ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Η πρόταση για την παραγωγική ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας δεν μπορεί και δεν πρέπει να αφορά αποκλειστικά τη βελτίωση η ανάπτυξη κάποιων δεικτών (π.χ ΑΕΠ, δημοσιονομικά, ανεργία, κλπ). Οφείλει να λαμβάνει υπόψη της και να αντιμετωπίζει σειρά κοινωνικών προβλημάτων που έχουν να κάνουν με τη βελτίωση των όρων διαβίωσης των λαϊκών στρωμάτων και των δυνάμεων της εργασίας. Η πρόταση – με δυο λόγια – θα πρέπει να συμβάλει στη κοινωνικοποίηση της ανάπτυξης. Η διαδικασία της κοινωνικοποίησης έχει δύο πλευρές.
Πρώτη προϋπόθεση είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι η αναπτυξιακή διαδικασία δεν έχει μία αποκλειστικά και «στενά» οικονομική – τεχνοκρατική – πλευρά. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποτελέσει μια τεχνοκρατική υπόθεση κάποιων «σοφών», οι οποίοι ,κλεισμένοι σε τέσσαρις τοίχους θα σώσουν τη κοινωνία. Βασική στόχευση είναι η ολόπλευρη και με κάθε διαθέσιμο τρόπο συμμετοχή της κοινωνίας στη διαμόρφωση της αναπτυξιακής στρατηγικής και κατ’ επέκταση του μοντέλου παραγωγικής ανασυγκρότησης.
Επομένως, η αναπτυξιακή στρατηγική πρέπει να διαμορφώνεται και σε δεύτερο στάδιο – να υλοποιείται σε συνεργασία με τους κοινωνικούς – παραγωγικούς φορείς σε μια «φυγή μπροστά», αφήνοντας πίσω τις παθογένειες της ελληνικής οικονομίας. Αντιμετωπίζοντας και ξεπερνώντας δομικές στρεβλώσεις, αλλά και λογικές του παρελθόντος που οδήγησαν στη κρίση, μαζί με τους εξωγενείς παράγοντες. Με αυτή την έννοια δεν μπορεί να είναι ένα άθροισμα «συνδικαλιστικού τύπου» αιτημάτων των κοινωνικών φορέων αλλά ένα συνεκτικό και υλοποιήσιμο πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης .
Το σχέδιο που θα προταθεί, πρέπει να αντιστοιχηθεί συνολικά στις ανάγκες της κοινωνίας, αλλά και τις δυνατότητες της νέας φάσης, μετά την έξοδο από τα μνημόνια τον Αύγουστο. Επιδίωξη θα είναι μια μεταβολή μεγάλου βάθους και διάρκειας στο οικονομικό αλλά και το κοινωνικό επίπεδο. Η αειφόρος ανάπτυξη θα καταστεί βιώσιμη εάν και εφ’ όσον ξεφύγει από έναν στενά οικονομικού χαρακτήρα προσανατολισμό (αύξηση ΑΕΠ, βελτίωση οικονομικών δεικτών, κλπ.) και αποκτήσει κοινωνικά χαρακτηριστικά με «αριστερό αποτύπωμα».
Παράλληλα, χωρίς να «αυτοπεριοριζόμαστε» η στρατηγική και το σχέδιο που θα προκύψει οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις διεθνείς επιλογές της χώρας, π.χ. συμμετοχή μας στην Ε.Ε. και άλλους διεθνείς Οργανισμούς, η παραμονή μας στην Ευρωζώνη αλλά και τις γεωπολιτικές συνθήκες της περιοχής.
Στο σημείο αυτό ορισμένες εκτιμήσεις από τη μέχρι σήμερα ακολουθούμενη διαδικασία των Αναπτυξιακών Συνεδρίων τα οποία διεξάγονται με τη συνεργασία Κυβέρνησης και Περιφερειών.
Βασικό χαρακτηριστικό είναι η επαφή κυβερνητικών κλιμακίων κατά Περιφερειακή Ενότητα που προηγούνται του Συνεδρίου. Αποδείχθηκε μια πρωτόγνωρη, ενδιαφέρουσα και αποτελεσματική διαδικασία η οποία έγινε αποδεκτή με θετικά σχόλια από τους κοινωνικούς – παραγωγικούς φορείς που συμμετείχαν. Στη Περιφέρεια Πελοποννήσου π. χ. μόνο τα κυβερνητικά κλιμάκια συναντήθηκαν και αντάλλαξαν σκέψεις και προτάσεις για την παραγωγική ανασυγκρότηση με πάνω από 250 φορείς. Οι φορείς σχολίασαν θετικά το γεγονός ότι για πρώτη φορά μια Κυβέρνηση έρχεται σ’ επαφή μαζί τους ζητάει τη γνώμη τους, προσβλέπει στην ενεργό συμμετοχή τους, ανεξάρτητα από το αν συμφωνούν η όχι με τις κυβερνητικές πολιτικές. Ταυτόχρονα , αναδείχθηκε και η αδυναμία των φορέων – ανεξάρτητα από τον πολιτικό προσανατολισμό τους – να στοχεύσουν στο παρόν και ιδιαίτερα στο μέλλον με όρους σχεδίου και οράματος. Ίσως, οι διαδικασίες των Αναπτυξιακών Συνεδρίων και η συμμετοχή των φορέων σε αυτές να αποτελέσουν τη βάση για πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις στο μέλλον.
Ένα δεύτερο σημείο το οποίο οι διοργανωτές – Κυβέρνηση και Περιφέρειες – οφείλουν να προσέξουν στα εναπομείναντα συνέδρια αλλά και σε παρόμοιες διαδικασίες στο μέλλον είναι η λειτουργία των θεματικών τραπεζιών. Παρατηρήθηκε σε αρκετές περιπτώσεις η παρουσία πολυάριθμων αντιπροσωπειών Υπουργείων και Περιφέρειας με αποτέλεσμα, αφ’ ενός την μεγάλη και αναποτελεσματική διάρκεια του τραπεζιού και αφ’ ετέρου τον δραστικό περιορισμό του χρόνου που απέμενε για τους φορείς. Έτσι η τελική εντύπωση που «μένει» είναι ότι Κυβέρνηση (κυρίως) και Περιφέρεια ήρθαν να πούνε τα δικά τους και όχι να ακούσουν, ανατρέποντας εν μέρει τις αρχικές θετικές εντυπώσεις.
Η τελική αξιολόγηση των Α. Σ. θα γίνει στο επόμενο διάστημα και μέχρι τις εκλογές. Η κρίση θα αφορά το βαθμό υλοποίησης των εξαγγελθέντων από τον Πρωθυπουργό και τους Υπουργούς.
Η δεύτερη προϋπόθεση της κοινωνικοποίησης της ανάπτυξης θα κριθεί στο επίπεδο της διανομής των αποτελεσμάτων της ανάπτυξης. Ποιος και ποιοι θα ωφεληθούν από αυτή την ανάπτυξη. Χωρίς αυταπάτες ότι σήμερα μπορούμε να πετύχουμε στον απόλυτο βαθμό αυτό που θα θέλαμε, μπορούμε όμως να διαμορφώσουμε τις συνθήκες εκείνες ώστε να μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη για τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα. Με αυτό τον τρόπο και δημιουργώντας τις απαραίτητες κοινωνικές συμμαχίες θα προχωράμε στο επόμενο βήμα.
Τέλος, η ανάπτυξη που θα προκύψει μέσα από την παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας πρέπει να στοχεύει και να είναι ισόρροπη οικονομικά και κοινωνικά ανάπτυξη.
Όλες οι Περιφέρειες της χώρας χαρακτηρίζονται από πολυμορφία, γεωγραφική, δημογραφική, χωροταξική, παραγωγική. Κάθε προσπάθεια διατύπωσης ενός αναπτυξιακού σχεδίου πρέπει να λάβει υπόψη αυτή την πολυμορφία. Ειδικότερα το δημογραφικό είναι ένα πρόβλημα, η αντιμετώπιση του οποίου θα πρέπει να βρίσκεται στον πυρήνα της αναπτυξιακής πολιτικής.
Στο παρελθόν – και λόγω της έλλειψης σχεδίου- οι αναπτυξιακές προσεγγίσεις, αντί να αξιοποιούν την πολλαπλότητα και την πολυμορφία στη κατεύθυνση της εξάλειψης η μείωσης των ανισορροπιών διαμόρφωσαν μια αντίληψη ανταγωνιστικότητας η οποία διεύρυνε τις αποστάσεις τόσο μεταξύ περιφερειών όσο και ενδοπεριφερειακά. Η ισορροπία που πρέπει να επιδιώκουμε οφείλει να έχει όχι μόνο γεωγραφικά χαρακτηριστικά αλλά και κλαδικά. Να μην εστιάζουμε σε μεμονωμένες παραγωγικές μονάδες ή κλάδους, αλλά να δούμε ολοκληρωμένα τις αλυσίδες αξίας. Τα παραγωγικά συμπλέγματα. Τα clusters καινοτομίας. Τα δίκτυα συνεργασίας. Την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Να αξιοποιούμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε περιφέρειας.
Για να καταλήξουμε σε ένα σχέδιο για την παραγωγική ανασυγκρότηση και την ανάπτυξη της οικονομίας που θα είναι αποτελεσματικό και κοινωνικά δίκαιο.
- Διονύσης Θωμάς
Οικονομολόγος
Μέλος Γραμματείας Τμήματος Οικονομικής Πολιτικής ΣΥΡΙΖΑ
