Μετά τη δημοσιογραφία των πολιτών που έχει γίνει αποδεκτή σε όλο τον πλανήτη , σήμερα θα διαβάσουμε για την συμβολή των απλών πολιτών στη έρευνα και μελέτη της φύσης όταν απο χόμπυ φωτογραφίζουν και καταγράφουν τη βιοποικιλότητα του τόπου τους. Η Επιστήμη των Πολιτών έχει κάνει την εμφάνισή της και στην Κεφαλονιά και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία!
Το άρθρο του Μιχάλη Ξανθάκη ειναι άκρως αποκαλυπτικό για τις δυνατότητες ανάπτυξης της επιστήμης όταν συνεργάζεται χωρίς “κόμπλεξ” τον τον απλό πολίτη που έχει ενδιαφέρον για έναν επιστημονικό τομέα.
Οποιαδήποτε καταγραφή της βιοποικιλότητας μετράει…
Γράφει ο Μιχάλης Ξανθάκης
Είμαι Δασολόγος του Α.Π.Θ. με ειδίκευση στην Γεωπληροφορική από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και διδάκτωρ Γεωγραφίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 2012 ολοκλήρωσα και τις σπουδές Πληροφορικής του ΕΑΠ και από το 2011 εργάζομαι στο Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου αρχικά ως Υπεύθυνος Επόπτευσης/Φύλαξης και από το 2014 ως Συντονιστής. Έχω συγγράψει επιστημονικά άρθρα σχετικά με την εδαφική διάβρωση και την παρακολούθηση της βιοποικιλότητας σε επιστημονικά περιοδικά και συνέδρια. Ασχολούμαι με την μελέτη και παρακολούθηση της Βιοποικιλότητας της Κεφαλονιάς με έμφαση στην Ορνιθοπανίδα και τις Πεταλούδες.
Η Επιστήμη των Πολιτών είναι μια επιστημονική έρευνα που διενεργείται εξολοκλήρου ή εν μέρει από ερασιτέχνες ή μη επαγγελματίες επιστήμονες. Πρόκειται ουσιαστικά για ενεργή συμμετοχή του κοινού στην επιστημονική έρευνα.
Οι πολίτες καταγράφουν δεδομένα, φωτογραφίζουν ή χρησιμοποιούν εξειδικευμένες εφαρμογές ειδικά σχεδιασμένες για την καταγραφή πολύτιμών για την έρευνα δεδομένων και με αυτόν τον τρόπο συμβάλλουν ενεργά στην προώθηση της επιστήμης και της γνώσης.
Η χρήση των κοινωνικών διαδικτυακών μέσων και της επιστήμης των πολιτών για την αναγνώριση, καταγραφή φυτών, ζώων, πτηνών και άλλων ζωντανών οργανισμών βοηθά πολίτες, τουρίστες, μαθητές και κάθε άλλο ενδιαφερόμενο να δρα, όπως ένας επιστήμονας παρατηρώντας και καταγράφοντας στοιχεία βιοποικιλότητας στην γειτονιά, στο σχολείο, στην φύση και να δημοσιεύει τις παρατηρήσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Οι πολίτες, μαθητές κλπ., δεν χρειάζεται να είναι ορνιθολόγοι για να παρατηρήσουν τα πτηνά ή βοτανικοί για να φωτογραφήσουν τα φυτά, απλά χρειάζεται να έχουν το μεράκι, το ενδιαφέρον, το χρόνο και τη θέληση να αποκτήσουν μία νέα δραστηριότητα και να μοιραστούν τα δεδομένα τους με την διαδικτυακή κοινότητα.
Οι επιστήμονες πολλές φορές αναφέρουν ότι η επιστήμη των πολιτών δημιουργεί ευκαιρίες σε πολίτες να συνδεθούν και να αγαπήσουν το φυσικό κόσμο, να αποκτήσουν επιστημονικά ενδιαφέροντα και να μάθουν απλές επιστημονικές τεχνικές παρακολούθησης π.χ. της βιοποικιλότητας στο πεδίο.
Αυτό σημαίνει ότι ανεξάρτητα από το μορφωτικό επίπεδο του καθενός, οποιοδήποτε μπορεί να συμμετάσχει στην επιστήμη των πολιτών. Οι επιστήμονες προσκαλούν κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις του και να συλλέξει πληροφορίες για το περιβάλλον γύρω του. Συλλέγοντας δεδομένα π.χ. για την βιοποικιλότητα σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο επιτρέπουν σε επιστήμονες (βιολόγους, δασολόγους κ.λπ.) την ανάλυση των δεδομένων αυτών, ώστε να προκύψουν τάσεις και συμπεράσματα για σπάνια, ενδημικά είδη.
Χρησιμοποιώντας τις παρατηρήσεις των πολιτών οι επιστήμονες αναδεικνύουν ποικίλα επιστημονικά συμπεράσματα και παρατηρήσεις ειδών φυτών και ζώων για τις οποίες έχουν αμφιβολίες για την τοπική εξάπλωσή τους. Επίσης, μοιράζονται την γνώση και με άλλους επιστήμονες σε ολόκληρο τον κόσμο. Παραδείγματα παρατηρήσεων πολιτών αποτελούν π.χ. η συλλογή ανθισμένων φυτικών ειδών, η παρατήρηση πουλιών, η φωτογράφηση πεταλούδων κ.λπ. Υπάρχουν και αρκετές επιστημονικές ομάδες μελέτης ειδών π.χ. πεταλούδων που ενθαρρύνουν τους εθελοντές να δημοσιοποιήσουν τις παρατηρήσεις τους για ένα σημαντικό και σπάνιο είδος.
Τα προγράμματα αυτά παρακολούθησης προσαρμόζονται στο επίπεδο γνώσης, στο διαθέσιμο χρόνο και σε απλές τεχνικές συλλογής δεδομένων που μπορεί να ακολουθήσει εύκολα ο ενδιαφερόμενος πολίτης.
Η δουλειά των εθελοντών-πολιτών είναι πλέον τόσο σημαντική για ορισμένες κατηγορίες προγραμμάτων που ερευνητικά ιδρύματα και οικολογικές οργανώσεις έχουν ιστοσελίδες αφιερωμένες σε προγράμματα εθελοντικής επιστήμης που τρέχουν, με πληροφορίες και δωρεάν πρόσβαση στις εφαρμογές και τα εργαλεία που απαιτούνται για τη διεκπεραίωση των ερευνών.
Ένα από τα παλαιότερα προγράμματα στα οποία αναδεικνύεται η συμβολή εθελοντών και πολιτών στην χώρας μας είναι οι Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών (ΜΕΚΥΠ) που διοργανώνονται υπό την αιγίδα της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας κάθε Ιανουάριο και οι οποίες, αποτελούν μέρος ενός παγκόσμιου προγράμματος (International Waterbird Census) της Διεθνούς Οργάνωσης Υγροτόπων (Wetlands International). Πρόκειται για το μακροβιότερο και παγκοσμίου εμβέλειας πρόγραμμα παρακολούθησης της βιοποικιλότητας στον κόσμο. Οι εθελοντές καταγράφουν κυρίως υδρόβια και παρυδάτια είδη πουλιών που διαχειμάζουν στους υγροτόπους, αλλά και άλλα είδη που έχουν σχέση με αυτούς αν και ανήκουν σε τελείως διαφορετικές οικογένειες.όπως αρπακτικά και θαλασσοπούλια. Τα δεδομένα που συλλέγονται επιτρέπουν την εκτίμηση των τάσεων των πληθυσμών και των μεταβολών που παρουσιάζουν οι υγρότοποι. Περισσότερα στην σελίδα: www.ornithologiki.gr
Εδώ και λίγα χρόνια άρχισαν να εμφανίζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως στο facebook, ομάδες και στην Ελλάδα, που ασχολούνται με την καταγραφή ειδών στην φύση με την χρήση φωτογραφίας. Με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι άνθρωποι να παρακινηθούν και να ασχοληθούν με την φωτογράφιση και αναγνώριση πουλιών, φυτών, πεταλούδων κλπ. Ιδιαίτερα ομάδες που ασχολούνται με την αναγνώριση ειδών έχουν γίνει πολύ δημοφιλείς και έχουν προσελκύσει εκατοντάδες μέλη.
Ειδικά για την Κεφαλονιά έχει δημιουργηθεί μία ομάδα στο facebook με τίτλο: “Βιοποικιλότητα της Κεφαλονιάς” στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://www.facebook.com/groups/kefaloniabiodiversity/.
Σκοπός της Ομάδας είναι η μελέτη, καταγραφή αλλά και η ανάδειξη της βιοποικιλότητας της Κεφαλονιάς. Τα μέλη της ομάδας μπορούν αν κάνουν αναρτήσεις με είδη από την Κεφαλονιά που στην συνέχεια αρχειοθετούνται σε φακέλους ώστε ο επισκέπτης της σελίδας να βρίσκει τα είδη εύκολα. Η ομάδα πρόσφατα έχει διοργανώσει και δύο εξορμήσεις στη φύση, στον υγρότοπο Λιβαδίου και στον Εθνικό Δρυμό Αίνου.
