«Ο περί Ομηρικής Ιθάκης αντίλογος» . Του Μάκη Μεταξά

«Ο περί Ομηρικής Ιθάκης αντίλογος»

Του Μάκη Μεταξά

Σε άρθρο του φίλου μου Νίκου Παπαδάτου που είδε το φως της δημοσιότητας από το Kefaloniapress με τίτλο «Περί Ομηρικής Ιθάκης ο λόγος» και με υπότιτλο «Εμπρός στον δρόμο που χάραξε ο τ. νομάρχης Μάκης Μεταξάς» (διάβασε εδω κλικ)  είδα το όνομά μου να συμπεριλαμβάνεται στον τιμητικό κατά τα άλλα κατάλογο των «Ειδικών» αναλυτών «κατά μήκος, πλάτος, και βάθος» των Ομηρικών επών και μάλιστα στην θέση του σημαιοφόρου!

Τιμητικό μα την αλήθεια θα ήταν εάν ήταν έτσι, δηλαδή εάν θα ήμουν ή θα με θεωρούσαν ποτέ ως έναν από «τους ειδικούς αναλυτές των Ομηρικών επών» είτε εκτός είτε εντός των εισαγωγικών πόσο μάλλον «κατά μήκος, πλάτος, και βάθος» κάτι όμως που ασφαλώς δεν συμβαίνει.

Καλούμε λοιπόν να απαντήσω στον φίλο μου τον Νίκο σε ότι με αφορά, αλλά εκτιμώ πολύ περισσότερο θα έλεγα περί «του θησαυρού των Τζαννάτων» που όπως συμπεραίνει  ο Νίκος αποδείχθηκε ότι ήταν τελικά «άνθρακας».

Πριν όμως προχωρήσω στην κατάθεση των απόψεών μου και με αφορμή τα όσα διάβασα, οφείλω για την αποκατάσταση μιας πραγματικότητας, που πολλές φορές την ξεχνάμε θελημένα ή αθέλητα, να θέσω υπόψη σας δύο βασικές παραμέτρους.

Παράμετρος 1^η : Η επικρατούσα άποψη που θέλει εμένα να λειτουργώ ως ο κύριος εκφραστής της άποψης ότι το κέντρο της λεγόμενης Ομηρικής Ιθάκης να βρίσκεται στην Ν.Α Κεφαλληνία δεν είναι ορθή. Από την αρχή αυτής της έρευνας είχα μια καθοριστική συμβολή αλλά δεν είμαι ευτυχώς ο μόνος. Η πραγματικότητα είναι ότι είμαστε μια ομάδα που ο ένας αλληλοσυμπληρώνει τον άλλον ανάλογα τα θεματικά πεδία.

Παράμετρος 2^η : Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι όταν βρέθηκε από εμένα (που είναι αληθές) ο εντυπωσιακός Θολωτός τάφος των Τζαννάτων, με όχημα αυτό το μνημείο χτίσαμε αμέσως μετά την θεωρία μας περί της θέσεως της Ομηρικής Ιθάκης, ότι δηλαδή αφού βρήκαμε τον τάφο μας ήλθε ακολούθως η φαεινή ιδέα να τον διασυνδέσουμε με την θέση που θα έπρεπε να ήταν η Ομηρική  Ιθάκη  καταθέτοντας ακολούθως και την σχετική μας θεωρία.

Η αλήθεια όμως είναι εντελώς αντίστροφη !

Πρώτα καταλήξαμε στην θεωρία ότι το κέντρο της Ομηρικής  Ιθάκης ήταν στην Ν.Α Κεφαλληνία (Ηράκλειο πεδίο- Πόρος), μελέτη η οποία δημοσιεύτηκε το 1990 και ακολούθως αναζητώντας αρχαιολογικές μαρτυρίες – αποδείξεις στην επίδικη περιοχή έναν χρόνο αργότερα τον Αύγουστο του 1991 ευτύχησα  να εντοπίσω όχι μόνο το συγκεκριμένο μνημείο αλλά και μια σειρά άλλων σημαντικών αρχαιολογικών εγκαταστάσεων που ενημερώσαμε  άμεσα την τότε Αρχαιολογική Υπηρεσία,(όπως το Σπήλαιο της Δράκαινας στο φαράγγι του Πόρου, προϊστορικές εγκαταστάσεις στην περιοχή του Ηράκλειου πεδίου, στον Κάναλο, στο Κολοκάσι, στους αρχαίους Πρόννους, στου Λανή τον κάμπο κτλ, Βλέπε σχετικά έγραφα).

Για όσους μπορούν να καταλάβουν την διαφορά το γεγονός αυτό έχει την δική του αξία.

Αφού λοιπόν διευκρινίσαμε αυτά τα δύο ζητήματα θα απαντήσω τώρα επί της ουσίας των θεμάτων που μας αφορούν, δηλαδή την άποψή μας επί των άλλων θεωριών και περί του θολωτού τάφου των Τζαννάτων που εκτιμά ο Νίκος ότι αποδείχθηκε τελικά ότι «ήταν άνθρακας ο θησαυρός». (Θέλω να πιστεύω ότι ο χαρακτηρισμός αυτός δόθηκε από τον Νίκο ως προς το εάν και κατά πόσο βοήθησε το συγκεκριμένο μνημείο για τον εντοπισμό της Ομηρικής Ιθάκης και όχι ως προς την αρχαιολογική του αξία).

Ως γενική αρχή. Εμείς και  για ότι μας αφορά ότι έχουμε να πούμε  για το ευρύ κοινό το δημοσιεύουμε δημοσίως σε ένα ειδικό Blog που τιτλοφορείται:  http://homericithaca.blogspot.com . Όσοι και όσες ενδιαφέρονται να μάθουν τις θέσεις μας καλό είναι να τις αναζητήσουν εκεί.

Σε αυτό το blog μπορείτε επίσης να διαβάσετε τις απόψεις μας όπως επί παραδείγματι και για την θέση μας περί των άλλων θεωριών σε ένα πρόσφατο άρθρο που τιτλοφορείται  «Το κέντρο της Ομηρικής (Μυκηναϊκής) Ιθάκης βρίσκεται στην Ν.Α Κεφαλληνία και οι “ομιλούσες πέτρες” έχουν πλέον βρεθεί» με υπότιτλο : «Τα αποδεικτικά στοιχεία της Ομηρικής τοπογραφίας έτσι όπως καταγράφονται στο έπος της Οδύσσειας που επιβεβαιώνουν ότι: το κέντρο της Ομηρικής Ιθάκης είναι στην Ν.Α Κεφαλληνία και δεν είναι, ούτε στο σημερινό νησί της Ιθάκης, ούτε στην Λευκάδα, ούτε στην χερσόνησο της Παλικής, ούτε σε κάποιο άλλο τμήμα της νήσου Κεφαλληνίας ή οπουδήποτε αλλού». (βλέπε σχετικό άρθρο http://homericithaca.blogspot.com/2018/01/blog-post.html ).

Δεν νομίζουμε ότι χρειάζεται να επαναλάβουμε τα όσα έχουμε καταθέσει σε αυτές τις δημοσιεύσεις.

Το εάν και κατά πόσο είναι έωλα αυτά τα οποία εμείς έχουμε καταθέσει δεν μένει παρά να το αποδείξουν όσοι έχουν την επιθυμία ή την δυνατότητα να το κάνουν. Εμείς αρκούμαστε στο γεγονός ότι κορυφαία Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα του κόσμου και κορυφαίοι επιστήμονες της ημεδαπής και της αλλοδαπής  έχουν ήδη αξιολογήσει τα λεχθέντα και έχουν εδώ και πολλά χρόνια ενεργό εμπλοκή με το όλο εγχείρημα (ο κατάλογος είναι στην διάθεσή όσων ενδιαφέρονται να μάθουν)

Τώρα ως προς την διαπίστωση του αγαπητού μου Νίκου ότι ο θολωτός τάφος των Τζαννάτων αποδείχθηκε προϊόντος του χρόνου ότι «ο θησαυρός ήταν τελικά άνθρακας», λυπάμαι που δεν θα συμφωνήσω μαζί του, όπως προφανώς και με όσους νομίζουν κάτι παρόμοιο, διότι η αλήθεια είναι εντελώς, μα εντελώς διαφορετική και γίνομαι ακόμη ποιο συγκεκριμένος.

Αφού και πολύ σωστά, ο φίλος ο Νίκος επικαλέστηκε την αρχαιολογική κοινότητα και την αρχαιολογική επιστήμη ως τον μοναδικό φορέα που έχει αξιόπιστο λόγο περί των αρχαιολογικών θεμάτων και προφανώς περί του εντοπισμού της λεγόμενης Ομηρικής Ιθάκης, μου κάνει εντύπωση που φαίνεται να του διαφεύγουν εντελώς το αρχαιολογικό έργο, οι δηλώσεις και οι δημοσιεύσεις των υπευθύνων αρχαιολόγων γύρω από την αξιολόγηση του σχετικού μνημείου και των άλλων αρχαιολογικών εγκαταστάσεων  πέριξ αυτού για την διαφαινόμενη σχέση τους ως προς την θέση που πρέπει να αναζητηθεί το κέντρο της Ομηρικής  Ιθάκης.

Συγκεκριμένα ο αρχαιολόγος και ανασκαφέας του τάφου Δρ Λάζαρος Κολώνας τ. Γενικός Δ/της αρχαιοτήτων του Υπ.Πο σε διάφορα συνέδρια και διαλέξεις έχει δηλώσει: «Τα αρχαιολογικά ευρήματα και η ένταξη του τάφου στην ΥΕ ΙΙΙΑ-Β περίοδο σηματοδοτούν την ύπαρξη ενός ισχυρού μυκηναϊκού κέντρου…., τα δεδομένα που έχουμε με βάση την έρευνα μας συνηγορούν στο να θεωρήσουμε ότι εδώ βρισκόταν το επίκεντρο της εξουσίας όχι μόνο για το νησί της Κεφαλονιάς, αλλά και για την ευρύτερη περιοχή του κεντρικού Ιονίου» [Δρ. Λάζαρος Κολώνας archaiologia.gr/print-article/?print=35604].

Σε μια νεότερη ανακοίνωση (2008) ο Δρ. Λάζαρος Κολώνας αναφερόμενος στη σπουδαιότητα τόσο του θολωτού τάφου, όσο και του κτιστού θαλαμωτού τάφου/οστεοφυλακίου, που ανέσκαψε δίπλα στον θολωτό τάφο, τονίζει τα εξής: «παίρνοντας αφορμή από την χωρίς αρχαιολογικά τεκμήρια παρατηρηθείσα τον τελευταίο καιρό κινητικότητα γύρω από την υπόθεση της ταύτισης της θέσης της Ομηρικής Ιθάκης, πρέπει να θυμίσω στη διεθνή επιστημονική κοινότητα ότι απάντηση στο ζήτημα αυτό μπορεί να δώσει μόνο ο σπουδαίος βασιλικός τάφος που αποκαλύφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 στα Τζαννάτα Πόρου Κεφαλληνίας» [Δρ. Λάζαρος Κολώνας:  Κτιστός Θαλαμωτός Τάφος στα Τζαννάτα Πόρου Κεφαλονιάς   Κεφαλληνιακά χρονικά τόμος 11 σελ.381-382].

Εκεί διαπιστώνει ότι: «είναι βέβαιο πλέον ότι στην περιοχή των Τζαννάτων η μυκηναϊκή παρουσία είναι μακρόχρονη και έντονη, και σηματοδοτεί την ύπαρξη εκεί ενός σπουδαίου μυκηναϊκού κέντρου που οπωσδήποτε σχετίζεται με την υπόθεση της ομηρικής Ιθάκης» [Δρ. Λάζαρος Κολώνας: Συνέδριο για τα γράμματα, την ιστορία και την λαογραφία της περιοχής των Πρόννων ,Ο θολωτός τάφος Τζαννάτων Πόρου σελ.339].

Προς επίρρωση των λεχθέντων από τον αρχαιολόγο κύριο Κολώνα ήλθε η μετέπειτα ανασκαφική έρευνα των οικιστικών εγκαταστάσεων από τον τότε Έφορο αρχαιοτήτων Δρ. Αντώνη Βασιλάκη για να επιβεβαιώσει τις σχετικές εκτιμήσεις και να χαρακτηριστεί η εκεί ανασκαφική του έρευνα ως ένα από τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά γεγονότα που συνέβησαν κατά την ανασκαφική περίοδο 2011-12 στην Ελλάδα (Αθήνα  ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Τα σημαντικότερα αρχαιολογικά γεγονότα στην Ελλάδα το 2011»  Επιστήμονες μιλάνε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τα σημαντικότερα αρχαιολογικά γεγονότα στην Ελλάδα το 2011,  ΑΠΕ-ΜΠΕ 28 Δεκεμβρίου 2011 (13:09 UTC+2)

Για όσους λοιπόν αναζητούν την άποψη των επαϊόντων της αρχαιολογικής επιστήμης ειδικά για το μυκηναϊκό κέντρο των Τζαννάτων πιστεύω ότι έχουν τις απόψεις τους ανεξάρτητα εάν μπορεί να συμφωνούν ή να διαφωνούν  με αυτές.

Από την άλλη πλευρά εμείς μπορούμε να καταλάβουμε τον Νίκο όπως και όσους «συμμερίζονται»  τον Όμηρο ο οποίος  θα δεινοπαθεί από τις κατά καιρούς έωλες ερμηνείες των διαφόρων «ειδικών» περί της Ομηρικής Ιθάκης και σε πολλές περιπτώσεις να τους φαίνονται όλα αυτά περισσότερο σαν ένας αγώνας μερικών «ευφάνταστων» και κυρίως «μη ειδικών» όπου ο καθένας θα ήθελε για τον τόπο του να βρίσκεται εκεί το κέντρο του βασιλείου του Οδυσσέα.

Εγώ θα πω ναι, σε αρκετές  περιπτώσεις είναι και έτσι, αλλά αγαπητέ μου Νίκο δεν είναι αυτή η συνολική εικόνα. Υπάρχει και εκείνη η μεγάλη εικόνα η οποία συμπληρώνεται από το έργο ενός πλήθους  γνωστών και άγνωστων λογίων ερευνητών και επιστημόνων που έχουν αναλώσει την ζωή τους για την επίλυση των ανοικτών Ομηρικών προβλημάτων όπου ένα από αυτά –το σημαντικότερο μπορώ να πω – είναι και η αναζήτηση της θέσης του κέντρου της λεγόμενης Ομηρικής Ιθάκης, όπως και των άλλων αταύτιστων Ομηρικών θέσεων που αναφέρονται στα Ομηρικά έπη.

Είτε θα συμφωνούμε, είτε θα διαφωνούμε για την σοβαρότητα ή μη των εκάστοτε θεωριών πίσω από αυτήν την πραγματικότητα κρύβεται μια μεγάλη αλήθεια και η αλήθεια  είναι ότι ο κόσμος ασχολείται ακόμη και θα αναζητά το που ήταν το κέντρο της Ιθάκης της εποχής του Οδυσσέα μέχρι επισήμως την ημέρα που να ανακοινωθεί ότι επιλύθηκε ο συγκεκριμένος γρίφος, διότι πολύ απλά η πλειοψηφία δεν έχει πειστεί ότι η λεγόμενη Ομηρική Ιθάκη είναι το σημερινό νησί της Ιθάκης των ιστορικών χρόνων έστω και εάν η επικρατούσα άποψη προσπαθεί να μας πείσει ότι ο εντοπισμός της Ομηρικής Ιθάκης σύμφωνα με τις Ομηρικές περιγραφές είναι ένας άδικος κόπος.

Αλλά ας θυμηθούμε για λίγο… μήπως και οι ειδικοί περί των Ομηρικών επών του περασμένου αιώνα τα ίδια δεν έλεγαν για τον Σλήμαν εκείνη την εποχή όταν κατέθετε τις απόψεις του γύρω από αυτά τα ζητήματα και ομιλούσε περί του εντοπισμού της Τροίας και των Μυκηνών;

Μέχρι λοιπόν να φτάσει εκείνη η ημέρα που θα επιβεβαιωθεί  από την επιστημονική κοινότητα ότι εντοπίστηκε το διοικητικό κέντρο της εποχής του Οδυσσέα στα νησιά των Κεφαλλήνων, πάντοτε θα υπάρχουν και ευτυχώς θα έλεγα ακόμη εκείνα τα άτομα που θα αγωνίζονται ο καθένας με τον τρόπο του για την αναζήτηση της αλήθειας ανεξάρτητα εάν στο τέλος της ημέρας οι περισσότερες των θεωριών αυτών θα παραμείνουν ανεκπλήρωτες θεωρίες,  οι συντάκτες τους όμως θα καταγραφούν ως εκείνοι οι πολύτιμοι  κωπηλάτες που συνέβαλαν με τον τρόπο τους για να πάμε ένα βήμα ποιο μπροστά προκειμένου να επιβεβαιωθεί η αλήθεια των γεωγραφικών – τοπογραφικών δεδομένων  της προϊστορικής (Ομηρικής)  τοπογραφίας στον χώρο του Ιονίου.

Θα ήταν υπεκφυγή να κλείσω αυτήν την απαντητική επιστολή εάν δεν θα απαντούσα και στην επικεφαλίδα του άρθρου που φέρει τον υπότιτλο  «Εμπρός στον δρόμο που χάραξε ο τ. νομάρχης Μάκης Μεταξάς».

Παρακάμπτοντας το νοηματικό περιεχόμενο που έχει προσδώσει ο φίλος ο Νίκος στην φράση αυτή, θέλω να υπενθυμίσω ότι η ενασχόλησή μου με το θέμα αυτό δεν ήταν για να ανοίξω μόνο τον δρόμο και σε άλλους πολλούς  για να αρχίσουν να καταθέτουν τις δικές τους θεωρίες περί της Ομηρικής Ιθάκης, (κατ’ άλλους την πόρτα του τρελοκομείου όντας και εγώ ένας από αυτούς) αλλά κυρίως για να ενισχύσουμε  κόντρα σε θεούς και δαίμονες το έργο της αρχαιολογικής σκαπάνης όχι με λόγια αλλά με έργα και σημαντικές χρηματοδοτήσεις, όπως επίσης να δρομολογήσουμε την έλευση  κορυφαίων πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων της Ελλάδας και της αλλοδαπής στο νησί μας, η αλήθεια είναι με την συγκινητική συνδρομή μιας πλειάδας Ελλήνων και ξένων φίλων, συνεργατών και χορηγών που στάθηκαν αρωγοί για να ξεκινήσουν και να χρηματοδοτηθούν έρευνες και μελέτες με στόχο την προστασία και την ανάδειξη του πολιτιστικού μας αποθέματος (βλέπε πρόσφατες δημοσιεύσεις και ευχαριστήριες επιστολές της Εταιρείας Μελετών Προϊστορικής Κεφαλληνίας).

Εγώ θα έλεγα μακάρι τον ίδιο δρόμο να είχαν ακολουθήσει και όσοι είχαν, έχουν η θα έχουν μελλοντικά τις ευθύνες αυτού του τόπου κάτι που ακόμα δυστυχώς είναι το ζητούμενο.

Ες αύριον λοιπόν τα νεώτερα!

Μάκης Μεταξάς

Υ.Γ Το συγκεκριμένο άρθρο του φίλου Νίκου Παπαδάτου όπως ενδεχομένως και άλλων που έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί επιβεβαιώνουν την αναγκαιότητα για μια ανοικτή συζήτηση  με σκοπό να ενημερώσουμε από την δική μας πλευρά το κοινό για την σημασία των αρχαιολογικών εγκαταστάσεων της ύστερης εποχής του χαλκού που έχουν εντοπισθεί στην Ν.Α Κεφαλληνία  όπου έγκαιρα και ευφυώς μας είχε εισηγηθεί ο αγαπητός φίλος Κώστας Παπαζαφειράτος από την σελίδα στο F/B ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ προκειμένου να την οργανώσουμε στο Αργοστόλι. Η αλήθεια είναι πως την είχαμε προγραμματίσει για την Άνοιξη που μας πέρασε αλλά ελπίζουμε  πως μέσα στο φθινόπωρο θα μπορέσουμε να την πραγματώσουμε.

(Η φωτο το εξώφυλλου ειναι Εργο του Γιάννη Γαϊτη)