Κούλουμα στην Κεφαλονιά
Πρώτη ημέρα της Μεγάλης (Τεσ)Σαρακοστής, της νηστείας που προηγείται του Πάσχα, είναι η Καθαρή Δευτέρα που λέγεται έτσι γιατί σηματοδοτεί τη λήξη της αποκριάς και την αρχή της διαιτητικής κάθαρσης. Το γιορτάσι της Καθαρής Δευτέρας στις εξοχές είναι τα Κούλουμα.
Παλαιότατη Κεφαλονίτικη παράδοση είναι στα κούλουμα ούλος ο κόσμος να πηαίνει στην εξοχή και να γιορτάζει με μπάλους, κάντο, πατσανιές, με σαρακοστιανά φαγιά που τα συνόδευε με την φλαούνα και βέβαια με το πέταγμα του φύσουνα!
Τα Μπεμπεούλια
Οι μασκερόνοι σε ούλες τσ’ αποκριές παίζανε στα χοροστασιά τους ή τσι πλατέες τσου, μικρά ή μεγαλύτερα θεατρικά δρώμενα με ιστορικό συνήθως περιεχόμενο. Επίσης σκάρωναν μικρής διάρκειας σκετς με επίκαιρα θέματα αυτοσχεδιάζοντας και ανταπαντώντας είτε με διάλογο είτε με αθυρόστομες ρίμνες.
Αυτά είναι τα ονομαστά Μπεμπεούλια, αναπόσπαστο στοιχείο που πάντοτε συνόδευαν τσι Μάσκαρες στην Κεφαλονιά και είναι αντίστοιχα με τα Κορφιάτικα Πετεγολέτσα και τσι Τζαντιώτικες Ομιλίες.
Ονομαστά Μπεμπεούλια γίνονταν σε πολλά χωριά τση Κεφαλονιάς.
Τα Κούλουμα με την πατροπαράδοτη Φλαούνα
H Καθαρή Δευτέρα είναι νηστίσιμη ημέρα ωστόσο θεωρείται ότι είναι συνέχεια της ψεσινής τελευταίας ημέρας των Αποκριών. Έτσι παιζόντανε Μάσκαρες ή Μάσκερες σε περιοχές της Κεφαλονιάς με μεγάλη συμμετοχή κόσμου όπως στα Βλαχάτα Σάμου, Πουλάτα, Βαλσαμάτα, Δηλινάτα, Φραγκάτα, Δαμουλιανάτα, Μαυράτα κα.
Μετά τσι μάσκαρες ούλοι γιορτάζανε τα κούλουμα με φλαούνες, λαχταριστούς θαλασσινούς μεζέδες, πισάρες, βίνο/κρασί και με το ακομπανιαμέντο τση κιτάρας, του βιολιού, του ακορντεόν, του σκορτσάμπουνου, μπαλάρανε διάφορους χορούς όπως βαλς, φοξ αγκλαί, σοτίς, ταγκό, καντρίλιες, γαϊτανάκι, βλαχοπούλες, διβαράτικο, μέρμηγκα, κουτσό, μπάλο.
Στα μέσα του 19ου αιώνα το Αργοστόλι αλλά και η ευρύτερη περιοχή, γιορτάζανε τα κούλουμα στον Κούταβο κοντά στον πόντε και από το τέλος του αιώνα και μετά, στη Λάση. Στη Παλική οι κάτοικοι των χωριών κατέβαιναν στο Ληξούρι.
Η ημέρα καλεί το ψωμί να είναι άζυμο πατικωμένο με δαχτυλιές, ξεροψημένο με σουσάμι να είναι δηλαδή η πεντανόστιμη φλαούνα!
Ο Φύσουνας
Ωστόσο η ημέρα καλεί απαραίτητα και την πνευματική ανύψωση, έστω με υλικό αλλά γκρατσιόζο τρόπο, που δεν είναι τίποτσι άλλο από το πέταγμα του φύσουνα όπως λέγεται στην Κεφαλονιά ο χαρταετός ή και υφασμαετός.
Ο φύσουνας πρέπει να είναι καλοζυγιασμένος και σε ευκείνο αγιουτάρουνε τα πλαϊνά σκολαρίκια και η μακρυά ορά του. Όμως απαραίτητα χρειάζεται ο χειριστής να έχει καπατσοσύνη στα χέρια, το τσερβέλο του να παίρνει στροφές για να ημπορεί να κάνει τσι γκιούστες μανούβρες για να τον σηκώσει αλλά και να τον κρατήσει τ’ αψήλου. Έτσι που να ημπορεί να κάμει κομπαντιμέντο βιτοριόζο με τσου άλλους φύσουνες για να τσου κάμει μπουκούνια αλλά και να ξέρει πότα να τζεδέρει.
Γλωσσάρι
Αγιουτάρω= βοηθώ
Γκιούστο =σωστό
Γκρατσιόζο =χαριτωμένο
Κάντο, το= τραγούδι
Κομπαντιμέντο βιτοριόζο= μάχη ένδοξη
Μπάλος, ο= εδώ ο χορός γενικότερα
Μπουκούνι, το = μικρό κομμάτι
Πατσανιά, η= χωρατό
Ρίμνα ,η = αυτοσχέδιο σατιρικό δίστιχο συνήθως στιχούργημα με ομοιοκαταληξία
Σκορτσάμπουνο, το= πνευστό μουσικό όργανο με αυλό και ασκό
Τζεδέρω= υποχωρώ
Καλά Κούλουμα και καλή Σαρακοστή!
Τάκης Τόκκας
Για το Ionian center & casa-Museo /οίκος-Μουσείο
