Βία. Τρία γράμματα. Σύντομη λέξη. Δε σου αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης, ούτε εξωραϊσμού μιας κατάστασης. Η βία είναι βία, είτε λεκτική είτε σωματική, και οφείλουμε σεβόμενοι τον άνθρωπο και τα δικαιώματά του, να την καταδικάζουμε. Ζούμε με σκοπό, να εκφράζουμε τις απόψεις μας ελεύθερα και να επικοινωνούμε με τους άλλους μέσω του διαλόγου.
Είναι λογικό λόγω της διαφορετικότητας του οικογενειακού και κοινωνικού υποβάθρου του καθενός, ν’ αντιμετωπίζουμε τη ζωή κι ό,τι μας προκύπτει με διαφορετικό τρόπο ο καθένας μας. Ωστόσο, είναι άλλο η διαφωνία, κι άλλο η χρήση σωματικής, υλικής ή πνευματικής δύναμης σε άλλον, με σκοπό την επιβολή της θέλησής μας ή της θέσης μας με εξαναγκασμό.
Όλοι οι άνθρωποι μπορούμε να γίνουμε επιθετικοί. Η επιθετικότητα, σύμφωνα με το Freud, είναι ενστικτώδης και στηρίζεται στο ένστικτο του θανάτου. Θα λέγαμε ότι βασίζεται στην έννοια της επιβίωσης με την κυριολεκτική ή και με τη μεταφορική της σημασία. Σε συνέχεια των ψυχολογικών θεωριών ο Lorenz υποστήριξε ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν επιθετικοί, όπως ακριβώς και τα ζώα, χάριν της προσπάθειας επιβίωσης του ισχυρού. Όλοι έχουμε μέσα μας το ένστικτο να μπούμε στη μάχη (“fighting instinct’’), όταν πρέπει να υπερασπιστούμε τη ζωή μας ή κατ’ επέκταση ό,τι μας είναι σημαντικό.
Κανείς μας, όμως, πλέον δεν αφήνει ακαλλιέργητο αυτό το ενστικτώδες χαρακτηριστικό, αλλά όλες οι πολιτισμένες κοινωνίες προσπαθούμε μέσα απ’ την εκπαίδευση να το εκπολιτίσουμε. Το κοινωνικό και πολιτισμικό μας περιβάλλον διαδραματίζει το σημαντικότερο ρόλο για την καλλιέργεια και ανάπτυξη ενός πολιτισμένου εαυτού.
Ο Αριστοτέλης είπε: «Να είσαι οργισμένος είναι εύκολο. Να εξοργιστείς όμως με το σωστό άτομο, για το σωστό λόγο, στο σωστό βαθμό, τη σωστή στιγμή, για το σωστό σκοπό και με το σωστό τρόπο, αυτό είναι δύσκολο». Σ’ αυτήν την προσπάθειά μας αρωγοί είναι η εκπαίδευση -όχι με τη μορφή της στείρας εκμάθησης, αλλά η παιδεία και οι ηθικές αρχές-, η κοινωνικοποίηση και τα πρότυπα που εκλαμβάνουμε απ’ την οικογένεια και τις ομάδες στις οποίες συμμετέχουμε ενεργά, καθώς και το εν ευρεία εννοία περιβάλλον που συναναστρεφόμαστε.
Τίποτα δε δικαιολογεί τη βία απέναντι σε κανένα ανθρώπινο ον. Ο σεβασμός στο συνάνθρωπο και η ελευθερία έκφρασης των ιδεών του, όπως κι η ελευθερία να ζει, όπως επιθυμεί, θα πρέπει ν’ αποτελούν βασικούς πυλώνες για την ισότητα και την αξιοπρεπή αντιμετώπιση όλων. Κανείς δεν πρέπει να θεωρεί αδύναμο κάποιον άλλο λόγω σωματικής διάπλασης, φύλου ή άλλου διακριτικού στοιχείου του.
Κάθε άνθρωπος αξίζει το σεβασμό και την αξιοπρεπή αντιμετώπιση απ’ όλους τους συνανθρώπους του. Όλοι χαίρουμε των ίδιων δικαιωμάτων και καμία κακή στιγμή, κανένας διαπληκτισμός και καμία λάθος διαχείριση των εσώτερων ενστίκτων μας δεν μπορεί να οδηγεί στην εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς.
Καταδικάζουμε τη βία στην οποιαδήποτε μορφή της. Καταδικάζουμε τη βία, που έχει σκοπό να φανεί κάποιος κυρίαρχος έναντι άλλου. Καταδικάζουμε τη βία, που χρησιμοποιείται, για να επιβάλλει κάποιος τη γνώμη του μ’ αυτόν τον αναξιοπρεπή τρόπο. Καταδικάζουμε τη βία, που μειώνει ανθρώπους λόγω φύλου και διαφορετικότητας. Καταδικάζουμε κάθε μορφή βιαιοπραγίας και κάθε άλλη συμπεριφορά, που θίγει γυναίκες, παιδιά και τη σεξουαλική ελευθερία των ανθρώπων.
Η βία δεν είναι ένα εξωπραγματικό φαινόμενο. Συμβαίνει. Άλλοτε έρχεται στο φως κι άλλοτε αποσιωπάται. Κανείς δεν πρέπει να μένει σιωπηλός σε γεγονότα που προσβάλλουν τα δικαιώματά του ως άνθρωπο και κανείς δεν πρέπει να δικαιολογεί συμπεριφορές βίας με την καραμέλα της μη επανάληψης.
Η σωστή αντιμετώπιση είναι η ενημέρωση, η παιδεία, ο διάλογος, η εκτόνωση των ενστίκτων και του θυμού μας σε ομαδικές δραστηριότητες που πέρα απ’ το σώμα βοηθούν στην πνευματική ανάπτυξη των ατόμων και στη δημιουργία ενός υγιούς κλίματος μεταξύ των μελών μιας ομάδας. Ο σεβασμός στο συνάνθρωπο και η οριοθέτηση των δικών μας γραμμών δράσης είναι βασική προϋπόθεση για μια ομαλή συμβίωση με τους άλλους.
Μη φοβάστε εκείνον που είναι βίαιος. Να φοβάστε τον εαυτό σας, αν συνηθίσει ν’ ανέχεται τη βία.
