Ενας ολόκληρος αιώνας έχει περάσει από την κυκλοφορία του πρώτου αναγνωστικού με το όνομα «Αλφαβητάριο». Το 1919 κυκλοφόρησε αλλά παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει τόσες δεκαετίες, συνεχίζουν να συγκινούν.
Μεγάλωσαν, σπούδασαν γενικές και γενιές Ελλήνων, πριν από τα… τάμπλετ και την υπερέκθεση των παιδιών στην τεχνολογία. Ισως να μη λέει πολλά για τις νεότερες γενιές η φράση «Λόλά, να ένα μήλο», όμως, για τους παλαιότερους προκαλεί συγκίνηση για εκείνα τα χρόνια της αθωότητας.
Σύμφωνα με τη μηχανή του χρόνου, το Αλφαβητάριο, κυκλοφόρησε το 1919 και ήταν μέρος της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του Ελευθέριου Βενιζέλου, σύμφωνα με την οποία η δημοτική γλώσσα θα διδασκόταν στα σχολεία.
Έμεινε γνωστό σαν «το Αλφαβητάρι με τον Ήλιο», λόγω του εξωφύλλου του που επιμελήθηκε μαζί με την υπόλοιπη εικονογράφηση ο Κ. Μαλέας.
Η συντακτική ομάδα αποτελούνταν από τους Δ. Ανδρεάδη, Αλ. Δελμούζο, Μ. Τριανταφυλλίδη, Π. Νιρβάνα και Ζ. Παπαντωνίου.
Αν και το Αλφαβητάρι με τον Ήλιο χρησιμοποιήθηκε για σχεδόν 30 χρόνια, το πιο γνωστό και αγαπημένο αναγνωστικό είναι αυτό του 1955.
Το «Αλφαβητάριον» που απεικονίζει στο εξώφυλλό του δυο παιδάκια αγκαλιασμένα να διαβάζουν, παρέμεινε στα σχολεία έως το 1974, οπότε το αντικατέστησε, «Η γλώσσα μου». Τα παιδάκια στο εξώφυλλο είναι ντυμένα με την τότε σχολική ενδυμασία, με το χαρακτηριστικό μπλε και άσπρο. Η ποδιά δηλαδή και ο γιακάς, που αντιστοιχούσαν στα χρώματα της ελληνικής σημαίας. Το αγαπημένο αναγνωστικό των Ι.Κ. Γιανέλη και Γ.Σακκά, παρακολουθεί τη ζωή μιας μικροαστικής οικογένειας.
Ο μπαμπάς Θωμάς, η μητέρα Φανή, η Άννα, ο Ρήγας, Νίνα, είναι μερικοί από τους πρωταγωνιστές του βιβλίου. Η πιο διάσημη βέβαια είναι η Λόλα και το μήλο της. Η Λόλα ήταν η πρωταγωνίστρια του προηγούμενου αναγνωστικού του 1949, με τίτλο «τα καλά παιδιά». Τα δύο αναγνωστικά φιλοτέχνησε ο Κώστας Γραμματόπουλος και η Λόλα, που είχε γίνει αγαπημένη ηρωίδα των μαθητών, διατηρήθηκε και στις δύο εκδόσεις. – Λόλα να ένα άλλο (μήλο) έγραφε το Αλφαβητάριο στη σελίδα που οι μικροί μαθητές διδάσκονταν το γράμμα μι «μ».
Φυσικά ο τόνος ήταν περισπωμένη, καθώς Μακρά παραλήγουσα πριν από βραχεία λήγουσα παίρνει περισπωμένη… Εκτός από ανάγνωση, το αναγνωστικό μάθαινε στα παιδιά της Α’ δημοτικού και κανόνες καλής συμπεριφοράς, αλλά και τη ζωή μέσα στην οικογένεια. «Τικ Τακ, τικ-τακ, χτυπά το ωρολόγι.
Χτυπά σαν να λέει: Ώρα οχτώ Καληνύχτα», διαβάζουμε σε μια σελίδα, ενώ σε άλλη βλέπουμε στο σκίτσο όλη την οικογένεια να είναι μαζεμένη γύρω από το οικογενειακό τραπέζι. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 το Αλφαβητάριο καταργήθηκε, ωστόσο υπάρχει σχεδόν σε όλες τις βιβλιοθήκες των σπιτιών σαν ενθύμιο μιας άλλης εποχής….
Το πρώτο αλφαβητάρι μετά τον Πόλεμο, από τον Επαμεινώνδα Γεραντώνη με την αριστουργηματική εικονογράφηση του Κώστα Γραμματόπουλου, που έβαλε τις βάσεις σε ολόκληρες γενιές, για ένα καλύτερο αύριο.
Το σχολικό έτος 1949-1950 τα παιδιά της πρώτης τάξης του δημοτικού σχολείου διδάσκονται ανάγνωση από ένα αλφαβητάριο που μόλις έχει εκδοθεί και το οποίο φέρει την υπογραφή του δασκάλου Επαμεινώνδα Γεραντώνη στα κείμενα και του ζωγράφου και χαράκτη Κώστα Γραμματόπουλου στην εικονογράφηση.
Στη μετεμφυλιακή Ελλάδα – και ενώ η χώρα σε κλίμα ψυχροπολεμικό επιχειρεί την ανόρθωσή της, και τα σχολεία αντιμετωπίζουν έλλειψη διδακτικού προσωπικού, καθώς πολλοί δάσκαλοι είχαν χάσει τη ζωή τους στον πόλεμο και στον Εμφύλιο−, δημιουργείται το πρώτο θρυλικό μεταπολεμικό αλφαβητάρι, το οποίο εκδόθηκε από τον Οργανισμό Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων και τα «πρωτάκια» της χώρας θα μάθουν να συλλαβίζουν, και έπειτα να διαβάζουν, χάρη στις περιπέτειες των ηρώων που θα αγαπήσουν: της Αννας, του Ρήγα και της Νίνας.
Το Αλφαβητάριο −γραμμένο σε γλώσσα δημοτική, με ορισμένα στοιχεία της καθαρεύουσας− με σκηνές και εικόνες που κεντρίζουν το ενδιαφέρον των παιδιών, δίχως πληκτικό διδακτισμό, μεταφέρει στους μαθητές τις αξίες της καλοσύνης, της υπευθυνότητας, της εργατικότητας, της αγάπης προς τα ζώα, αλλά και της διασκέδασης. […]
Το αλφαβητάρι «Τα καλά παιδιά» έχει κατακτήσει επίζηλη θέση μεταξύ των σχολικών βιβλίων κυρίως χάρη στην εικονογράφηση του Κώστα Γραμματόπουλου, ο οποίος κατάφερε, με συνθέσεις απλές και ταυτόχρονα εμπλουτισμένες με όσα παραπληρωματικά στοιχεία απαιτούσε η κατανόηση του κειμένου, καθώς και με τη χαρακτηριστική του εικονογράφηση σε δύο συνεχόμενες σελίδες (σαλόνι), να δημιουργήσει το υπόβαθρο που καθοδήγησε δημιουργικά τους καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν έκτοτε με τα αναγνωστικά — αλλά και να εικονογραφήσει ο ίδιος το 1955 το μακροβιότερο Αλφαβητάριο των Ι.Κ. Γιαννέλη και Γ. Σακκά, το οποίο διδάχτηκε στα σχολεία επί περίπου μία εικοσαετία.
