Οι μυοσκελετικές παθήσεις (ΜΣΠ) που σχετίζονται με την εργασία καλύπτουν ευρύ φάσμα προβλημάτων υγείας, τα οποία συνδέονται με την επαναλαμβανόμενη και επίμονη εργασία.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Αθανασόπουλος, MD,MSc, ορθοπαιδικός χειρουργός, τραυματολόγος, συνεργάτης Ιατρικού Κέντρου Αθηνών
Μπορεί να εμφανίζονται με μια απλή δυσφορία, πόνο και αιμωδία έως πιο σοβαρές ιατρικές καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε μόνιμη αναπηρία. Κάθε χρόνο εκατομμύρια Ευρωπαίοι εργαζόμενοι επηρεάζονται από τις μυοσκελετικές παθήσεις, οι οποίες κατά κύριο λόγο επηρεάζουν τους μυς, τους τένοντες, τους συνδέσμους, τον χόνδρο, το αγγειακό σύστημα, τα νεύρα ή άλλους μαλακούς ιστούς και αρθρώσεις του μυοσκελετικού συστήματος.
Σε όλη την Ευρώπη υπολογίζεται ότι 44 εκατομμύρια εργαζόμενοι πάσχουν από μυοσκελετικές παθήσεις λόγω της εργασίας τους. Οσοι εργάζονται στους τομείς της γεωργίας και των κατασκευών πλήττονται περισσότερο.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκτης ευρωπαϊκής έρευνας για τις συνθήκες εργασίας που διεξάχθηκε σε 35 χώρες (ΕΕ των 28 συν Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Μαυροβούνιο, Νορβηγία, Σερβία, Τουρκία και Ελβετία), σχεδόν οι μισοί Ευρωπαίοι εργαζόμενοι πάσχουν από ΜΣΠ που σχετίζονται με την εργασία.
Το 44,7% των εργαζομένων πάσχει από οσφυαλγία και το 44,4% από μυϊκούς πόνους στους ώμους, στον αυχένα και/ή στα άνω και τα κάτω άκρα. Αυτό σημαίνει ότι περίπου 75-80 εκατομμύρια εργαζόμενοι στην Ευρώπη ανέφεραν ότι πάσχουν από ΜΣΠ που σχετίζονται με την εργασία. Οι γυναίκες αναφέρεται ότι έχουν υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης ΜΣΠ. Ωστόσο δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το φύλο αυτό καθαυτό αποτελεί σημαντικό παράγοντα.
Μέχρι τώρα η βιολογική παθογένεση είναι άγνωστη. Συνήθως εξετάζονται τρεις ομάδες παραγόντων:
• Φυσικοί παράγοντες (π.χ. παρατεταμένη στάση, επανάληψη των ίδιων κινήσεων, κραδασμοί σε όλο το σώμα, μηχανική συμπίεση και κρύο)
• Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες (π.χ. ρυθμός εργασίας, απαιτήσεις εργασίας)
• Μεμονωμένοι παράγοντες (π.χ. ηλικία, φύλο, επαγγελματικές δραστηριότητες, αθλητικές δραστηριότητες, οικιακές δραστηριότητες)
Οι περισσότερες από τις καταγραμμένες εργασίες που σχετίζονται με τις ΜΣΠ επηρεάζουν την οσφυική χώρα, τον αυχένα, τους ώμους και τα άνω άκρα, ενώ λιγότερο τα κάτω άκρα.
Οι διαταραχές των άνω άκρων που σχετίζονται με την εργασία (WRULDs) μπορεί να επηρεάσουν οποιαδήποτε περιοχή του αυχένα προκαλώντας αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο, των ώμων (τενοντίτιδα και θυλακίτιδα), του αγκώνα (ορογονοθυλακίτιδα του ωλεκράνου, επικονδυλίτιδα, πιεστικές νευροπάθειες) και της πηχεοκαρπικής και της άκρας χειρός (τενοντοελυτρίτιδα, σύνδρομο καρπιαίου σωληνα, νόσος de Quervain, αρθρική κύστη).
Οι ΜΣΠ που σχετίζονται με την οσφυική χώρα περιλαμβάνουν την οσφυαλγία, τη δισκοπάθεια και τους μυικούς τραυματισμους. Αυτές οι διαταραχές σχετίζονται κυρίως με τη σωματική εργασία, τη χειρωνακτική εργασία, την οδήγηση οχημάτων και τις δονήσεις ολόκληρου του σώματος.
Τέλος, οι μυοσκελετικές διαταραχές των κάτω άκρων περιλαμβάνουν τα ισχία, τα γόνατα και την ποδοκνημική άρθρωση και συμβαίνουν συνήθως λόγω υπερβολικής χρήσης τους.
Οι πιο συνηθισμένοι παράγοντες κινδύνου στην εργασία είναι: επαναλαμβανόμενο γονάτισμα ή / και στάση οκλαδόν, ακινησία και ορθοστασία για περισσότερο από δύο ώρες χωρίς διακοπή, άλμα από ύψος.
Οι πιο συχνές ΜΣΠ των κάτω άκρων περιλαμβάνουν την οστεοαρθρίτιδα των ισχίων και του γόνατος, το σύνδρομο του απιοειδούς μυός, την τροχαντηρίτιδα του ισχίου, την ιερολαγονίτιδα, τη θυλακίτιδα του γόνατος, τη ρήξη μηνίσκου, τις τενοντίτιδες του τετρακεφάλου, του χηνείου ποδός και του επιγονατιδικού τένοντα, τα κατάγματα κοπώσεως και τις παθήσεις της ποδοκνημικής και άκρου ποδός όπως διαστρέμματα, τενοντίτιδα αχίλλειου τένοντα, πελματιαία απονευρωσίτιδα, Hallux Valgus (κότσι), φλεβικές διαταραχές.
Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ΜΣΠ στην εργασία μπορούν να χρησιμοποιηθούν τρία διαφορετικά επίπεδα πρόληψης:
Η πρωτοβάθμια πρόληψη περιλαμβάνει τη διαδικασία αξιολόγησης κινδύνου και τις τεχνικές – εργονομικές, οργανωτικές και προσανατολισμένες προς τον άνθρωπο παρεμβάσεις.
Η δευτερογενής πρόληψη περιλαμβάνει τον εντοπισμό και την παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων που διατρέχουν κίνδυνο.
Η τριτοβάθμια πρόληψη περιλαμβάνει δράσεις επιστροφής στην εργασία.
Ορισμένες αρχές για τη μείωση των κινδύνων για τις ΜΣΠ βελτιώνοντας τις στάσεις και τις κινήσεις:
• Κρατήστε τις αρθρώσεις σε ουδέτερη (φυσική) θέση κατά τη διάρκεια της εργασίας (χωρίς κάμψη, στρίψιμο ή υπερβολικό τάνυσμα).
• Αποφύγετε περιττές κινήσεις.
• Κρατήστε τα χέρια κοντά στο σώμα ενώ σηκώνετε βάρη.
• Κατά την ανύψωση κρατήστε την πλάτη σας στη φυσική καμπύλη, χρησιμοποιήστε τους μυς των ποδιών και της κοιλιάς για να σηκώσετε το βάρος.
• Η αργή κίνηση ανύψωσης προκαλεί λιγότερη δύναμη συμπίεσης στους μεσοσπονδύλιους δίσκους.
• Για να πιέσετε ή να τραβήξετε φορτία είναι σημαντικό να ξεκινήσετε αργά την κίνηση. Αυτό απαιτεί λιγότερη αρχική δύναμη.
Τα θέματα εκπαίδευσης για τους υπαλλήλους γραφείου περιλαμβάνουν:
01 Αρχές εργονομικού σχεδιασμού εργασίας και οργάνωσης της εργασίας.
02 Μέτρα πρόληψης σχετικά με: τον εξοπλισμό υπολογιστών και τα έπιπλα, την καθιστική στάση και τη στάση εργασίας, τη διευθέτηση του χώρου εργασίας και τη διάταξη στο εργασιακό περιβάλλον.
03 Φυσική άσκηση. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις από έρευνες ότι τα εντατικά προγράμματα σωματικής άσκησης είναι αποτελεσματικά. Ειδικότερα οι ασκήσεις ενίσχυσης των μυών φαίνεται να έχουν θετικό αποτέλεσμα.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι προγραμμάτων σωματικής άσκησης: ασκήσεις κάμψεως και έκτασης της σπονδυλικής στήλης, ισομετρικές ασκήσεις ενδυνάμωσης για τους κοιλιακούς και οσφυϊκούς μυς και αερόβια άσκηση.
Τέλος, στις περιπτώσεις εκείνες που η πρόληψη και η συντηρητική θεραπεία δεν επιφέρουν τα ανάλογα αποτελέσματα, οι σύγχρονες επεμβατικές μέθοδοι θεραπείας περιλαμβάνουν:
01 Τη χρήση βιολογικών παραγόντων όπως PRP, εγχύσεις βλαστοκυττάρων και μυελού των οστών για τενοντοπάθειες, αρθρίτιδες και χόνδρινες βλάβες στοχεύοντας στην ελάττωση του πόνου, τη βελτίωση της λειτουργικότητας της άρθρωσης, την επούλωση και τη μείωση της φλεγμονής.
02 Τη χειρουργική θεραπεία με τεχνικές ελάχιστης παρεμβατικότητας όπως αρθροσκοπήσεις, ενδοσκοπική διάνοιξη καρπιαίου σωλήνα, ρομποτική ορθοπαιδική χειρουργική σε οστεοαρθρίτιδα ισχίου και γόνατος, ελάχιστα επεμβατική χειρουργική για κότσι και εξατομικευμένη ολική αρθροπλαστική για αρθρίτιδα γόνατος.
