Η Επανάσταση του 1821 ξεκίνησε από τις λεγόμενες Παραδουνάβιες Ηγεμονίες (τη γνωστή Μολδοβλαχία), όπου εκεί ζούσε και δραστηριοποιούταν σημαντικό ελληνικό στοιχείο. Εκεί είχαν μεταναστεύσει και από τα προηγούμενα χρόνια συμπατριώτες μας Κεφαλονίτες και Ιθακήσιοι, για να αποφύγουν τις διώξεις της Βρετανικής Προστασίας, που τότε είχε εγκαθιδρυθεί στα Επτάνησα, αλλά και για λόγους οικονομικής επιβίωσης της οικογένειάς τους. Ασχολούνταν οι περισσότεροι με το εμπόριο και με το ναυτικό επάγγελμα στα πλοία του Προύθου, που μετέφεραν κυρίως στάρι. Αρκετοί είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία και όταν έφτασε ο καιρός έδωσαν το αγωνιστικό τους παρών.
του Πέτρου Πετράτου
Η έναρξη της Επανάστασης σηματοδοτείται με το πέρασμα του αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρου Υψηλάντη του ποταμού Προύθου και την είσοδό του στη Μολδοβλαχία στις 22 Φεβρουαρίου του 1821. Σ’ εκείνη, λοιπόν, την έναρξη του Αγώνα και σε όλες τις συγκρούσεις που ακολούθησαν η θιακο-κεφαλονίτικη παρουσία και συμμετοχή ήταν συνεχής και κάποτε καθοριστική. Έχουν μάλιστα οι Κεφαλονίτες και οι Ιθακήσιοι να επιδείξουν τρεις πρωτιές, δυο στο στρατιωτικό και μια στο διπλωματικό τομέα. Και τις αναφέρουμε αμέσως παρακάτω, γιατί, νομίζουμε, δεν είναι γνωστές στο ευρύ κοινό.
Πρωτιά 1η
Πριν μπει ο Αλ. Υψηλάντης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, για να κηρύξει την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα, είναι προφανές ότι υπήρχε αναβρασμός στα μέρη εκείνα. Οι μυημένοι στον ξεσηκωμό ήταν έτοιμοι για την αναμενόμενη σύγκρουση. Εκείνη την περίοδο στο Γαλάτσι ο Ιθακήσιος Βασίλης Καραβιάς, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, εκτελούσε αστυνομικά καθήκοντα. Στις 21 Φεβρουαρίου 1821, μια μέρα πριν από την επίσημη έναρξη της Επανάστασης, με ένα σώμα 150 περίπου ανδρών, από τους οποίους οι περισσότεροι ήταν κεφαλονίτικης καταγωγής, συγκρούστηκε με την οθωμανική σκοπιά της πόλης. Η μάχη υπήρξε πεισματική και αρκετά αιματηρή, με τελική την επικράτηση του Β. Καραβιά και γενικότερα των επαναστατών στην πόλη του Γαλατσίου.
Έτσι, η πρώτη στην ξηρά πολεμική πράξη του Αγώνα μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών έγινε στο Γαλάτσι της Μολδοβλαχίας με πρωτεργάτη τον Ιθακήσιο Βασίλη Καραβιά.
Πρωτιά 2η
Οι Παραδουνάβιες Ηγεμονίες είχαν πάρει φωτιά. Οι επαναστάτες βρίσκονταν σε πλεονεκτική θέση. Στον αγώνα τώρα θα έπαιρναν μέρος και αρκετά επτανησιακά, κυρίως θιακο-κεφαλονίτικα εμπορικά (σιταγωγά) πλοία, που εκείνο τον καιρό (Φεβρουάριο-Μάρτιο) παραχείμαζαν στον Προύθο. Είχαν περάσει δεκαπέντε περίπου μέρες από την έναρξη της Επανάστασης, όταν σημειώθηκε η πρώτη ναυμαχία. Συγκεκριμένα, στις 7 Μαρτίου 1821 δεκατρία επτανησιακά πλοία με επικεφαλής τον Κεφαλονίτη πλοίαρχο Ανδρέα Σφαέλο επιτέθηκαν και κατέλαβαν μέσα στα νερά του ποταμού Προύθου δέκα οθωμανικά εμπορικά πλοία, που κατευθύνονταν μέσω του Δούναβη στο Γαλάτσι. Αλλά και τις επόμενες μέρες κατέλαβαν κι άλλο εχθρικό πλοίο.
Μετά από αυτήν την επιτυχία, με διαταγή του Αλ. Υψηλάντη, ανέλαβε ο Α. Σφαέλος να εξοπλίσει κατάλληλα έναν αριθμό πλοίων, συγκροτώντας έτσι τον πρώτο επαναστατικό ελληνικό στολίσκο του Προύθου, που είχε ως καθήκον του να εμποδίζει κάθε εχθρική κίνηση στον ποταμό.
Έτσι, η πρώτη σύγκρουση της Επανάστασης του 1821 στο υγρό στοιχείο έγινε στον Προύθο με επικεφαλής τον Κεφαλονίτη πλοίαρχο Ανδρέα Σφαέλο.
Πρωτιά 3η.
Κάθε επαναστατικό ξεκίνημα συνοδεύεται από μια ανακοίνωση, από μια προκήρυξη, από ένα μανιφέστο, στο οποίο οι αρχηγοί του κινήματος αναφέρουν τους στόχους, τους σκοπούς του εγχειρήματός τους. Δύο μέρες μετά την κήρυξη του Αγώνα στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, στις 24 Φεβρουαρίου 1821, ο Αλ. Υψηλάντης δημοσίευσε στο Ιάσιο την επαναστατική του προκήρυξη. Τίτλος της «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος». Επρόκειτο για ένα φλογερό κείμενο, όπου στη βάση των φιλελεύθερων ιδεών εξηγιόταν η αναγκαιότητα της Επανάστασης για την αποτίναξη της οθωμανικής υποταγής, η αξία της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας.
Συντάκτης αυτής της προκήρυξης ήταν ένας νεαρός γιατρός, 27 ετών, Ληξουριώτης στην καταγωγή, ο Γεώργιος Τυπάλδος Κοζάκης. Μέλος της Φιλικής Εταιρείας και από τους έμπιστους συνεργάτες του Αλ. Υψηλάντη. Επομένως, η τιμή για τη σύνταξη του πρώτου διπλωματικού εγγράφου της Επανάστασης του 1821 ανήκει στην Κεφαλονιά, στον Γ. Τυπάλδο Κοζάκη.
Στο μεταξύ, πρέπει να σημειώσουμε ότι στις μάχες της Μολδοβλαχίας πήρε μέρος ο λεγόμενος Ιερός Λόχος, που είχε συγκροτηθεί από νεαρούς Έλληνες της διασποράς, ανάμεσά τους και πολλοί Κεφαλονίτες και Ιθακήσιοι. Στο Δραγατσάνι, στο Σκουλένι και στο μοναστήρι του Σέκκου η θιακοκεφαλονίτικη παρουσία ήταν εκπληκτική. Πολέμησαν ηρωικά ο Σπυρίδων Βουτσινάς, ο Σπυρίδων Δρακούλης, ο Λουκάς Βαλσαμάκης, από τους πρώτους νεκρούς στη μάχη του Δραγατσανιού, οι Αναστάσιος και Νικόλαος Ιγγλέσης, ο Δημήτριος Χοϊδάς, που μετά από αιχμαλωσία και δίχρονη φυλάκιση στην Κων/πολη κατέβηκε στην Ελλάδα και συνέχισε τον αγώνα, ο Ιωάννης Κουντούρης, ο Γεράσιμος Ορφανός, που μετά την ήττα του κινήματος παραδόθηκε μαζί με τον Αλ. Υψηλάντη στις αυστριακές αρχές, ο Γεώργιος Τυπάλδος Κοζάκης, που μετά την αποτυχία του κινήματος κατέβηκε στην Ελλάδα, πήρε μέρος σε αρκετές επιχειρήσεις, αλλά λόγω ασθένειας αποσύρθηκε από τα πεδία των μαχών και επέστρεψε στη Μολδοβλαχία βοηθώντας τον Αγώνα με την πένα του και τη συγκέντρωση χρημάτων, ο Παναγής Πανάς και δεκάδες άλλοι.
Αρκετοί ήταν οι Κεφαλονίτες και Ιθακήσιοι πλοιοκτήτες και πλοίαρχοι, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις οργανωτικές/συνωμοτικές διαδικασίες και στις συγκρούσεις στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, όπως οι Ιωάννης Κουντούρης, Σπυρίδων Πεταλάς, Παναγής Πανάς, Νικόλαος Μαράτος, Ευάγγελος Μαντζαράκης-Λυκούδης, Σταύρος Αλευράς, Γεώργιος Μαρούλης, Γεράσιμος Κούπας, ο οποίος αργότερα θα κατεβεί στο Αιγαίο και θα συμμετάσχει σε θαλασσινές επιχειρήσεις με τους ναυμάχους Αποστόλη και τον Παπανικολή, και άλλοι.
Και θα κλείσουμε με μια αξιομνημόνευτη πληροφορία, άγνωστη σχεδόν στους περισσότερους, που μας έρχεται από σημαντική ιστορική πηγή, τον Ιωάννη Φιλήμονα, αγωνιστή του 1821 και μετέπειτα δημοσιογράφο και ιστορικό. Λίγο πριν από την έκρηξη της Επανάστασης, οι Φιλικοί της Κωνσταντινούπολης επεξεργάζονταν διάφορα επαναστατικά σχέδια, προκειμένου να χτυπήσουν τους Οθωμανούς μέσα στην έδρα τους, την Κων/πολη. Ένα από αυτά τα σχέδια, πολύ παράτολμο, κατατέθηκε από Κεφαλονίτη – δεν αναφέρεται όνομα – που προέβλεπε την πρόκληση πυρκαγιών σε σημεία της Κων/πολης, τη δολοφονία του σουλτάνου, την πυρπόληση του εχθρικού ναύσταθμου και του στόλου και τη διάρρηξη του θησαυροφυλακίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Απ’ ό,τι φαίνεται όμως οι υπεύθυνοι της Φιλικής Εταιρείας ποτέ δεν έδωσαν την άδεια για την εφαρμογή του…
ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
–Λεκατσάς Αθανάσιος, Η Ιθάκη, τ. Γ΄, έκδοση «Φήμιος»-Δημοτικές Πολιτιστικές Εκδηλώσεις Ιθάκης, Ιθάκη 1999.
–Λουκάτος Σπύρος, «Κεφαλονίτες και Θιακοί μαχητικοί πρωτοπόροι κατά την Επανάσταση στη Μολδοβλαχία», περ. Κεφαλληνιακά Χρονικά, τ. 1 (1976), σσ. 51-63.
–Μοσχόπουλος Γεώργιος, Ιστορία της Κεφαλονιάς (1797-1940), Αθήνα 2010.
«Τετράπολις», Αργοστόλι 1999.
–Πετράτος Πέτρος, «Ιθάκη και Ιθακήσιοι κατά την Επανάσταση του 1821», περ. Οδύσσεια Κεφαλλονιάς-Ιθάκης, έτος 2009, σσ. 50-55.
–Σουρής Αριστοφάνης, «Η Κεφαλληνία και ο Αγών της ανεξαρτησίας», περ. Ηώς, αρ. 58-60 (1962), σσ. 106-115.
–Τζουγανάτος Νικόλαος, «Η συμβολή των Κεφαλλήνων στην ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρείας», περ. Κεφαλληνιακά Χρονικά, τ. 4 (1982), σσ. 236-265.
–Φιλήμων Ιωάννης, Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας, εν Ναυπλία 1834.
