Η Κεφαλονιά και το Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας & Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ): Διεθνής Πόλος και «Εργαστήριο» Έρευνας για Αντισεισμική Προστασία
Πριν λίγες ημέρες στο πλαίσιο του Αναπτυξιακού Συνεδρίου Ιονίων Νήσων, ανακοινώθηκε η πρόθεση της Περιφερειακής Ενότητας Κεφαλονιάς & Ιθάκης για: “…συνεργασία του Ιόνιου Πανεπιστήμιου με τον ΕΥΔΟΞΟ και μεταφορά της έδρας του ΙΤΣΑΚ από τη Θεσσαλονίκη στο Ληξούρι. Η λειτουργία του θα χρηματοδοτηθεί από το πρόγραμμα ΟΧΕ που ήδη «τρέχει» η Περιφέρεια για την ανασυγκρότηση της Παλικής…”
Γράφει ο Νίκος Θεοδουλίδης
- Δρ. Σεισμολόγος – Διευθυντής Ερευνών ΙΤΣΑΚ-ΟΑΣΠ
Προφανώς ο όρος ”μεταφορά” της έδρας του ΙΤΣΑΚ από τη Θεσσαλονίκη στο Ληξούρι κυριολεκτικά μόνον ως σχήμα λόγου μπορεί να εκληφθεί, που όμως εκφράζει τη βούληση της τοπικής κοινωνίας να αναπτύξει ουσιαστική συνεργασία με το ΙΤΣΑΚ, ώστε η τεχνογνωσία και οι υποδομές του να συμβάλουν στην αντισεισμική προστασία των κατοίκων και στην αξιοποίηση του ”φυσικού εργαστηρίου” σεισμών που παρέχει η Κεφαλονιά.
Ανάλογη βούληση ανάπτυξης ενός Εθνικού Ερευνητικού Φορέα Αντισεισμικών Κανονισμών, Προδιαγραφών Κατασκευών και Τεχνικής Σεισμολογίας είχε εκφρασθεί και τεθεί σε δημόσια διαβούλευση από το Υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών τον Οκτώβριο του 2016. Σε εκείνο το σχέδιο νόμου είχε προταθεί από τους ερευνητές του ΙΤΣΑΚ ως ρεαλιστική και υλοποιήσιμη λύση η πρόβλεψη μιας Περιφερειακής Μονάδας Εργαστηρίου-Παρατηρητηρίου στην Κεφαλονιά η οποία θα αναπτυσόταν υπό την καθοδήγηση του ΙΤΣΑΚ, σε συνεργασία με την Περιφερειακή Ενότητα και το ΤΕΙ Ιονίων Νήσων. Ωστόσο, για να γίνει αντιληπτή, να σχεδιασθεί ορθολογικά και να πετύχει μια τέτοια ουσιαστική συνεργασία, παραθέτω εν συντομία την ιστορική διαδρομή του ΙΤΣΑΚ και την αποστολή που έχει με έδρα τη Θεσσαλονίκη.
To Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας & Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ:) ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1979 μετά τον καταστροφικό σεισμό της 20ης Ιουνίου 1978, ως ερευνητικό κέντρο εποπτευόμενο από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Το 2011 συγχωνεύτηκε στον ΟΑΣΠ ως Μονάδα Έρευνας ΙΤΣΑΚ. Οι κύριες ερευνητικές του δραστηριότητες αναφέρονται στην εφαρμοσμένη έρευνα στους τομείς της Τεχνικής Σεισμολογίας, της Γεωτεχνικής Σεισμικής Μηχανικής και των Αντισεισμικών Κατασκευών. Αποτελεί μοναδικό ερευνητικό κέντρο στον Ελλαδικό χώρο που δραστηριοποιείται σ’ αυτό το σύνθετο διεπιστημονικό και αναπτυξιακό αντικείμενο και ένα από τα λίγα ευρωπαϊκά ερευνητικά Ινστιτούτα ειδικευμένα στη μελέτη των σεισμών και των επιπτώσεων τους στο δομημένο περιβάλλον, με στόχο τη μείωση της σεισμικής διακινδύνευσης. Το ΙΤΣΑΚ συμμετείχε σε περισσότερα από 100 ερευνητικά προγράμματα, ενώ στο συγγραφικό έργο των ερευνητών του συγκαταλέγονται πλέον των 1000 δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά και συνέδρια. Κύριες δραστηριότητες των ερευνητικών τομέων του είναι:
- Τομέας Τεχνικής Σεισμολογίας: Λειτουργία δικτύου επιταχυνσιογράφων, απόσβεση σεισμικής κίνησης, αποτίμηση και προσομοίωση τοπικών συνθηκών, διερεύνηση επιφανειακής και βαθειάς δομής, προσομοίωσης ισχυρής σεισμικής κίνησης με έμφαση στο κοντινό πεδίο, πιθανολογική εκτίμηση σεισμικής επικινδυνότητας.
- Τομέας Γεωτεχνικής Σεισμικής Μηχανικής: Αποτίμηση της δυναμικής συμπεριφοράς εδαφικών και βραχωδών σχηματισμών καθώς και της σεισμικής τους απόκρισης, αξιολόγηση και αποτίμηση της μη-γραμμικής συμπεριφοράς των εδαφικών σχηματισμών καθώς και της επιρροής της γεωμορφολογίας και της τοπογραφίας στα χαρακτηριστικά της σεισμικής κίνησης, μελέτες ρευστοποίησης και αλληλεπίδρασης εδάφους-ανωδομής, αντισεισμικό σχεδιασμό γεωκατασκευών (φράγματα, οπλισμένα επιχώματα και πρανή κα.).
- Τομέας Αντισεισμικών Κατασκευών: Αναλυτική και πειραματική διερεύνηση της σεισμικής συμπεριφοράς έργων πολιτικού μηχανικού (γεφυρών, κτιρίων, φραγμάτων κ.α.), ενοργάνωση σημαντικών έργων με ειδικά μετρητικά δίκτυα, αποτίμηση σεισμικής τρωτότητας και κινδύνου κατασκευών και δομημένου περιβάλλοντος, τεχνικές ενίσχυσης και επισκευής κατασκευών, καθώς και συμβολή στην ανάπτυξη διατάξεων Αντισεισμικών Κανονισμών και Κανονισμών Επεμβάσεων.
Επιπλέον το ΙΤΣΑΚ διαθέτει:
- Εργαστήριο, το οποίο παρέχει την απαιτούμενη τεχνική υποστήριξη στη συντήρηση και επισκευή του επιστημονικού εξοπλισμού και συμμετέχει σε πειράματα στο πλαίσιο ερευνητικών προγραμμάτων σε συνεργασία με τους τρεις ερευνητικούς τομείς.
- Κέντρο Πληροφορικής, το οποίο είναι υπεύθυνο για την ανάπτυξη, λειτουργία και διαχείριση των υπολογιστικών υποδομών του ΙΤΣΑΚ (δίκτυα, υπολογιστές, δεδομένα και λογισμικά), διαχειρίζεται την ψηφιακή βάση δεδομένων και υποστηρίζει τις ερευνητικές δραστηριότητες καθώς και τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες του Ινστιτούτου.
- Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ), που παρέχει την απαιτούμενη υποστήριξη σε θέματα διαχείρισης ερευνητικών προγραμμάτων.
- Βιβλιοθήκη & Γραμματεία, που υποστηρίζουν και προωθούν τις ερευνητικές δραστηριότητες του ΙΤΣΑΚ και καλύπτουν τις ενημερωτικές ανάγκες των ερευνητών.
 Το Ινστιτούτο διαθέτει εγκατεστημένο δίκτυο επιταχυνσιογράφων ελευθέρου πεδίου σε ολόκληρη την Επικράτεια, με σκοπό την καταγραφή της ισχυρής σεισμικής κίνησης. Το δίκτυο αποτελείται από 250 επιταχυνσιογράφους ψηφιακής τεχνολογίας εγκατεστημένους σε μεγάλα οικιστικά κέντρα του Ελληνικού χώρου. Επίσης, διαθέτει σε διάφορες περιοχές της χώρας, ειδικά δίκτυα καταγραφής της σεισμικής κίνησης στην επιφάνεια και εντός γεωτρήσεων καθώς και ειδικά μετρητικά δίκτυα εδάφους-ανωδομής σε μεγάλα έργα και κτίρια. |
 |
Τέλος, διαθέτει σύγχρονες ιδιόκτητες κτιριακές εγκαταστάσεις και εργαστηριακές υποδομές στη Θεσσαλονίκη που κατασκευάσθηκαν αποκλειστικά με Ευρωπαϊκούς πόρους.
 Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η μονάδα έρευνας ΙΤΣΑΚ με έδρα τη Θεσσαλονίκη έχει αναπτύξει σε όλη την Επικράτεια ερευνητικές δράσεις σχετικές με τη μείωση των συνεπειών των σεισμών στο δομημένο περιβάλλον και είναι σε θέση να εστιάσει ερευνητικές προσπάθειες σε ειδικού ενδιαφέροντος περιοχές που κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις θα αποδόσουν γρήγορα «καρπούς». |
ΙΤΣΑΚ και Κεφαλονιά
Μιά περιοχή υψηλού ενδιαφέροντος είναι η Κεφαλονιά όπου το ΙΤΣΑΚ, πέρα από τους μόνιμους σταθμούς επιταχυνσιογράφων/σεισμογράφων που έχει εγκαταστήσει από το 1983 σε τρία οικιστικά κέντρα (Αργοστόλι, Ληξούρι, Βασιλικιάδες), ξεκίνησε την ανάπτυξη ειδικών καινοτόμων δικτύων κατά τα τελευταία χρόνια, μεταξύ των οποίων και το ARGONET . Τι είναι λοιπόν και γιατί εγκαταστάθηκε το καινοτόμο δίκτυο ARGONET στην Κεφαλονιά;
Είναι γνωστό ότι η Κεφαλονιά ανήκει στην πλέον σεισμογενή περιοχή της χώρας μας και αποτελεί ένα «Σεισμολογικό Εργαστήριο» όπου δίνεται η ευκαιρία στους επιστήμονες να μελετήσουν το φαινόμενο του σεισμού, την εδαφική δόνηση και τις συνέπειές της στο δομημένο και φυσικό περιβάλλον. Σε αυτό το «Εργαστήριο» εδώ και αρκετά χρόνια (από το 2010) είχε σχεδιασθεί και μελετηθεί η ανάπτυξη ενός υπερσύγχρονου δικτύου σεισμογράφων/επιταχυνσιογράφων στην περιοχή του Αργοστολίου στο πάρκο του Κουτάβου, στην επιφάνεια και εντός γεωτρήσεων. Το δίκτυο αυτό ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 2015 και ονομάσθηκε ARGONET, από το ARGOstoli NETwork. Χρηματοδοτήθηκε εξ ολοκλήρου από το Γαλλικό Ίδρυμα Ερευνών με τη συμμετοχή πολλών ερευνητικών κέντρων της Γαλλίας. Από την Ελληνική πλευρά συμμετέχει το ΙΤΣΑΚ και το Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων.
Το δίκτυο ARGONET περιλαμβάνει 4 σεισμόμετρα/επιταχυνσιόμετρα σε διαφορετικά βάθη (από 6μ έως 85μ) μέσα σε 4 γεωτρήσεις στο πάρκο του Κουτάβου και 3 σεισμόμετρα/επιταχυνσιόμετρα στην επιφάνεια, τα οποία καταγράφουν με αισθητήρες τελευταίας γενιάς και υψηλής ανάλυσης συνεχώς την εδαφική κίνηση από εδαφικό θόρυβο, και από κοντινούς ή μακρυνούς σεισμούς τόσο γύρω από την Κεφαλονιά όσο και ανά την υφήλιο. Οι συνεχείς αυτές καταγραφές αποθηκεύονται σε βάσεις δεδομένων στην Ελλάδα και στη Γαλλία. Τα δεδομένα αυτά είναι πολύτιμα για πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων η βελτίωση των επικέντρων των σεισμών στην περιοχή της Κεφαλονιάς, η εκτίμηση σε πραγματικό χρόνο χαρτών αισθητότητας σεισμικής δόνησης [http://shakemaps.itsak.gr/] και κατά συνέπεια η ταχεία εκτίμηση αναμενόμενων βλαβών στο δομημένο και φυσικό περιβάλλον. Επιπλέον, λόγω της καταγραφής της σεισμικής δόνησης σε διαφορετικά βάθη και στην επιφάνεια του ARGONET, αυτά τα δεδομένα αποτελούν τη βάση έρευνας για ρεαλιστική εκτίμηση των σεισμικών δράσεων σχεδιασμού για τον αντισεισμικό σχεδιασμό κατασκευών, όπως μεταξύ άλλων και του Ευρωκώδικα-8 (EC-8). Τέτοια ειδικά δίκτυα είναι ελάχιστα παγκοσμίως, κυρίως στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία, λόγω του υψηλού κόστους αγοράς και εγκατάστασης αλλά και λειτουργίας-συντήρησης.
 |
Αυτή η σημαντική υποδομή για την Κεφαλονιά και τη χώρα μας πρόκειται να παραμείνει μόνιμα στο νησί και να επεκταθεί στο μέλλον και σε άλλες δράσεις σεισμολογίας και αντισεισμικής τεχνολογίας με ενοργάνωση αντιπροσωπευτικών κτιρίων αλλά και σημαντικών υποδομών της (λιμάνια, αεροδρόμιο κ.α.).
 |
Είναι φανερό ότι το δίκτυο ARGONET και η παραπέρα ανάπτυξή του στην Κεφαλονιά φιλοδοξεί και μπορεί:
- Nα παίξει σημαντικό ρόλο σε θέματα σεισμολογίας και αντισεισμικής μηχανικής, όχι μόνον σε εθνικό αλλά σε Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.
- Να γίνει διεθνής πόλος, «Εργαστήριο» σεισμολογικής έρευνας και μείωσης των συνεπειών των σεισμών στο δομημένο περιβάλλον, αξιοποιώντας έτσι την υψηλή σεισμική επικινδυνότητα των Ιονίων Νήσων και μετατρέποντάς την σε συγκριτικό πλεονέκτημα παραγωγής και διάδοσης πρωτότυπης επιστημονικής γνώσης διεθνώς.
- Να αναδείξει την Κεφαλονιά ως εκείνο το νησί της υφηλίου που θέλει να «δαμάσει» τον Εγκέλαδο.
Η προσπάθεια λειτουργίας και ανάπτυξης του ARGONET και των δεδομένων του συνεχίζεται άοκνα από τους Έλληνες και Γάλλους επιστήμονες, όπου το ΙΤΣΑΚ έχει κεντρικό συντονιστικό ρόλο σε συνεργασία με το ΤΕΙ Ιονίων Νήσων. Όμως, η διατήρηση της μόνιμης αυτής υποδομής στην Κεφαλονιά πρέπει να βασισθεί και στην υποστήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης (Δήμος, Περιφέρεια Ιονίων Νήσων). Είναι γνωστή σε όλους η δύσκολη οικονομική συγκυρία της χώρας. Ωστόσο, για την Κεφαλονιά και γενικότερα την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα η στήριξη τέτοιων υποδομών που συμβάλουν αναμφίβολα στη μείωση των συνεπειών μελλοντικών σεισμών. Σήμερα φαίνεται ότι η ΠΕ Κεφαλονιάς & Ιθάκης κατανοεί τη μεγάλη σημασία αυτής της προσπάθειας που γίνεται από Εθνικά και Ευρωπαϊκά ερευνητικά κέντρα και σκοπεύει να συνδράμει με κάθε πρόσφορο τρόπο στη βιωσιμότητά της.
Αυτή λοιπόν η υποδομή του ARGONET στην Κεφαλονιά καθώς και η περαιτέρω ανάπτυξή της στο δομημένο περιβάλλον θα μπορούσε να ενισχύσει τις ερευνητικές δράσεις σχετικά με τη μείωση των σεισμών στο δομημένο περιβάλλον και στον άνθρωπο. Παράλληλα το ΙΤΣΑΚ ως σύγχρονο ερευνητικό Ινστιτούτο, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, θα μπορούσε με βάση:
- τις εθνικές και διεθνείς ερευνητικές συνεργασίες,
- την ουσιαστική συνεργασία που έχει ήδη αναπτύξει με το ΤΕΙ Ιονίων Νήσων (αύριο Πανεπιστήμιο ΙΝ),
- το μνημόνιο συνεργασίας που έχει υπογραφεί και λειτουργεί από το 2014 με την ΠΕ Κεφαλονιάς& Ιθάκης και το ΤΕΙ Ιονίων Νήσων.
να συμβάλλει καθοριστικά στη μείωση των συνεπειών των σεισμών στην Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλονιάς & Ιθάκης, σε ολόκληρη τη χώρα και διεθνώς.
Παρόμοιες ευκαιρίες υποσχόμενης συνέργειας δεν εμφανίζονται τακτικά!
===
√ Μπορείτε να δείτε το ρεπορταζ του kefaloniapress για το Argonet στην Κεφαλονιά εδω (κλικ)
