Στη φωτογραφία εικονίζεται το πτώμα του μαύρου Γουίλ Μπράουν, τον οποίο οι λευκοί, που ποζάρουν με καμάρι, λιντσάρισαν, ακρωτηρίασαν κι εντέλει έκαψαν κατά τη διάρκεια των φυλετικών ταραχών στην Ομαχα της Πολιτείας Νεμπράσκα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής το 1919.
Εναν αιώνα κι έναν χρόνο μετά, ο Τζορτζ Φλόιντ χάνει τη ζωή του από ασφυξία, όταν ένας αστυνομικός της Μινεάπολης, στην Πολιτεία της Μινεσότα, του πατάει τον σβέρκο με το γόνατο στο οδόστρωμα. «I can’t breathe», φωνάζει ο μαύρος, πριν εκπνεύσει, κι αυτή η κραυγή αγωνίας θα γίνει ένα πάνδημο σύνθημα οργής για την αδικία και λαχτάρας για δικαιοσύνη.
του Παύλου Μεθενίτη
Ασφαλώς η αμερικανική κοινωνία έχει εξελιχθεί από τότε, στην Ομαχα. Και σήμερα σκοτώνονται μαύροι, αλλά τουλάχιστον δεν τους καίνε, και οπωσδήποτε οι δράστες δεν φωτογραφίζονται μετά πανευτυχείς γύρω από το πτώμα τους… Στα σοβαρά, οι σελίδες στο μαρτυρολόγιο των μαύρων άρχισαν να πληθαίνουν από τότε που ένας Αφρικανός πάτησε το πόδι του στην Αμερική φορώντας αλυσίδες, ως σκλάβος του λευκού αφέντη. Τότε, οι μαύροι σκλάβοι ονομάζονταν απλώς «νέγροι», και αυτή η ονομασία ίσχυε ακόμα και μετά την κατάργηση της δουλείας, στη δεκαετία του 1860.
Η λέξη «νέγρος» προέρχεται από τον ισπανικό όρο «negro», που κι αυτό παράγεται από το λατινικό «niger», δηλαδή «σκοτεινός, μαύρος». Αργότερα, οι λευκοί στην Αμερική σταδιακά αντικατέστησαν τον χαρακτηρισμό «negroes» για τους μαύρους, με το «colored», ονομάζοντάς τους δηλαδή εγχρώμους, λες και οι ανήκοντες στη λευκή, καυκασία φυλή είναι άχρωμοι… Οταν τη δεκαετία του 1950 το Κίνημα των Πολιτικών Δικαιωμάτων για τους μαύρους απλώθηκε και ενδυναμώθηκε, η ονομασία «έγχρωμοι» υποχώρησε. Τότε άρχισε να κερδίζει έδαφος το «Afro (ή African) Αmerican», αλλά και το «black», που είναι γενικά αποδεκτό και σήμερα από την αφροαμερικανική κοινότητα.
Oσο για το επίθετο «μαύρος», που σημαίνει, σύμφωνα με το Λεξικό, αυτόν που έχει το πιο σκούρο χρώμα που υπάρχει στη φύση, το χρώμα της ασέληνης νύχτας, και μεταφορικά τον δυστυχή, τον άθλιο, τον θλιμμένο, τον απελπισμένο, τον μοχθηρό, τον μακάβριο, ακόμα και τον φασίστα, είναι ένα αντιδάνειο, μια και προέρχεται από το λατινικό «maurus», από το αρχαίο ελληνικό «αμαυρός», ίσως από το «αμυδρός», δηλαδή αυτός που δεν λάμπει, ο σκοτεινός, ο μαυριδερός. Σε χρήση, στα Νέα Ελληνικά, είναι το ρήμα «αμαυρώνω», που συνήθως το χρησιμοποιούμε με τη μεταφορική σημασία του, δηλαδή «βλάπτω, καταστρέφω την υπόληψη κάποιου». Ισως ο μέλας, ο μαύρος, να ξυπνάει στην αταβιστική μνήμη των ανθρώπων το αρχέγονο σκοτάδι, με τους κινδύνους και τους τρόμους του, για να του έχουν φορτώσει τόσες αρνητικές σημασίες…
Οπως και να ’χει, είναι ανθυγιεινό να είσαι μαύρος στην Αμερική. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα mappingpoliceviolence.org, μέσα στο 2019 η αστυνομία στις ΗΠΑ σκότωσε 1.099 άτομα. Οι μαύροι ήταν το 24% αυτού του αριθμού, αν και οι Αφροαμερικανοί αποτελούν το 13% του πληθυσμού. Εάν είσαι μαύρος στις Ηνωμένες Πολιτείες έχεις τρεις φορές περισσότερες από έναν λευκό την πιθανότητα να σε σκοτώσει η αστυνομία. Επίσης, στην περίοδο 2013-2019, το 99% των αστυνομικών που σκότωσαν πολίτες δεν κατηγορήθηκε καν για τον φόνο που διέπραξαν. Ακόμα, οι «Los Angeles Times» λένε πως, σύμφωνα με μια κοινωνιολογική μελέτη του Πανεπιστημίου του Ρούτγκερς, ένας στους χίλιους μαύρους άντρες στις ΗΠΑ είναι πιθανό να σκοτωθεί από την αστυνομία!
Με τέτοιες… μαύρες προοπτικές, η αφροαμερικανική κοινότητα στις ΗΠΑ δυσκολεύεται διαχρονικά να βρει μια θέση κάτω από τον αμερικανικό ήλιο. Αν και η νομοθεσία που αδικούσε τον μαύρο πολίτη έχει αλλάξει από τη δεκαετία του 1960, ο ρατσισμός στις ΗΠΑ φαίνεται πως είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα της αμερικανικής κοινωνίας. Είναι σαν να θεωρεί ο κοινωνικός οργανισμός πως ένα μέρος του, ένα ζωτικό του όργανο, είναι ένα ξένο σώμα, οπότε στρέφεται εναντίον του και προσπαθεί να το αποβάλει.
Οι αλαλάζοντες ρατσιστές που λιντσάριζαν μαύρους δίπλα στους φλεγόμενους σταυρούς της Κου-Κλουξ-Κλαν, με την πάροδο του χρόνου άλλαξαν στιλ, φόρεσαν την φρεσκοσιδερωμένη αστυνομική στολή, αλλά ο στόχος παρέμεινε ο ίδιος. Ολον τον εικοστό αιώνα, μέχρι σήμερα, τις πρώτες δεκαετίες του 21ου, η μαύρη κοινότητα υφίσταται αυτό το φοβερό police brutality, τη βαρβαρότητα και θηριωδία των αστυνομικών, που, γενικά, απολαμβάνουν μια σκανδαλώδη ατιμωρησία.
Οι φύλακες της τάξης κάθονται στο σκαμνί μόνο όταν τους έχει κράξει το σύμπαν, και ιδιαίτερα όταν κάποιος τους έχει τραβήξει με το κινητό του να προπηλακίζουν κάποιο μαύρο. Και πάλι, οι αστυνομικοί πέφτουν, συνήθως, στα μαλακά… Ε, τότε, η οργή ξεσπάει και χύνεται αίμα, που πυροδοτεί σαν υγρό πυρ το εκρηκτικό υπόστρωμα του φυλετικού μίσους, με συνέπεια ολόκληρες γειτονιές να καίγονται, όπως τώρα, στη Μινεάπολη, τη Βοστόνη, την Ουάσιγκτον, το Λος Αντζελες, το Ντάλας, το Οστιν, το Σαν Ντιέγκο από το οργισμένο πλήθος, που τα έχει κάνει ρημαδιό μετά τον φόνο του Φλόιντ.
Ο κατάλογος των φυλετικών ταραχών στις ΗΠΑ, που πυροδοτήθηκαν απο τη δολοφονία κάποιου μαύρου από την αστυνομία είναι ατέλειωτος. Δειγματοληπτικά: ο ξυλοδαρμός μέχρι θανάτου του ταξιτζή Τζον Σμιθ το 1967 προκάλεσε ταραχές όχι μόνο στο Νιούαρκ, αλλά και στις μεγαλύτερες αμερικανικές πόλεις, με απολογισμό 100 νεκρούς. Το 1968, η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στο Μέμφις προκάλεσε ανάλογες αναταράξεις. Το 1980 τέσσερες αστυνομικοί του Μαϊάμι σκότωσαν ένα μαύρο μοτοσικλετιστή, με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν συγκρούσεις, ενώ το 1992 το Λος Αντζελες συγκλονίστηκε, όταν κυκλοφόρησε βίντεο με τέσσερις αστυνομικούς να ξυλοκοπούν τον μαύρο Ρόντνεϊ Κινγκ. Το 2001 ο Τίμοθι Τόμας, ένας 19χρονος Αφροαμερικανός, σκοτώθηκε από τον λευκό αστυνομικό Στίβεν Ρόουτς, με αποτέλεσμα να καεί το Σινσινάτι. Το 2014 πυροβολήθηκε ο Αφροαμερικανός Μάικλ Μπράουν από αστυνομικούς στο Φέργκιουσον του Μισούρι, ενώ το 2017 κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης ρατσιστών και ακροδεξιών, ένας από αυτούς έπεσε με το αυτοκίνητό του πάνω στους αντιδιαδηλωτές, σκοτώνοντας μια 32χρονη μαύρη, τη Χέδερ Χέγερ, και τραυματίζοντας 19 άλλους…
Εάν δεν αλλάξει κάτι, θεμελιώδες, οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να αιμορραγούν, επειδή κάποιος, όπως ο Τζορτζ Φλόιντ, δεν μπόρεσε να αναπνεύσει τον αέρα της αμερικανικής κοινωνίας, όπως ο ομόφυλός του, ο Γουίλ Μπράουν, έναν αιώνα κι έναν χρόνο πριν.
