Την τελευταία 10ετία (2008-2018) ο τουρισμός πόλης στην Ευρώπη αυξήθηκε κατά 57%, σε ρυθμούς δηλαδή διπλάσιους από το ποσοστό αύξησης των ευρωπαϊκών χωρών. Το αποτέλεσμα είναι ο υπερ-τουρισμός σε αρκετές πόλεις, ένα φαινόμενο που βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο των συζητήσεων σε τοπικό και διεθνές επίπεδο για την αναζήτηση λύσεων.
Το πώς ακριβώς έχει η κατάσταση και το τι πρέπει να γίνει αναλύεται σε μελέτη, που εκπόνησε η εταιρεία συμβούλων Roland Berger για λογαριασμό της Ένωσης Αυστριακών Ξενοδόχων. Η μελέτη είναι πανευρωπαϊκή και εξετάζεται ο υπερ-τουρισμός σε 52 πόλεις της γηραιάς ηπείρου.
Το βασικό συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι τα τελευταία χρόνια οι πόλεις εργάζονται μόνο για να προσελκύσουν περισσότερους τουρίστες, ξεχνώντας ότι ο αστικός τουρισμός πρέπει να είναι ελεγχόμενος προκειμένου να παραμείνει βιώσιμος με την πάροδο του χρόνου. Έτσι, οι πόλεις γίνοναι θύματα της δικής τους επιτυχίας και οι επιπτώσεις από τον υπερ-τουρισμό εξοργίζουν τους ντόπιους (θόρυβος, κυκλοφοριακή συμφόρηση, συνωστισμός στα εστιατόρια, στα μουσεία και γενικά στα αξιοθέατα της πόλης, η τοπική ταυτότητα αλλοιώνεται για να προσαρμοσθεί στις τουριστικές προτιμήσεις, έλλειψη στέγης όπου η τουριστική μίσθωση σπιτιών υπερβαίνει τα όρια).
Μια πόλη εισέρχεται σε φάση υπερ-τουρισμού όταν ο αριθμός των διανυκτερεύσεων αυξάνεται με πολύ ταχύτερο ρυθμό από τον τοπικό πληθυσμό και η αξία που δημιουργούν οι επισκέπτες παραμένει πεισματικά χαμηλή. Αυτό προκύπτει κυρίως όταν η διαμονή είναι φτηνή και οι επισκέπτες δεν ξοδεύουν πολλά χρήματα για την εστίαση, τα ψώνια και τα αξιοθέατα. Σε αυτήν την περίπτωση ο μαζικός τουρισμός και ο υπερ-τουρισμός έρχονται πολύ κοντά.
Κλειδί, εν ολίγοις, είναι η προστιθέμενη αξία και η σχέση μεταξύ τουριστών και ντόπιων, δηλαδή η πυκνότητα και η ένταση του τουρισμού. Στο Λονδίνο, Βιέννη, Βερολίνο, Μόναχο και Ρώμη η σχέση αυτή είναι σχεδόν τέλεια. Στη Βενετία, το Ρέικιαβικ, την Κωνσταντινούπολη αλλά και το Σάλτσμπουργκ είναι εντελώς διαφορετικό. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για δράση.
Τι πρέπει να γίνει για να αντιμετωπισθεί ο υπερ-τουρισμός:
Πρώτον, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί μια στρατηγική για τον τουρισμό μαζί με την πολεοδομία. Αυτή είναι η πιο ελπιδοφόρα και μακροπρόθεσμη προσέγγιση. Οι υπεύθυνοι του τουρισμού σε μια πόλη και οι πολεοδόμοι πρέπει να συνεργαστούν για να αναπτύξουν μια κοινή στρατηγική για την ανάπτυξη του αστικού τουρισμού, με επίκεντρο τις υποδομές, το περιβάλλον, την ποιότητα ζωής και τα χαρακτηριστικά της έξυπνης πόλης.
Επιπλέον, είναι απαραίτητο να κατανεμηθεί η ροή των τουριστών για την ανακούφιση των κέντρων. Πρέπει να δημιουργηθούν ελκυστικά, “hot”, σημεία έξω από τις κλασικές τουριστικές διαδρομές της πόλης, με την αναζωογόνηση παραμελημένων περιοχών και τη διαφήμισή τους στους τουρίστες.
Οι περιζήτητες περιοχές, επίσης, πρέπει να αναπροσαρμόσουν την προσφορά ώστε να απευθύνονται στους τουρίστες πολυτελείας, αυξάνοντας την προστιθέμενη αξία. Η ποιότητα εμποδίζει τις πόλεις να πέσουν στην παγίδα υπερ-τουρισμού, τονίζεται στη μελέτη.
Όσες πόλεις επηρεάζονται ήδη από τον υπερ-τουρισμό θα πρέπει να προχωρήσουν σε περιορισμούς στην έλευση τουριστών (πάγωμα νέων ξενοδοχειακών κλινών, περιορισμός επιβατών με λεωφορεία ή από κρουαζιέρες, έως και απαγόρευση της τουριστικής μίσθωσης σπιτιών).
Το μόνο που δεν πρέπει να κάνουν οι πόλεις είναι η παθητική παρακολούθηση των εξελίξεων. Σήμερα δεν απαιτείται μόνο η τουριστική διαφήμιση και οι δράσεις μάρκετιγκ για την προσέλκκυση τουριστών. Πιο σημαντική πλέον είναι η διαχείριση του τουρισμού.
Η Βιέννη είναι είναι από τα “λαμπερά αστέρια” που τα έχουν καταφέρει καλά και έχει υπεραξία από τον τουρισμό. Χαρακτηριστικά ο διευθυντής Τουρισμού της Βιέννης Norbert Kettner δληλωσε:
“Βλέπω πολύ θετικά τις καλές επιδόσεις της Βιέννης. Από αντιπροσωπευτικές έρευνες γνωρίζουμε ότι το 96% των Βιεννέζων είναι θετικοί για τον τουρισμό στην πόλη. Είναι σημαντικό να διατηρηθεί η ισορροπία που καθιστά τη Βιέννη κοσμική για τους επισκέπτες, ζωντανή για τους ντόπιους και κερδοφόρα για την οικονομία”.
Ο υπερ-τουρισμός δεν είναι αναπόφευκτος, τονίζουν οι ειδικοί της Roland Berger στη μελέτη. Με τις σωστές παρεμβάσεις (όπως αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω), η κατάσταση μπορεί να αλλάξει ή ακόμα και να αποφευχθεί από την αρχή.
