Στο εξώφυλλο του περιοδικού Life της 9ης Αυγούστου 1937 κυριαρχούν τα καρπούζια. Δεκάδες καρπούζια φορτωμένα στο πίσω μέρος ενός ανοιχτού φορτηγού. Δεξιά και αριστερά στον χωμάτινο δρόμο, χωράφια. Στην άκρη του φορτηγού κάθεται, με την πλάτη στον φακό, ένας μαύρος άνδρας. Μοιάζει με εργάτης. Φαρδιά γυμνασμένη πλάτη, φθαρμένο παντελόνι, χωρίς πουκάμισο. Λέγεται Ρόι Πάρις και είναι από το Αντέλ της Τζώρτζια.
Για την εποχή που τραβήχτηκε η φωτογραφία και έγινε εξώφυλλο, η εικόνα αυτή μοιάζει αντιπροσωπευτική του αμερικανικού Νότου. Στη πραγματικότητα όμως είναι πολύ περισσότερα από αυτό. Όπως γράφει η HuffPost US, η φωτογραφία αναπαράγει ένα «σκοτεινό» ρατσιστικό στερεότυπο που επιμένει μέχρι και τις μέρες μας συνδέοντας τους Αφροαμερικανούς με το μασούλημα φετών καρπουζιού κατά τους θερμούς καλοκαιρινούς μήνες.
Πώς ξεκίνησε όμως αυτό το ρατσιστικό στερεότυπο που συνδέει το συγκεκριμένο φρούτο με τους μαύρους στην Αμερική;
Οι φωτογραφίες που είχαν δημοσιευτεί εκείνη την περίοδο στο θέμα του Life– αλλά και πολύ περισσότερα που είχαν προηγηθεί- έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτού του ρατσιστικού στερεότυπου.
Η δρ. Πριτς Γουίλιαμς Φόρσον, καθηγήτρια και πρόεδρος του τμήματος Αφροαμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ ερευνά αυτό που στις ΗΠΑ αποκαλούν food shamming (σ.σ. το να κάνεις δηλαδή κάποιον να αισθάνεται ντροπή για αυτό που τρώει).. Όπως υποστηρίζει η ανάπτυξη ρατσιστικών στερεοτύπων για τους μαύρους και το φαγητό ξεκίνησε ουσιαστικά στις αρχές του 20ου αιώνα.
«Κατά τη διάρκεια της έρευνας μου για το τηγανητό κοτόπουλο, βρήκα εξίσου πολλές φορές φωτογραφίες με καρπούζια. Μάλιστα μια από τις πιο παλιές φωτογραφίες που έχω είναι με ένα Αφροαμερικανό που κρατά από ένα καρπούζι στο κάθε χέρι και μπροστά του στο έδαφος είναι μια κότα. Υποτίθεται πως προσπαθούσε να αποφασίσει εάν θα άφηνε κάτω τα καρπούζια και θα έπαιρνε την κότα ή εάν θα την άφηνε και θα κρατούσε τα καρπούζια».
Ακόμη παλαιότερα σε ένα φύλλο εφημερίδας του 1869 είχε δημοσιευτεί ένα σκίτσο με μαύρα αγόρια τα οποία καταβρόχθισαν φέτες καρπουζιού.
Τα χρόνια που ακολούθησαν εφημερίδες και περιοδικά δημοσίευαν ανάλογες εικόνες αναπαράγοντας το ίδιο στερεότυπο ενώ πολλές από αυτές κυκλοφορούσαν και σε κάρτες, αφίσες, έντυπες διαφημίσεις κλπ. Πέρα όμως από τα ΜΜΕ ανάλογες εικόνες εμφανίζονταν όλο και με μεγαλύτερη συχνότητα σε μαγειρικά σκεύη, χαρτοπετσέτες κ.α. Και σε όλες τις περιπτώσεις έχουμε την επανάληψη της ίδιας βασικής ιδέας: μαύροι που τρώνε με χαρά καρπούζι.
Όπως λέει η Φόρσον το πρόβλημα δεν είναι η απεικόνιση ανθρώπων που φαίνονται χαρούμενοι όταν τρώνε καρπούζι. Και φυσικά το καρπούζι, που παράγεται στο Νότο καταναλώνεται τόσο από Νότιους όσο και Βόρειους. Το πρόβλημα όμως, όπως εξηγεί, ξεκινά στην περίπτωση των μαύρων με τον υποτιμητικό τρόπο με τον οποίο προβάλλεται η εικόνα τους και η κατανάλωση καρπουζιού από αυτούς, δημιουργώντας πολύ συγκεκριμένους συνειρμούς.
Η Ντέμπρα Φρίμαν, συγγραφέας και διευθύντρια του Southern Grit Magazine έχει στην κατοχή πολλές παλιές διαφημίσεις τις οποίες είχε συλλέξει η μητέρα της και στις οποίες επίσης εμφανίζονται μαύροι που τρώνε καρπούζια. Όπως παρατηρεί στις διαφημίσεις της εποχής εμφανίζονται μαύρα, μικρά παιδιά και ενήλικες, με υπερμεγέθη στόματα και καρπούζια και εκτιμά πως ο τρόπος παρουσίασής τους έχει ως στόχο την αναχαίτιση κάθε προσπάθειας χειραφέτησης τους.
Όπως τονίζεται στο δημοσίευμα της HuffPost US, το καρπούζι ήταν ένα σύμβολο οικονομικής ανεξαρτησίας για τους πρώην σκλάβους της Αμερικής. Ως σκλάβοι αναγκάζονταν να τα καλλιεργούν αλλά ως ελεύθεροι πολίτες τα αντιλαμβάνονταν ως ένα μέσο για να διεκδικήσουν κάτι καλύτερο για τη ζωή τους. Τα καλλιεργούσαν, τα συνέλεγαν, τα πουλούσαν και έβγαζαν χρήματα.
Η επιχειρηματική τους δράση όμως θεωρήθηκε απειλή για τους λευκούς κατοίκους των πόλεων του αμερικανικού νότου. Όπως αναφέρει το Smithsonian «πολλοί λευκοί Νότιοι αντέδρασαν και κατάφεραν να καταστήσουν το φρούτο, σύμβολο φτώχειας. Σταδιακά το καρπούζι συμβόλιζε έννοιες όπως αυτές του “ακάθαρτου”, του “τεμπέλη”, του “παιδιάστικου”. «Για να ντροπιάσουν τους πωλητές καρπουζιών, δημοφιλείς διαφημίσεις και postcards, εμφάνιζαν τους Αφροαμερικανούς να κλέβουν, να τσακώνονται ή να κάθονται στην άκρη του δρόμου και να τρώνε καρπούζια». Και με τα χρόνια αυτή η εικόνα των μαύρων με τα καραπούζια μετατράπηκε σε ένα ανθεκτικό, ρατσιστικό στερεότυπο.
To ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε στην αμερικανική έκδοση της HuffPost και έγινε απόδοση αυτού στα ελληνικά.
