ναιετάω δ’ Ἰθάκην εὐδείελον (κατοικώ στην ξέφαντη Ιθάκη)
Αφιερωμένο στους μετανάστες; μας και στους ναυτικούς μας, τους απανταχού της γης “Οδυσσείς” που ακολουθώντας τα ίχνη που άφησε ο μεγάλος τους πρόγονος έφτασαν, όπως και αυτός έφτασε, σε κάθε γωνιά του πλανήτη έχοντας πάντα στο μυαλό και την σκέψη τους το ταξίδι της επιστροφής στην πατρώα γη των Κεφαλλήνων.
(Text: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas)
Ένα από τα πλέον πολυθρύλητα βασίλεια των Ομηρικών επών που καταγράφονται στον περίφημο «νηών κατάλογο» της Ιλιάδος ήταν το βασίλειο της Ιθάκης, όπου άνακτας, σύμφωνα με τα έπη, ήταν ο πορθητής της Τροίας, Οδυσσέας Λαερτιάδης ηγούμενος των «μεγάθυμων Κεφαλλήνων» (Όμηρος Ιλιάδα Β- νηών κατάλογος- στιχ. 631-637)
Αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ἦγε Κεφαλλῆνας μεγαθύμους,
ῥ’ Ἰθάκην εἶχον καὶ Νήριτον εἰνοσίφυλλον
καὶ Κροκύλει’ ἐνέμοντο καὶ Αἰγίλιπα τρηχεῖαν,
οἵ τε Ζάκυνθον ἔχον ἠδ’ οἳ Σάμον ἀμφενέμοντο,
οἵ τ’ ἤπειρον ἔχον ἠδ’ ἀντιπέραι’ ἐνέμοντο·
τῶν μὲν Ὀδυσσεὺς ἦρχε Διὶ μῆτιν ἀτάλαντος
τῷ δ’ ἅμα νῆες ἕποντο δυώδεκα μιλτοπάρῃοι.
(Ομηρος Ιλιάδα Β- νηών κατάλογος- στιχ. 631-637)
Ακολούθως ο Οδυσσεύς οδηγούσε τους μεγάθυμους Κεφαλλήνες,
που κατοικούσαν στην Ιθάκη με το δασύφυλλο όρος Νήριτον
και νέμονταν τα Κροκύλεια και την τραχεία Αιγίλιπα
Κι’ όσους επίσης κατοικούσαν στην Ζάκυνθο κι’ εκείνους που κατοικούσαν στην Σάμο
κι’ όσους κατοικούσαν απέναντι στην Ήπειρο και στις Αντιπέραια (της Ιθάκης) ακτές
αρχηγός τους ήταν ο Οδυσσέας, ο ίσος με τον Δία στη φρόνηση.
Αυτόν τον ακολουθούσαν δώδεκα πλοία με κόκκινες πλώρες .
Αυτή είναι η περιγραφή της επικράτειας του Οδυσσέα από τον κατάλογο των πλοίων του ομηρικού έπους της Ιλιάδας για να ακολουθήσει αμέσως τώρα από το έπος της Οδύσσειας (Όμηρος, Οδύσσεια ι 19-28 ) η λεπτομερής περιγραφή της λεγόμενης Ομηρικής Ιθάκης.
Εδώ ο συντάκτης του κειμένου προφητικά σκεπτόμενος, λες και σαν κάτι να γνώριζε οτι θα συμβεί στο μέλλον, αναθέτει προσωπικά στον ίδιο τον Οδυσσέα την ευθύνη της περιγραφής του γενέθλιου τόπου του, όταν αυτοσυστήθηκε στον βασιλέα των Φαιάκων Αλκίνοο, απαγγέλλοντας το παρακάτω κείμενο που έμελλε να γίνει ένα από τα διασημότερα και πλέον αμφιλεγόμενα κείμενα που περιγράφουν έναν τόπο της προϊστορικής τοπογραφίας !
εἴμ’ Ὀδυσεὺς Λαερτιάδης, ὃς πᾶσι δόλοισιν
ἀνθρώποισι μέλω, καί μευ κλέος οὐρανὸν ἵκει.
ναιετάω δ’ Ἰθάκην εὐδείελον· ἐν δ’ ὄρος αὐτῇ,
Νήριτον εἰνοσίφυλλον, ἀριπρεπές· ἀμφὶ δὲ νῆσοι
πολλαὶ ναιετάουσι μάλα σχεδὸν ἀλλήλῃσι,
Δουλίχιόν τε Σάμη τε καὶ ὑλήεσσα Ζάκυνθος.
αὐτὴ δὲ χθαμαλὴ πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ κεῖται
πρὸς ζόφον, αἱ δέ τ’ ἄνευθε πρὸς ἠῶ τ’ ἠέλιόν τε,
τρηχεῖ’, ἀλλ’ ἀγαθὴ κουροτρόφος· οὔ τι ἐγώ γε
ἧς γαίης δύναμαι γλυκερώτερον ἄλλο ἰδέσθαι. (Όμηρος, Οδύσσεια ι 19-28 )
(Η μετάφραση αυτού του εδαφίου θα γίνεται σταδιακά στην συνέχεια αυτής της ανάρτησης)*
Είναι αυτό ακριβώς το εδάφιο που πάνω του προσέκρουσαν οι χιλιάδες προσπάθειες χιλιάδων φιλολόγων, ερευνητών και ομηριστών προκειμένου να μπορέσουν να συμφωνήσουν σε μια κατά κανόνα αποδεκτή μετάφραση, που θα μπορούσε να επιβεβαιωθεί από την εικόνα και την θέση της Ιθάκης των ιστορικών χρόνων. Για τον λόγο αυτό ως γνωστόν τουλάχιστον τρία νησιά στον χώρο του Ιονίου η σημερινή Ιθάκη, η Λευκάδα και η Κεφαλληνία ερίζουν για την ταυτότητα της.
Η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχει κανένα άλλο αντίστοιχο κείμενο και ενδεχομένως δεν θα υπάρξει ποτέ, που να έχει μεταφραστεί με τόσες διαφορετικές και αντικρουόμενες μεταφράσεις στην παγκόσμια λογοτεχνία.
Μπορείτε να φανταστείτε πόσες διαφορετικές μεταφράσεις έχουν γίνει σε όλο τον κόσμο για αυτό το κείμενο;
Είναι όντως εκατοντάδες. Είναι τόσο πολλές… μα τόσο πολλές και τόσο διαφορετικές που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την φύση και την πορεία του λεγόμενου Ομηρικού προβλήματος.
Αλήθεια… ποια μετάφραση από τις τόσες εκατοντάδες που κυκλοφορούν θα μπορούσαμε να επικαλεστούμε σε αυτήν την φάση;
Πρακτικά καμία θα λέγαμε μέχρι να προχωρήσουμε στην ανάλυση λέξη προς λέξη του συγκεκριμένου εδαφίου όπου εκεί θα μας δοθεί ενδεχομένως η ευκαιρία να προσεγγίσουμε και να ερμηνεύσουμε το κείμενο από μια άλλη αφετηρία.
Η συνέχεια του αρθρου εδω https://homericithaca.blogspot.gr/2017/11/blog-post_10.html?spref=fb
