Του Φωτώνε στην Κεφαλονιά
Την προπαραμονή του Φωτώνε οι εκκλησιές στην Κεφαλονιά είναι λαμπάντες από την πάστρα, μοσκομυρίζουνε από φρεσκοκομμένες μερτσίνες, δάφνες και σκίνους.
Οι γαστάλδοι τα εφέρανε δεματσούλια από το λόγγο για να αγιουτάρουνε τον παπά να κάμει το ντεκόρο τση εκκλησιάς .Εκουβαλήσανε και κλαριά από πάλμες γιατί ευκείνες είναι το πούλιο χρειαζούμενες.
Οι παπάδες παραργατάρουνε αναμεταξύ τσου το ποιος θα κάμει το πούλιο γκραντιόζο πάλκο. Θα το στελιάσουνε στο μέσο τση εκκλησιάς και μετά θα κάτσουνε με τσι ώρες να κάμουνε το ντεκόρο.
Οι μάζες που ήφεραν οι γαστάλδοι μεταμορφώνονται σε Ιορδάνη ποταμό, σε λιμνούλες, σε μποσκέτα και ό,τι άλλο σκεφτεί το τσερβέλο του παπά. Τσι τέσσερες γωνίες ή στα δυο πλαϊνά του πάλκου, στελιάζονται οι πάλμες και, αλά ουζάντσα, ενώνονται ντιαγκονάλε στο μέσο.
Τα απαραίτητα φουρνιμέντα του πάλκου είναι η ασημένια κόνκα ,η ασημένια πηνιατούλα, το ασημένιο μπικιόνι, τα ασημένια καντηλότα με το άσπρο-εσχάτως είδαμε σκούρο- κερί, τον σταυρό, τα πορτογάλια που απάνω στελιάζονται περίτεχνα αγγελούδια καμωμένου από φαμόζους πιτόρους και βέβαια την περίτεχνη αγιαστούρα.
Η αγιαστούρα χρειάζεται μαεστρία στο τσερβέλο και στα χέρια και καλαισθησία για να κατασκευαστεί. Τηνε φκιάχνουνε με ροζμαρίνο/δεντρολίβανο ή μερτσίνα και βιολέτες, τόσο οι κοσμικοί όσο και οι ιερωμένοι, και κατά πριβιλέτζο βέκιο, ο Δεσπότης την δική του που έχει ένα φιόκο από μεταξωτή κορδέλα σε χρώμα ουρανί, τηνε δέχεται από προσώπατο βαλορόζο.
Κατά κανόνα το πάλκο ή πάρκο εκφράζει την καλλιτεχνική και εφευρετική ιδιοσυγκρασία του κάθε παπά.
Παραμονή
Την παραμονή ο παπάς με τον σταυρό, την αγιαστούρα, ένα παιδί με την πηνιατούλα με τον αγιασμό και ο ψάλτης, βγαίνανε για να αγιάσουν τα σπίτια, τα μαγαζιά, τσου κήπους, τα ζωντανά, τα καΐκια και τσι βάρκες για να γλυτώσουνε από τσι μαγαρισιές των παγανών που μαρτουρεύουνε τσου χριστιανούς τόσες μέρες.
Του Φωτώνε
Το πορτόνι τση κούρτης αλλά και η μπασιά τση εκκλησιάς έχουνε άρκο από πάλμες ή αν δεν βρίσκονται, από κεπαρίσσια. Το ίδιο γένεται και μέσα στην εκκλησιά με κοριντόρο που οδηγεί στο τετραπόδι με το κόνισμα τση βάφτισης και που στα παλαιότερα χρόνια τοποθετούταν το μπαρδάκι σε κολόρο σελέστε ή ουρανί. Δυστυχώς η παλαιότατη παράδοση με το μπαρδάκι ή μπαλτακίν ή μπαλτακίνο δεν διατηρείται πλέον στην Κεφαλονιά. Ο μακαριστός Μητροπολίτης τση καρδιάς μας, Γεράσιμος Φωκάς, είχε σκοπό ανάμεσα στ’ άλλα, να επαναφέρει το μπαρδάκι και είχε αναθέσει στον γράφοντα σχετική έρευνα και είχε ζητηθεί βοήθεια από φίλο λόγιο από το Ζάντε. Είθε ο σημερινός Μητροπολίτης να μεριμνήσει και γι αυτό.
Όταν τέλευε η λειτουργία ο παπάς, τα παιδιά που τον βοηθάνε στο ιερό και οι ψαρτάδες, ωσάν πρετσεσιό, κατευθύνονταν προς την θάλασσα για να αγιάσει τα νερά ρίχνοντας τρείς βολές τον Σταυρό στην θάλασσα ενώ εκείνη την ώρα απελευθερώνονται συμβολικά τρία πιτσούνια. Όποιος έπιανε τον σταυρό τον έβαζε σε μια βαντιέρα με γκιρλάντα από φιόρα και γύρναε στα σπίτια και μαγαζιά για να τον ανασπαστούνε ούλοι και να αφήσει ο καθένας ό,τι λεφτά μπόρειε για ρεγάλο. Να σημειωθεί ότι παραδοσιακά την ημέρα αυτή ένας γαστάλδος εκράτειε την ασημένια βαντιέρα τση εκκλησιάς για να αφήσουν την μάντσια του παπά.
Η Φωτίτσα
Στο μεσημεριανό γιόμα στο τραπέζι, από τον αφέντη του σπιτιού θα κοπεί το ειδικό ψωμί τση μέρας που είναι η φωτίτσα. Παλιότερα είχε άλλο σχήμα από το σημερινό.
Γλωσσάρι
- Αγιουτάρω =βοηθώ
- Αλά ουζάντσα= κατ’ έθιμο
- Άρκο, το= αψίδα
- Βαλορόζος ο =αξιόλογο
- Βαντιέρα, η= μεγάλος δίσκος, συνήθως ασημένιος
- Βέκιο= παλιό
- Γαστάλδος,ο= επίτροπος
- Γκιρλάντα, η =γιρλάντα
- Γκραντιόζο, το= μεγαλειώδες
- Καντηλότο, το= εδώ το κηροπήγιο
- Κολόρο, το =χρώμα
- Κοριντόρος, ο= διάδρομος
- Λαμπάντες =καθαρός
- Μάνσια, η=εδώ ο δίσκος του παπά για το συλλογικό φιλοδώρημα
- Μαρτουρεύω= βασανίζω
- Μπικιόνι, το= μικρό μεταλλικό κύπελλο
- Μποσκέτο, το= δασάκι
- Ντιαγκονάλε= διαγωνίως
- Πάλμα, η=φοίνικας
- Παραργατάρω= αμιλλώμαι
- Πριβιλέτζο, το= προνόμιο
- Πιτόρος, ο= εδώ ο ζωγράφος
- Στελιάζω= τοποθετώ
- Τρερβέλο,το=μυαλό
- Φαμόζος,ο=διάσημος
- Φιόκος, ο=φιόγκος
- Φιόρο, το= λουλούδι
- Φουρνιμέντο, το=εξοπλισμός
Οι φωτογραφίες είναι ερανισμένες από την κ. Ευτυχία Χαρτουλιάρη και το Kefaloniapress.
Τάκης Τόκκας
Για το Ionian center-Διαπολιτισμικό κέντρο Ιονίου
Αρχική δημοσίευση 06/01/2019
