Τα Χριστούγεννα ως ετήσια γιορτή της Γέννησης του Χριστού και ευρύτερα το σύνολο των γιορτών από την ημέρα της Γεννήσεως έως τα Θεοφάνεια βιώνονται διαφορετικά από κάθε άνθρωπο σε συνάρτηση με την προσωπική ιστορία του. Ενώ τα Χριστούγεννα θεωρούνται η κατεξοχήν πλέον αγαπημένη περίοδος του χρόνου , η περίοδος της οικογένειας, της ατομικής χαράς και της συλλογικής ευτυχίας, της ανταλλαγής δώρων, των επισκέψεων, των εντόνων συναισθημάτων, των σχολικών διακοπών και της αποχής από το επάγγελμα ειδικά στη σύγχρονη εποχή της γενικότερης οικονομικής κρίσης ως σκέψη και μόνο μπορεί να είναι ιδιαίτερα επώδυνη για ορισμένους συνανθρώπους μας.
Η λεγόμενη ‘Κατάθλιψη των Χριστουγέννων’ ή ‘Κατάθλιψη των Γιορτών’ (Christmas Blues) δεν αποτελεί κλινική διάγνωση στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ταξινόμησης των Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV), περιγράφεται όμως ως μια γνωστή και κοινή διαταραχή πολλαπλής αιτιολογίας. Η Κατάθλιψη είναι η ψυχική διαταραχή που έχει ως διαγνωστικά κριτήρια την καταθλιπτική διάθεση, τις σκέψεις και τα συναισθήματα απαξίωσης, ενοχής, αβοηθητότητας, τη διαταραχή της συγκέντρωσης, της μνήμης, της υπνικής λειτουργίας (αυπνία-υπερυπνία) και της όρεξης (ανορεξία-βουλιμία), την απόσυρση από τις κοινωνικές δραστηριότητες και τα ψυχοσωματικά συμπτώματα.
Η ‘Κατάθλιψη των Χριστουγέννων’ είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που σχετίζεται με το φύλο, την ηλικία, το μορφωτικό και κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, τον τύπο προσωπικότητας και κυρίως την προσωπική νοηματοδότηση δηλαδή το ατομικό-προσωπικό νόημα που προσδίδει κάποιος στη συγκεκριμένη γιορτή στη δεδομένη χρονική περίοδο και φάση της ζωής του. Η ‘Κατάθλιψη των Χριστουγέννων’ χαρακτηρίζεται πρωτίστως από ένα συναίσθημα που δεν είναι σύντονο δηλαδή που δεν είναι σύμφωνο με το πνεύμα των Χριστουγέννων και το συνολικό μύθο και την λάμψη των γιορτών. Σύμφωνα με ορισμένους θεωρητικούς η ‘Κατάθλιψη των Χριστουγέννων’ συνδέεται με τηΔιαταραχή της Εποχιακής Κατάθλιψης(SAD : Seasonal Depression Disorder)- ένα γνωστό φαινόμενο ψυχικής διαταραχής που ξεκινά μέρες ή εβδομάδες ή μήνες πριν την έλευση των γιορτών με κύρια χαρακτηριστικά το άγχος και την καταθλιπτική διάθεση.
Τα Χριστούγεννα είναι ιδιαίτερα επώδυνα για ανθρώπους με έντονο αίσθημα μοναξιάς και έλλειψη οικογενειακού περιβάλλοντος και κοινωνικού πλαισίου όπως ασθενείς σε νοσοκομεία ή ιδρύματα, για ανθρώπους μοναχικούς, κοινωνικά απομονωμένους, ηλικωμένους, άνεργους, εν διαστάσει ή διαζευγμένους, για ανθρώπους που για προσωπικούς ή επαγγελματικούς λόγους αδυνατούν να είναι κοντά στην οικογένειά τους και στα προσφιλή τους άτομα ή πενθούν την απώλεια αγαπημένων τους ανθρώπων. Επιπρόσθετα άνθρωποι που αδυνατούν να βιώσουν χαρά, να αντλήσουν ικανοποίηση και ευχαρίστηση, να συμμετέχουν σε οικογενειακές ή κοινωνικές συγκεντρώσεις ή επιβαρύνονται από τάσεις τελειομανίας, άκαμπτα ‘προσωπικά πρέπει’ και ανεπιθύμητες υποχρεώσεις τείνουν να άγχονται και να καταθλίβονται μέχρι και το τέλος της εορταστικής περιόδου. Ορισμένοι άνθρωποι εμφανίζουν και την λεγόμενη ‘μεθεόρτια κατάθλιψη’ μετά το τέλος των γιορτών και κατά την επιστροφή τους στη συνήθη καθημερινότητα. Κατά τη διάρκεια της ‘Κατάθλιψης των Χριστουγέννων’ οι άλλοι φαντάζουν υγιέστεροι, ευτυχέστεροι και πιο επιτυχημένοι, οι πόλεις μαγικές και μυθικές – συχνά υπερεκτιμημένες αρνητικές σκέψεις και καταθλιπτικές πεποιθήσεις που εντείνουν τα αισθήματα μοναξιάς, απομόνωσης και απελπισίας. Η υλιστική εποχή μας, η άκρατη εμπορευματοποίηση των Χριστούγεννων συνδυαστικά με το έντονο stress, τη συσσωρευμένη κούραση του χρόνου, τη δύσκολη οικονομική πραγματικότητα, τους απροσδιόριστους φόβους και την αβεβαιότητα για το μέλλον πυροδοτούν περισσότερο τα συναισθήματα άγχους και κατάθλιψης και δυσχεραίνουν την αντιμετώπισή τους σε ενήλικες και σε παιδιά αν σκεφτούμε ότι τα αρνητικά συναισθήματα διαχέονται έντονα μέσα στην οικογένεια.
Παράλληλα με την ‘ψυχική ανασκόπηση’ της προηγούμενης χρονιάς, την αυτοκριτική και τον εσωτερικό απολογισμό των σωστών και των λανθασμένων επιλογών υπάρχει και το ‘άγχος της επόμενης χρονιάς’, του τι θα φέρει ο νέος χρόνος σε ατομικό, οικογενειακό, κοινωνικό και εθνικό επίπεδο. Σαφώς και δεν είναι εύκολο να νοιώθει κανείς όμορφα πάσχοντας από την ‘Κατάθλιψη των Χριστουγέννων’, μπορεί όμως να παραμείνει ήρεμος και συγκεντρωμένος στον εαυτό του φροντίζοντάς τον με αγάπη και συμπόνοια αντιμετωπίζοντας τη θλίψη, την πίεση, την μοναξιά, την ενοχή, το θυμό και την πικρία για τις γιορτές.
Η ‘Κατάθλιψη των Χριστουγέννων’ μπορεί να μειωθεί σε πρώτη φάση αν ονομάσουμε, κατανοήσουμε και αποδεχτούμε τα αρνητικά συναισθήματά μας. Στη συνέχεια αφιερώνοντας χρόνο στον εαυτό μας είναι σημαντικό να έρθουμε σε επαφή με τις προσωπικές μας ανάγκες και τις ατομικές μας αντιλήψεις και πεποιθήσεις οργανώνοντας τον προσωπικό μας χρόνο με βάσει τα ‘προσωπικά θέλω και λιγότερο με τα ‘κοινωνικά πρέπει’, με ρεαλιστικές προσδοκίες, ιεράρχηση προτεραιοτήτων και εφικτούς στόχους. Αν ορίσουμε σωστά τις προτεραιότητες και τους στόχους μας και αν αποφύγουμε την τάση μας για τελειομανία όσον αφορά την εικόνα του εαυτού μας και την ανταπόκριση στις πολλαπλές υποχρεώσεις των γιορτών αποφεύγουμε την υπερβολική ένταση και ξεκουραζόμαστε εξοικονομώντας χρόνο και σημαντική ενέργεια. Η ήδη συσσωρευμένη κούραση και το stress απαιτούν αποφυγή καταχρήσεων στη διατροφή και το αλκοόλ, σωματική άσκηση, επαρκή ύπνο και χαλάρωση από τους πολλαπλούς ρόλους και τις εξοντωτικές απαιτήσεις της καθημερινότητας.
Ιδιαίτερη βοηθητική και ανακουφιστική είναι η επικοινωνία και η ανταλλαγή σκέψεων και συναισθημάτων με επιλεγμένα άτομα της οικογένειας, συγγενείς, φίλους, συναδέλφους που αγαπάμε και μας αγαπούν, η παρουσία των οποίων είναι πολύτιμη ειδικά στις περιπτώσεις μοναχικών ατόμων, ασθενών και ανθρώπων που βιώνουν σημαντικές απώλειες όπως το διαζύγιο ή το πένθος. Ας εστιαστούμε στις αληθινές, στενές, εγκάρδιες ανθρώπινες σχέσεις, ας έρθουμε σε επαφή με καλούς συγγενείς και φίλους αποφεύγοντας συναντήσεις που γνωρίζουμε εκ των προτέρων από προηγούμενες χρονιές ότι οδηγούν σε προστριβές, ρήξεις και έντονες συγκρούσεις.
Την περίοδο των Χριστουγέννων η διάθεση μπορεί να βελτιωθεί μέσω του εθελοντισμού σε νοσοκομεία, γηροκομεία, ιδρύματα, μη κυβερνητικές οργανώσεις όπου νοιώθει κανείς χρήσιμος και ευτυχής προσφέροντας βοήθεια σε συνανθρώπους μας που παίρνουν μεγάλη χαρά από την παρουσία και τη συντροφιά μας. Παράλληλα σε τοπικό επίπεδο οι περισσότεροι δήμοι και οι ενορίες διοργανώνουν διάφορες γιορτές και δραστηριότητες πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά όπου ενισχύονται η συμμετοχή των δημοτών, η ανθρώπινη επικοινωνία και οι κοινωνικές-διαπροσωπικές σχέσεις.
Συνδέοντας την ‘Κατάθλιψη των Χριστουγέννων’ με τη σύγχρονη οικονομική κρίση θα βοηθηθούμε αν συνειδητοποιήσουμε ότι ζούμε σε μια συγκεκριμένη δύσκολη και όχι σε μια εικονική πραγματικότητα. Η παρούσα οικονομική κρίση συνιστά μια σημαντική ανατροπή του καθιερωμένου υλιστικού τρόπου ζωής που είναι έντονος ειδικά την περίοδο των Χριστουγέννων. Ας οριοθετήσουμε τις ανάγκες μας επαναπροσδιορίζοντας τα οικονομικά μας, ας προσαρμοστούμε σε μια νέα τάξη πραγμάτων αποκτώντας μια νέα ταυτότητα στηριζόμενοι όχι στο φαίνεσθαι του υλισμού (εξωτερικά χαρακτηριστικά) αλλά σε εσωτερικά χαρακτηριστικά όπως η παιδεία, η πνευματική καλλιέργεια, η αγωγή και η ευγένεια της ψυχής. Τα δώρα μας φέτος ας είναι συμβολικά και ας επικεντρωθούμε περισσότερο στο δώρο της θετικής στάσης απέναντι στον εαυτό μας και στη ζωή μας και της βοηθητικής παρουσίας μας στη ζωή των συνανθρώπων μας.
Κατά τη διάρκεια της ‘ψυχικής’ ανασκόπησης της προηγούμενης χρονιάς είναι σημαντικό να αποδεχτούμε και να διδαχτούμε από τα λάθη μας, να είμαστε ευγνώμονες για τα θετικά σημεία της ζωής μας που θεωρούνται δεδομένα και υποτιμώνται αλλά πρωτίστως για την υγεία μας και την υπέρτατη αξία της ζωής μας. Στην περίπτωση που δυσκολευόμαστε να αντιμετωπίσουμε τη συμπτωματολογία της ‘Κατάθλιψης των Χριστουγέννων’ ή κάποιος γνωστός μας αντιμετωπίζει κάποια σημαντική οργανική ή ψυχική διαταραχή ας μη διστάσουμε να αναζητήσουμε την επιστημονική βοήθεια ψυχιάτρου και ψυχολόγου σε επίπεδο ατόμου και οικογένειας. Σε ορισμένες περιπτώσεις αγχωδών, καταθλιπτικών και ψυχωτικών διαταραχών συνδυαστικά με την ‘Κατάθλιψη των Χριστουγέννων’ που αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αυτοκτονικότητας την περίοδο των γιορτών κρίνεται απαραίτητη η ψυχιατρική παρακολούθηση και η ψυχοφαρμακολογική αντιμετώπιση καθώς και η δομημένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση.
Με θετική ρεαλιστική σκέψη και στάση ζωής, με επαφή και πίστη στον εαυτό μας ας δώσουμε το δικό μας προσωπικό νόημα και ας ζήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις φετινές γιορτές ατενίζοντας με σύνεση και αισιοδοξία το μέλλον.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣΣΟΥΡΑΣ, MD ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ– ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟΥΤΜΗΜΑΤΟΣ «METROPOLITAN HOSPITAL».
ΔΗΜΗΤΡΑ Γ. ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ, M.Sc. ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ- ΓΝΩΣΙΑΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ, ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
Χρησιμα Τηλεφωνα
Χαμόγελο του Παιδιού 1056
Εταιρεία ψυχοκοινωνικης Υγείας Παιδιού και Εφήβου 8018011177
Silveralertγραμμή sos για ηλικιωμένους 1065
Γραμμή sos γενικής γραμματείας ισότητας – κέντρο κακοποιημένης γυναίκας 2103220900
Γραμμή ψυχοκοινωνικής στήριξης ανθρώπων που εμπλέκονται με τον καρκίνο 1069
Γραμμή στήριξης ΙΘΑΚΗ 1145
Οκανα 1031
Γραμμή για τον τζόγο 8001110401
Συμβουλευτική γραμμή σεξουαλικής υγείας 2107797979
Εθνικό κέντρο άμεσης κοινωνικής βοήθειας (Ε.Κ.Α.Κ.Β.) 197
ΚΛΙΜΑΚΑ- Γραμμή παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018
Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ηρακλείου 2810 333402
Ξενώνας για την κακοποιημένη γυναίκα και το παιδί 801 11 16000
ΠΑ.Γ.ΝΗ. 2813405027
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ
ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ
ΜΑΡΟΥΣΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
ΠΑΤΤΑΚΟΥ ΑΡΓΥΡΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
ΜΑΓΟΥΛΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ
ΦΟΡΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΚΡΗΤΗΣ
