Με την παγκόσμια οικονομία να έχει κατεβάσει ρολά, ήταν απλώς θέμα χρόνου να πέσει θύμα της πανδημίας του κορονοϊού και το real estate.
Την ώρα που η αμερικανική Εθνική Ένωση Μεσιτών μετρά σημαντική πτώση στο αγοραστικό ενδιαφέρον, σουπερστάρ της κτηματομεσιτικής, όπως ο Aaron Kirman του «Listing Impossible», θεωρούν πως όταν τελειώσουν όλα αυτά τα τραγικά, η κτηματομεσιτική θα γίνει πραγματικός επενδυτικός παράδεισος.
Για την ώρα πάντως ο κλάδος πλήττεται ανεπανόρθωτα από τον κορονοϊό, όπως συμφωνούν οι περισσότερες μελέτες, και τα πράγματα αναμένονται ακόμα χειρότερα όσο εξελίσσεται το χάος. Χωρίς σημάδια για τον περιορισμό του.
Το Forbes εκτιμά πάντως πως οι συνέπειες της πανδημίας στο real estate ποικίλουν ανά κλάδο και αγορά και δεν μπορούμε να μιλάμε με καθολικό τρόπο για όλους και για όλα.
Δεν θα επηρεαστεί το ίδιο, ας πούμε, η αξία ενός ξενοδοχείου στη Βενετία με μια βιομηχανική αποθήκη στο Λονδίνο.
Όσο για τον βαθμό του πλήγματος, εξαρτάται από τη διάρκεια του οικονομικού shutdown. Τι θα μείνει όρθιο και τι δεν θα ξανασηκωθεί, μέλλει να φανεί τους επόμενους μήνες…
Οι εκτιμήσεις από παράγοντες της αγοράς συμφωνούν για την ώρα πως οι κλάδοι του real estate που έχουν χτυπηθεί μέχρι στιγμής περισσότερο είναι τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια, οι χώροι διασκέδασης και αναψυχής, κυρίως όσοι έχουν να κάνουν με τον τουρισμό, ακολουθούμενοι κατά πόδας από το λιανεμπόριο και τα σπίτια.
Μιλώντας για κατοικίες, τη σημαντικότερη πτώση διεθνώς καταγράφουν η αγορά δεύτερης κατοικίας και τα πολυτελή διαμερίσματα και μονοκατοικίες.
Με την παγκόσμια οικονομία σε ελεύθερη πτώση και το φλερτ με μια νέα ύφεση να είναι ορατό, σημάδια ανάκαμψης για την κτηματαγορά της Δύσης δεν φαίνονται για την ώρα. Αισιοδοξία υπάρχει μόνο στο γεγονός ότι τα εργοστάσια και γενικότερα η αγορά της Κίνας έχει επανεκκινήσει, ανακάμπτοντας σχετικά γρήγορα από την πτώση. Αν το παράδειγμά της θα ακολουθηθεί από τον υπόλοιπο κόσμο, αυτό μένει να φανεί και θα είναι αναμφίβολα το σημείο καμπής και για το real estate.
Καταλυτικός παράγοντας για την κτηματομεσιτική παραμένει ο τουριστικός κλάδος και το πόσο θα πληγεί τελικά από την επιδημία. Τόσο ο άμεσος αντίκτυπος από τον φόβο του κορονοϊού όσο και οι έμμεσες συνέπειες από την πτώση των μετοχών και το μειωμένο εισόδημα, όλα αυτά μεταφράζονται σε χλιαρό τουριστικό ενδιαφέρον, καθώς όλοι νιώθουν και είναι ευάλωτοι από την παγκόσμια συμφορά.
Την ίδια ώρα, ο κατασκευαστικός κλάδος υφίσταται κι αυτός κλυδωνισμούς, τόσο από την απόσυρση του αγοραστικού ενδιαφέροντος όσο και από την ανεπάρκεια σε πρώτες ύλες και εργατικό δυναμικό. Όσο το lockdown επιμένει, δεν μπορούμε καν να μιλάμε για εμπορική και κατασκευαστική δραστηριότητα.
Στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, τόσο η αγορά γης όσο και οι αναπτυξιακές δαπάνες θα συνεχίσουν την ίδια νωχελική διάθεση.
Το Forbes εκτιμά επίσης πως το πλήγμα στους ισχυρούς από τις χρηματιστηριακές απώλειες θα μεταφερθεί και στο real estate, επιδεινώνοντας περαιτέρω την κατάσταση. Οι πλούσιοι αλλάζουν δραστικά τις καταναλωτικές και επενδυτικές τους συνήθειες, ακυρώνοντας μαζικά τα όποια αναπτυξιακά σχέδια είχαν προγραμματίσει.
Ο κλάδος της ενοικίασης υφίσταται επίσης ένα πιεστικό πρόβλημα με όλους τους ενοικιαστές που έχουν απώλεια εισοδήματος και δεν μπορούν να πληρώσουν το νοίκι του μήνα. Τα νέα εδώ είναι αρκούντως δυσοίωνα, καθώς οι προβλέψεις εκτιμούν πως το τραγικό αυτό μοτίβο θα συνεχιστεί τουλάχιστον ως τον Μάιο.
Αυτή η από τα κάτω πίεση στο real estate δημιουργεί μια ακόμα πιο εκρηκτική συνθήκη, που δεν πρόκειται να ανακοπεί στους επόμενους μήνες. Στη μεσαία τάξη ποντάρει η παγκόσμια αγορά να σώσει την παρτίδα, θεωρώντας χαμένο για την ώρα το παιχνίδι στα πολυτελή διαμερίσματα και τις κατοικίες της εργατικής τάξης.
Οι συνέπειες αναμένονται κατακλυσμιαίες, εκτιμούν παράγοντες της αγοράς, καθώς οι ιδιοκτήτες ακινήτων περιμένουν μια πλημμύρα αιτημάτων από τους νοικάρηδες για μείωση του μηνιαίου τιμήματος.
Ο αντίκτυπος όλων αυτών στο κοντινό μέλλον είναι πρόδηλος, πόσο μάλλον που τόσοι και τόσοι τομείς επαγγελματικής δράσης (όπως τα γραφεία) δεν αποδίδουν πια παρά κλάσματα της συνήθους εμπορικής τους δραστηριότητας.
Το ζητούμενο είναι τι θα γίνει μακροπρόθεσμα, πόσο θα διαρκέσουν δηλαδή τα μέτρα της κοινωνικής απομάκρυνσης και αν θα έχει απομείνει τίποτα όρθιο όταν απαλλαγούμε από τη λαίλαπα του κορονοϊού.
Αν η οικονομική ύφεση επεκταθεί και βαθύνει περισσότερο από όσο μπορεί να αντέξει το σύστημα, τότε η κτηματομεσιτική θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να επανέλθει στα προ κορονοϊού επίπεδα.
Τι θα γίνει με τις επιχειρήσεις που λειτουργούν, ας πούμε, από γραφεία; Θα κρατήσουν το δυναμικό τους και θα έχουν την επαύριο της πανδημίας την ίδια ανάγκη σε χώρους μακροχρόνιας μίσθωσης; Ή μήπως η τηλεργασία θα δείξει έναν νέο δρόμο στο επιχειρείν;
Αλλά και τι θα συμβεί τελικά με τους βιομηχανικούς χώρους και τις αποθήκες; Ή τα εμπορικά καταστήματα όσο ο κόσμος εξοικειώνεται ολοένα και περισσότερο λόγω κορονοϊού με τις ηλεκτρονικές αγορές;
Υπάρχουν προφανώς περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις στην πολυπαραγοντική αυτή συνθήκη που λέμε real estate…
Ισχυρό πλήγμα έχει δεχθεί όμως και ο κλάδος της βραχυχρόνιας μίσθωσης. Το πρακτορείο Reuters μάς είπε πολύ πρόσφατα, στις 31 Μαρτίου συγκεκριμένα, πως η Airbnb θα στηρίξει με 250 εκατ. δολάρια παγκοσμίως τους ιδιοκτήτες ακινήτων που έχουν σπίτια στην πλατφόρμα τους και μετρούν απώλειες στις μέρες της υγειονομικής κρίσης.
Η αμοιβή θα αντισταθμίσει το 25% των απωλειών που είχαν λόγω ακυρώσεων που προκλήθηκαν από την πανδημία, ως και 5.000 δολάρια ο καθένας. Ο CEO, Brian Chesky, δήλωσε σε επόμενη ανακοίνωσή του πως η μικρή αλλά σημαντική αυτή βοήθεια δεν θα συμπεριλάβει τελικά την Κίνα.
Ο Chesky, που απευθύνθηκε μέσω βιντεοσκοπημένου μηνύματος στους hosts παγκοσμίως, εμφανίστηκε αισιόδοξος πως η Airbnb θα αντέξει τον τυφώνα του κορονοϊού, αποκαλύπτοντας πως πάνω από τις μισές μισθώσεις της πλατφόρμας του είναι για περιόδους μεγαλύτερες του ενός μηνός.
Αυτό που δεν είπε ο γενικός διευθυντής είναι το συντριπτικό πλήγμα που έχει υποστεί η πλατφόρμα με την παύση κάθε ταξιδιωτικής δραστηριότητας διεθνώς. Προσπαθώντας ταυτοχρόνως να εξισορροπήσει τα αντιτιθέμενα συμφέροντα ιδιοκτητών, πελατών, υπαλλήλων και επενδυτών.
Και όσο λέει πως θα ξανασταθεί στα πόδια της η Airbnb, ο Chesky αναζητεί ξανά ζεστό επενδυτικό χρήμα και στρέφεται για βοήθεια στο Κογκρέσο…
Η εγχώρια αγορά ακινήτων έχει μπει για τα καλά στον πάγο, όπως αποκαλύπτουν οι έλληνες αναλυτές και παράγοντες της κτηματαγοράς, ακολουθώντας την οικονομική παράλυση του lockdown.
Με τους ξένους επενδυτές στη χώρα μας παροπλισμένους από τα διεθνή μέτρα, Κινέζους, Ισραηλινούς, Γερμανούς, Βρετανούς, Ιταλούς και Βαλκάνιους κυρίως, η κίνηση στα μεσιτικά γραφεία ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη από τις πρώτες στιγμές της πανδημίας.
Ζητούμενο παραμένει τι θα γίνει με τις προγραμματισμένες επενδύσεις στην ακίνητη περιουσία της Ελλάδας από ξένα κεφάλαια, καθώς εδώ η ζήτηση παρέμενε ιδιαιτέρως υψηλή.
Η υποτονικότητα που κατέγραφαν οι αναλυτές στην ελληνική οικονομία είναι πλέον σωστό λουκέτο. Πόσο μάλλον που ένα καλό ποσοστό των ξένων επενδύσεων στο ελληνικό real estate προέρχονταν από εισηγμένα funds, τα οποία μετρούν τρομακτικές απώλειες.
Άφαντοι παραμένουν όμως και οι εγχώριοι αγοραστές ακίνητης περιουσίας, καθώς οι νέες συνθήκες της πανδημίας δεν αφήνουν επενδυτικά περιθώρια. Περαιτέρω, τα «κανόνια» στα μισθώματα που τρέμουν οι διεθνείς αγορές υφίστανται και στη χώρα μας, τόσο για τις οικιστικές όσο και τις επαγγελματικές μισθώσεις.
Οι τιμές των ακινήτων θα υποστούν όλες αυτές τις πιέσεις και τι μας ξημερώνει δύσκολα μπορεί να προβλεφθεί, την ώρα που κανείς δεν ξέρει πόσο θα κρατήσει η πανδημία του κορονοϊού. Με τους επιμέρους κλάδους της οικονομίας σε ελεύθερη πτώση και την άμεση εξάρτηση της κτηματαγοράς από τον τουρισμό και την εμπορική δραστηριότητα, τι θα συμβεί στις τιμές παραμένει σταυρόλεξο για γερούς λύτες.
Η Τράπεζα της Ελλάδος θεωρεί πάντως πως οι πιέσεις στις τιμές των ακινήτων θα εξαρτηθούν από «τη διάρκεια των τρεχουσών ειδικών συνθηκών». Πόσο θα κρατήσει η πανδημία είναι εδώ το μεγάλο στοίχημα. Προειδοποίησε πάντως πως οι συνθήκες του κορονοϊού θα έχουν «ενδεχομένως σημαντικές, βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον, επιδράσεις στην αγορά ακινήτων».
Ο κορονοϊός φρέναρε το ενισχυμένο επενδυτικό ενδιαφέρον τόσο για οικιστικές όσο και επαγγελματικές χρήσεις που σημειώθηκε όλο το 2019, συμπαρασύροντας προς τα πάνω τις τιμές των διαμερισμάτων αλλά και τα μισθώματα γραφείων και καταστημάτων.
Η εικόνα στη βραχυχρόνια μίσθωση είναι αντίστοιχη στην Ελλάδα με τη διεθνή εμπειρία. Πέρα από την AirBnb και τους ιδιοκτήτες που μετρούν σημαντικές απώλειες, σπεύδοντας να αποσύρουν μαζικά τα ακίνητά τους από την πλατφόρμα, πλήγμα υπέστη και η Blueground, προχωρώντας πρόσφατα στην απόλυση ή τη διαθεσιμότητα 130 εργαζομένων της.
Ο CEO του startup, Αλέξανδρος Χατζηελευθερίου, ανακοίνωσε την απόλυση του 1/4 του προσωπικού της, είτε μέσω αναστολής των συμβάσεων εργασίας είτε μέσω απόλυσής τους, «λόγω της κρίσης που αντιμετωπίζουν οι κλάδοι του τουρισμού, του real estate και άλλοι».
Το ελληνικό real estate έχει υποστεί ολοκληρωτική καθίζηση για την ώρα, παγώνοντας κάθε αγοραπωλησία. Τα απόνερα για την οικονομία από την τρομακτική υγειονομική κρίση δεν μπορούν να προσδιοριστούν όσο η κρίση εξελίσσεται πιο απειλητική από ποτέ.
Το Πανελλαδικό Δίκτυο Κτηματομεσιτών E-Real Estates κατέληξε πως θα υπάρξουν μειώσεις στις τιμές των ακινήτων, μιλώντας ακόμα και για μνήμες 2008. Τα ακίνητα της χώρας μας αναμένεται να επανεκτιμηθούν μετά το πέρας της πανδημίας, καθώς η αξία τους είχε καθοριστεί πριν από τον κορονοϊό.
Το real estate είναι ένα θολό τοπίο, καθώς διαμορφώνεται σε άμεση συνάρτηση με πληθώρα παραγόντων και συνθηκών τόσο της τοπικής όσο και της παγκόσμιας αγοράς. Τι θα κληρώσει εδώ ο κορονοϊός, θα φανεί τον αμέσως επόμενο καιρό…
