Μια νοητή «βουτιά» στην πιο παραμυθένια εποχή του χρόνου
Η πιο γιορτινή περίοδος του χρόνου είναι μόλις λίγες ημέρες μακριά. Η φετινή χρονιά μας βρίσκει λίγο διαφορετικά, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που αντιμετωπίζουμε. Οι περισσότεροι από εμάς, ωστόσο, έχουμε αποφασίσει να περάσουμε όσο καλύτερα μπορούμε, στολίζοντας, όπως κάθε χρόνο, το σπίτι, ετοιμάζοντας γλυκές λιχουδιές και, φυσικά, ταξιδεύοντας με όποιον τρόπο μπορούμε.
Σχεδόν ολόκληρος ο πλανήτης φοράει τα καλά του και γιορτάζει με ξεχωριστό τρόπο την ιδιαίτερη αυτή εποχή. Το παραμυθένιο κλίμα των Χριστουγέννων φαίνεται πως δεν αφήνει ασυγκίνητες ούτε τις μη χριστιανικές χώρες, οι οποίες, παρ’ ότι δεν ασπάζονται την θρησκευτική διάσταση της γιορτής, έχουν υιοθετήσει τις δικές τους συνήθειες.
Έτσι, έθιμα και παραδόσεις απ’ όλο τον κόσμο «μπλέκονται» αρμονικά, δημιουργώντας μία παγκόσμια γιορτινή ατμόσφαιρα.
Κι ενώ εμείς εδώ στολίζουμε το χριστουγεννιάτικο δέντρο, ετοιμάζουμε μελομακάρονα και κουραμπιέδες και περιμένουμε τον Άγιο Βασίλη, οι κάτοικοι κάθε χώρας έχουν τον δικό τους τρόπο να γιορτάζουν.
Στην Λετονία, για παράδειγμα, οι γιορτές διαρκούν συνολικά 12 ημέρες και οι κάτοικοι ανταλλάσσουν καθημερινά δώρα μεταξύ τους το διάστημα αυτό.
Στην Αργεντινή, το χαρμόσυνο νέο της γέννησης του Ιησού μεταδίδεται με πολλή… φασαρία, αφού οι νέοι βγαίνουν στους δρόμους και πυροβολούν με τα όπλα τους στον αέρα.
Ας γνωρίσουμε μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα χριστουγεννιάτικα έθιμα του κόσμου.
• Γερμανία
Η Γερμανία τιμά ιδιαίτερα την περίοδο των Χριστουγέννων, καθώς φιλοξενεί μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα έθιμα ολόκληρου του κόσμου.
Η έντονη εορταστική διάθεση ξεκινά ήδη από τον στολισμό του σπιτιού. Στο εσωτερικό, χρησιμοποιούν πολύχρωμα φωτάκια, χριστουγεννιάτικα λαμπάκια και ηλεκτρικά κεριά, ενώ συχνά «ντύνουν» το περίγραμμα των παραθύρων τους με φωτάκια, δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα.
Τοποθετούν, επίσης, σε διάφορα σημεία του σπιτιού πολύχρωμες χριστουγεννιάτικες φιγούρες. Οι κάτοικοι της Γερμανίας, όμως, στολίζουν και το εξωτερικό του σπιτιού, βάζοντας συνήθως ένα φυσικό έλατο στις χιονισμένες αυλές τους.
Το διασημότερο ίσως έθιμο των Γερμανών είναι το λεγόμενο «Adventskranz». Τοποθετούν ένα κηροπήγιο με τέσσερις θέσεις, που συμβολίζουν τις 4 τελευταίες εβδομάδες του έτους. Κάθε Κυριακή, που ολοκληρώνεται μία εβδομάδα, ανάβουν το αντίστοιχο κερί. Έτσι, μετρούν αντίστροφα τις μέρες που απομένουν μέχρι τον ερχομό του νέου έτους.
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό έθιμο των Γερμανών είναι το αυτό των Τριών Μάγων. Από τις 27 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 6 Ιανουαρίου, τα παιδιά ντύνονται και παριστάνουν τους τρεις μάγους, που επιστρέφουν από την Βηθλεέμ και γυρίζουν στα σπίτια της περιοχής τους, τραγουδώντας. Όποιος τους ανοίξει, τους δωρίζει γλυκά και ξηρούς καρπούς, ενώ δίνει και λεφτά για τον έρανο που κάνουν. Σε αντάλλαγμα, οι τρεις μάγοι γράφουν με κιμωλία τα αρχικά τους (δηλαδή Κάσπαρ, Μέχιορ και Μπαλτάζαρ), αλλά και το τρέχον έτος στον τοίχο, που θεωρείται ότι φέρνει γούρι στο σπιτικό.
Ξεχωριστή ημέρα για τους Γερμανούς αποτελεί η 6η Δεκεμβρίου, ημέρα γιορτής του Αγίου Νικολάου. Σύμφωνα με τον μύθο, τα παιδιά πρέπει να αφήσουν τις μπότες του έξω από το σπίτι. Ο Άγιος έρχεται το βράδυ μαζί με τον βοηθό του, που είναι γνωστός ως Knecht Ruprecht, Krampus, ή Pelzebock. Οι δύο ήρωες κουβαλούν έναν μεγάλο σάκο και ένα ραβδί. Τα καλά παιδιά παίρνουν ένα δώρο και βρίσκουν στις μπότες του γλυκά, ενώ τα κακά τιμωρούνται με μερικές… ραβδιές. Σύμφωνα με άλλο έθιμο, πάλι, τα κακά παιδιά βρίσκουν τα παπούτσια τους γεμάτα κλαδιά.
• Ρωσία
Η Ρωσία είναι γνωστή για το έντονο θρησκευτικό της πρόσωπο και δε θα μπορούσε παρά να τιμά με τα δικά της, ιδιαίτερα έθιμα την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων.
Όλα, φυσικά, ξεκινούν από αυτές καθαυτές τις θρησκευτικές διοργανώσεις, αφού οι Ρώσοι δεν παραλείπουν να παρακολουθήσουν τις λειτουργίες και να αγιαστούν σε μία από τις πολυάριθμες εκκλησίες της χώρας.
Τηρώντας τις χριστιανικές επιταγές, οι πιστοί κάνουν αυστηρή νηστεία πριν από τα Χριστούγεννα.
Κατά την παραμονή, οι Ρώσοι στολίζουν τα σπίτια τους με κλαδιά ελάτου. Ξεχωριστό έθιμο της Ρωσίας είναι εκείνο όπου μία κοπέλα σε κάθε σπίτι ντύνεται στα λευκά, αναπαριστώντας την Παναγία.
Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι στην Ρωσία πολλοί άνθρωποι γιορτάζουν τα Χριστούγεννα σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η παραμονή των Χριστουγέννων, γνωστή και ως «Σοτσέλνικ», εορτάζεται στις 6 Ιανουαρίου.
• Αιθιοπία
Η Αιθιοπική Ορθόδοξη Εκκλησία ακολουθεί το δικό της ημερολόγιο, με αποτέλεσμα τα Χριστούγεννα στη χώρα («Genna») να γιορτάζονται στις 7 Ιανουαρίου.
Το έντονο θρησκευτικό πνεύμα αυτής της γιορτής επιβάλλει στους κατοίκους της Αιθιοπίας να έχουν κάνει νηστεία 43 ημερών, την οποία μάλιστα αποκαλούν «Η νηστεία των προφητών» («Tsome Nebiyat»).
Ξεχωριστό χρώμα έχουν οι χριστουγεννιάτικοι εορτασμοί που πραγματοποιούνται στην Λαλιμπέλα. Διάσημη για τις 11 μονολιθικές εκκλησίες της, λαξευμένες εντός των βράχων και ανακηρυγμένες ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, αυτή η πόλη του 13ου αιώνα, «η δική μας Ιερουσαλήμ» όπως την αποκαλούν, προσελκύει κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, χιλιάδες προσκυνητές, ντυμένους με παραδοσιακές λευκές φορεσιές.
Η λειτουργία των Χριστουγέννων ξεκινάει τα μεσάνυχτα της παραμονής και ολοκληρώνεται το επόμενο πρωί. Η ατμόσφαιρα που δημιουργείται είναι μαγική, με τους ιερείς, ντυμένους με λευκά τουρμπάνια και πολύχρωμους μανδύες, να κρατούν μεταλλικά σείστρα, κάτι σαν μουσικά όργανα, και να ψέλνουν όλοι μαζί.
Το χριστουγεννιάτικο γεύμα περιλαμβάνει το παραδοσιακό «Doro Wat», δηλαδή βραστό κρέας με λαχανικά, πικάντικο τσίλι («berbere»), αιθιοπικό ψωμί («injera») και 12 βραστά αυγά, που συμβολίζουν την αιωνιότητα.
Στην εξοχή, οι Αιθίοπες συνηθίζουν να παίζουν ένα παιχνίδι, το «Ye Genna Chewata», κάτι σαν χόκεϊ επί χόρτου.
Τέλος, 12 ημέρες μετά τα Χριστούγεννα, στις 19 Ιανουαρίου, οι Αιθίοπες γιορτάζουν τα Θεοφάνια («Timkat»), με εορτασμούς που διαρκούν 3 μέρες.
• Ιταλία
Οι Ιταλοί τιμούν τις γιορτές των Χριστουγέννων και με το παραπάνω, καθώς η εορταστική περίοδος στην χώρα είναι η μεγαλύτερη όλων των χριστιανικών χωρών. Πιο συγκεκριμένα, η επίσημη εορταστική περίοδος ξεκινά στις 8 Δεκεμβρίου και ολοκληρώνεται στις 6 Ιανουαρίου, ανήμερα των Θεοφανίων.
Ένα κανόνι στην Ρώμη σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη της εορταστικής περιόδου.
Αν και ως μεσογειακή χώρα δεν φημίζεται για τη χριστουγεννιάτικη περίοδο, στην Ιταλία μπορεί να δει κανείς εντυπωσιακές κατασκευές στον γιορτινό στολισμό των πόλεων.
Τα σπίτια, με τη σειρά τους, φορούν τα καλά τους. Τα χριστουγεννιάτικα δέντρα στολίζονται, ενώ μπροστά τους στέκει η παραδοσιακή φάτνη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το κεφάλαιο φάτνη στον ιταλικό Νότο είναι εξαιρετικά σημαντικό. Στην Νάπολη, για παράδειγμα, το χριστουγεννιάτικο παζάρι ξεκινά ήδη από τον Οκτώβριο. Εκεί, μπορεί να δει κανείς ίσως τις πιο ευφάνταστες και εντυπωσιακές φάτνες. Πρόκειται για υπερμεγέθεις κατασκευές, ενώ πολύ συχνά είναι «ρεζερβέ» ήδη από πολύ νωρίς.
Σε διάφορες πλατείες, μάλιστα, διεξάγονται διαγωνισμοί για την καλύτερη φάτνη, τους οποίους παρακολουθεί παραδοσιακά πλήθος κόσμου.
Την παραμονή των Χριστουγέννων, τα παιδιά ντύνονται βοσκοί και γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι, τραγουδώντας τα κάλαντα. Σε αντάλλαγμα, οι ιδιοκτήτες των σπιτιών τους κερνούν γλυκά και ξηρούς καρπούς.
Ανήμερα των Χριστουγέννων, οι οικογένειες κάθονται γύρω από το γιορτινό τραπέζι, για να γευματίσουν, ενώ αργότερα τα παιδιά απαγγέλλουν ποιήματα, για τα οποία ανταμείβονται με ένα καλό χαρτζιλίκι.
Tο ίδιο βράδυ, οι Ιταλοί συνηθίζουν να καίνε το «appo» (το κούτσουρο των Χριστουγέννων).
Όσο για το ποιος φέρνει τα δώρα, στην Ιταλία αυτός δεν είναι ο Άγιος Βασίλης, αλλά η διάσημη μάγισσα Μπεφάνα, η οποία έρχεται στα σπίτια την ημέρα των Θεοφανίων. Ο μύθος λέει πως η Μπεφάνα πετά πάνω από τα σπίτια με τη μαγική της σκούπα, ψάχνοντας τον μικρό Ιησού. Καθώς περνά, μοιράζει δώρα στα καλά παιδιά, ενώ σε όσα ήταν άτακτα, η μάγισσα αφήνει ένα σακί με κάρβουνο.
Ένα αξιοπερίεργο έθιμο που έχουν οι Ιταλοί είναι ότι συνηθίζουν να πετούν τα παλιά έπιπλα έξω από το παράθυρο. Μαζί με τα παλιά αντικείμενα, φεύγουν και τα παλιά προβλήματα, όπως συνηθίζουν να λένε.
Ιδιαίτερα έθιμα τηρούνται πιστά και στον ιταλικό Νότο. Στην Σικελία, για παράδειγμα, τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων οι χωρικοί ραντίζουν τα ζώα τους με νερό, καθώς πιστεύουν ότι την ώρα που γεννιέται ο Σωτήρας του κόσμου, το νερό είναι αγιασμένο.
Στην Σαρδηνία, από την άλλη, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι όποιος γεννηθεί τη νύχτα των Χριστουγέννων θεωρείται… «γούρικος», καθώς πιστεύεται ότι φέρει την ευλογία του Θεού, όχι μόνο στους δικούς του, αλλά και στους γείτονες των 7 σπιτιών που βρίσκονται πιο κοντά στο δικό του.
• Σουηδία
Οι γιορτές στην Σουηδία διαρκούν ίσως περισσότερο από κάθε άλλη χώρα, αφού ολοκληρώνονται επίσημα στις 13 Ιανουαρίου. Τον λόγο γι’ αυτή την γενναιόδωρη εορταστική περίοδο τον συναντάμε αν ανατρέξουμε περίπου 1.000 χρόνια πριν, τότε που ο βασιλιάς Κνούτος πρόσταξε πως ο εορτασμός των Χριστουγέννων πρέπει να κρατά 20 ημέρες αντί για 12!
H γιορτινή περίοδος ξεκινά περίπου στα μέσα του Δεκέμβρη και συγκεκριμένα στις 13, με ένα παραδοσιακό έθιμο, την «Λουτσία», το σύμβολο του φωτός.
Σύμφωνα με την παράδοση, την ημέρα εκείνη, το μεγαλύτερο κορίτσι κάθε οικογένειας ντύνεται στα λευκά, συνήθως με έναν μακρύ χιτώνα και πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι, μοιράζοντας ζεστό καφέ και κουλουράκια. Στο κεφάλι της φορά ένα στεφάνι με κεριά και τραγουδά τα κάλαντα, που είναι εμπνευσμένα από ένα ναπολιτάνικο τραγούδι. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο θρύλος της Λουτσία γεννήθηκε στις Συρακούσες της Σικελίας, περίπου το 300 μ.Χ.
Αναφορικά με το… γαστρονομικό κομμάτι των παραδόσεων, οι κάτοικοι της Σουηδίας φτιάχνουν «doppa i grytan», δηλαδή ένα «βούτηγμα στην κατσαρόλα», που αποτελείται από χοιρινό, λουκάνικο και μοσχάρι. Όλα τα μέλη της οικογένειας βουτάνε μαύρο ψωμί στην κατσαρόλα. Η διατροφική αυτή συνήθεια φέρει και μία συμβολική διάσταση, καθώς όσοι είναι ευλογημένοι με αφθονία και υλικά αγαθά δείχνουν έτσι ότι αναλογίζονται όσους βρίσκονται σε ένδεια.
Ακολουθεί η αγαπημένη ώρα των παιδιών, καθώς είναι η στιγμή που όλα τα μέλη της οικογένειας συγκεντρώνονται γύρω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο για να ανοίξουν τα δώρα.
Οι Σουηδοί έχουν τον δικό τους «ήρωα» που φέρνει τα δώρα. Πρόκειται για τον Jultomten, ένα ξωτικό που ζει στη σοφίτα του σπιτιού. Ο ήρωας αυτός θυμίζει αρκετά τον Nisse της Δανίας. Ο Jultomten, μάλιστα, έχει έναν ακόμη ιερό σκοπό: Να προστατεύει την οικογένεια και το βιός της.
Για να το κάνουν, μάλιστα, ακόμη πιο βιωματικό οι Σουηδοί, συνηθίζεται σε πολλά νοικοκυριά να ντύνεται κάποιος ξωτικό και να επισκέπτεται το σπίτι, φορτωμένος με έναν μεγάλο σάκο, γεμάτο δώρα.
Σε ορισμένες επαρχίες της Σουηδίας, οι κάτοικοι την ημέρα των Χριστουγέννων ρίχνουν σιτάρι έξω από τα σπίτια και τα χωράφια τους, θέλοντας έτσι να γιορτάσουν και τα διερχόμενα πουλιά μαζί τους αυτή τη μεγάλη γιορτή του χριστιανικού κόσμου.
• Ολλανδία
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η παράδοση με την οποία σηματοδοτείται η έναρξη της εορταστικής περιόδου στην Ολλανδία. Κι αυτό γιατί η εν λόγω παράδοση δεν είχε αρχικά καμία σχέση με τα Χριστούγεννα.
Όλα ξεκινούν από την 6η Δεκεμβρίου, ημέρα γιορτής του Αγίου Νικολάου, ο οποίος στην Ολλανδία ονομάζεται «SinterKlaas». Η μέρα αυτή για τους Ολλανδούς αποτελεί την κορύφωση της εορταστικής περιόδου.
Ο SinterKlaas ταξιδεύει με ένα πλοίο γεμάτο δώρα. Η παράδοση θέλει να τον υποδέχεται στην Ολλανδία η βασίλισσα Βεατρίκη, συνοδευόμενη από μεγάλο πλήθος κόσμου.
Τις ημέρες που ακολουθούν, ο SinterKlaas γυρίζει όλη τη χώρα μαζί με τον βοηθό του, τον Zwarten Piet, γνωστό και ως Μαύρο Πιτ. Μάλιστα, ο ολλανδικός μύθος θέλει τους γονείς να προειδοποιούν τα παιδιά τους πως, αν δεν είναι φρόνιμα, ο Μαύρος Πιτ θα τα πάρει μαζί του φεύγοντας.
Τα παιδιά στην Ολλανδία παίρνουν τα δώρα τους νωρίτερα απ’ όλα τα άλλα παιδιά και συγκεκριμένα στις 5 Δεκεμβρίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι το χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίζεται μόνο αφότου έχει φύγει ο SinterKlaas από τη χώρα. Τέλος, τα Αλεξανδρινά κόκκινα λουλούδια αποτελούν και εδώ πρωταγωνιστικό στοιχείο της εορταστικής διακόσμησης.
• Αυστραλία
Τα Χριστούγεννα στην Αυστραλία είναι πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι έχουμε συνηθίσει όσοι ζούμε στο βόρειο ημισφαίριο. Η γιορτινή περίοδος για τους Αυστραλούς δεν είναι «ντυμένη» με έλατα, χιόνι και τραπέζια δίπλα στο τζάκι, αλλά με ηλιόλουστο καιρό, παραλίες και μπάρμπεκιου στον κήπο.
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως δεν θα συναντήσουμε γνώριμα στοιχεία και παραδόσεις στον τρόπο που γιορτάζουν οι Αυστραλοί. Η χώρα έχει υιοθετήσει ευρωπαϊκά έθιμα, τα οποία όμως έχουν προσαρμοστεί, ώστε να ταιριάζουν με τις καλοκαιρινές συνθήκες που επικρατούν τον καιρό αυτό.
Έτσι, στην Αυστραλία θα δείτε μεν στολισμένα δέντρα, θα ακούσετε να τραγουδούν τα κάλαντα και θα περιμένετε τον Άγιο Βασίλη, όμως όλα αυτά συνδυάζονται με δραστηριότητες σε εξωτερικούς χώρους, όπως μπάνιο στη θάλασσα και μεγάλα τραπέζια στον κήπο, κάτω από τον καυτό ήλιο.
Ανήμερα των Χριστουγέννων, οι Αυστραλοί συγκεντρώνονται στο οικογενειακό τραπέζι, για να απολαύσουν κυρίως κρύα πιάτα, με πρωταγωνιστικές τροφές τον αστακό και την καραβίδα. Το εορταστικό επιδόρπιο είναι η πάβλοβα, επικαλυμμένη με φρέσκα φρούτα.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που προηγουμένως έχουν περάσει την ημέρα σε μία παραλία, φορώντας έναν αγιοβασιλιάτικο σκούφο και κάνοντας δροσερές βουτιές.
Οι Αυστραλοί ξέρουν να το διασκεδάζουν και αυτό αποδεικνύεται από τις μεγάλες γιορτινές μπάντες που παρελαύνουν στους δρόμους, τραγουδώντας τα κάλαντα, αλλά και τα εντυπωσιακά άρματα, γεμάτα διασκεδαστές και πολλούς… Άγιους Βασίληδες!
Η δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων για τους Αυστραλούς είναι ημέρα καταναλωτικής χαράς, καθώς τα καταστήματα κάνουν γενναίες εκπτώσεις,. Παράλληλα, διεξάγονται 2 ετήσιες εορταστικές αθλητικές εκδηλώσεις, ένας αγώνας κρίκετ μεταξύ εθνικών ομάδων στη Μελβούρνη και ο ετήσιος αγώνας ιστιοπλοΐας από το Σίδνεϊ στο Χόμπαρτ.
Τα δώρα στην Αυστραλία τα φέρνει φυσικά ο Άγιος Βασίλης. Ωστόσο, δεν καταφθάνει με ταράνδους, αλλά με τα χαρακτηριστικά αυστραλιανά καγκουρό!
• Νορβηγία
Τα χριστουγεννιάτικα έθιμα της Νορβηγίας είναι μοναδικά και οι ρίζες τους απαντούν λιγότερο σε θρησκευτικές παραδόσεις και περισσότερο σε αρχαία γεωργικά έθιμα του χειμώνα και της συγκομιδής.
Στα νορβηγικά, τα Χριστούγεννα ονομάζονται «Jul», ενώ ο… τοπικός Άγιος Βασίλης είναι ο Julenissen, που θυμίζει λίγο τον Jultomten της Σουηδίας. Ο Julenissen είναι υπεύθυνος, μαζί με τους βοηθούς του, για την διανομή των δώρων στα νοικοκυριά.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το δώρο που κουβαλά ο Julenissen. Πρόκειται για ένα… μπολ με κουρκούτι από αλεύρι. Αυτό το αδιαμφισβήτητα παράξενο δώρο δεν απαντάται σε καμία άλλη χώρα του κόσμου.
Για τους Νορβηγούς, ο Julenissen και τα… πεσκέσια του θεωρείται ότι φέρνουν καλή τύχη στα σπίτια για το νέο έτος.
Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο, ωστόσο, είναι ένας σκοτεινός μύθος που περιβάλλει τα νορβηγικά Χριστούγεννα. Σύμφωνα με αυτόν, κάθε παραμονή Χριστουγέννων, μάγισσες και δαιμόνια πνεύματα κλέβουν από τις αυλές των σπιτιών σκούπες και τις χρησιμοποιούν για να πετάξουν. Γι’ αυτό, οι κάτοικοι συνηθίζουν να κρύβουν εκείνη τη μέρα τις σκούπες τους, προκειμένου να αποτρέψουν τα κακά πνεύματα από το να πλησιάσουν το σπίτι.
• Βρετανία
Και στην Βρετανία, το κλίμα είναι ιδιαίτερα γιορτινό την περίοδο των Χριστουγέννων. Οι κάτοικοι στολίζουν τα σπίτι τους με πολλά φωτάκια, κόκκινα Αλεξανδρινά λουλούδια, αλλά και τα χαρακτηριστικά «γκι», που κρέμονται από την οροφή. Οι Βρετανοί, μάλιστα, τιμούν την παράδοση που λέει πως όποιος σταθεί κάτω από το γκι, πρέπει στη συνέχεια να φιλήσει τα αγαπημένα του πρόσωπα.
Την παραμονή των Χριστουγέννων, τα παιδιά κρεμούν γιορτινά καλτσάκια στο τζάκι ή στην άκρη του κρεβατιού τους, για να τα βρουν γεμάτα με δώρα όταν ξυπνήσουν. Γράφουν, επίσης, γράμμα στον «Father Christmas», όπως αποκαλούν τον Άγιο Βασίλη, το οποίο πετούν στο τζάκι, καθώς πιστεύεται ότι ο καπνός θα το ταξιδέψει ως τον Βόρειο Πόλο, όπου κατοικεί ο Άγιος των δώρων.
Οι Βρετανοί, μάλιστα, αφήνουν ένα μικρό κέρασμα για τον Άγιο, που αποτελείται από λίγο μπράντι και καρότα για τον Ρούντολφ.
Κανένα εορταστικό τραπέζι δεν είναι πλήρες στην Βρετανία εάν δεν συμπεριλαμβάνει την παραδοσιακή γαλοπούλα και άλλα δημοφιλή εδέσματα, όπως κρεατόπιτα και χριστουγεννιάτικη πουτίγκα, η οποία λέγεται ότι φέρνει καλή τύχη.
Σε κάποιες βρετανικές περιοχές τηρούν το «έθιμο του γλεντιού» σε κήπους με μηλιές, ως μια παραλλαγή ειδωλολατρικής τελετής. Πιο συγκεκριμένα, την νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, οι αγρότες σχηματίζουν παρέες στα περιβόλια τους, γύρω από παλιά δέντρα. Τραγουδούν τα κάλαντα, πίνοντας μπύρα και πυροβολούν τα κλαριά, καθώς πιστεύεται ότι, με αυτό τον τρόπο, θα διώξουν τα κακά πνεύματα. Ταυτόχρονα, αφήνουν τριγύρω γλυκίσματα, για να καλοπιάσουν τα πνεύματα και να εξασφαλίσουν καλή σοδειά.
• Ελβετία
Οι εορτασμοί στη χώρα ξεκινούν από νωρίς, καθώς ολόκληρος ο Δεκέμβριος «χορεύει» στο ρυθμό των Χριστουγέννων. Ο μήνας είναι γεμάτος εορτασμούς και παραδοσιακά έθιμα, ανάμεσα στα οποία η κατασκευή του γιορτινού στεφανιού, αλλά και το χριστουγεννιάτικο ημερολόγιο, που μετρά αντίστροφα τις ημέρες για την έλευση του νέου έτους.
Το μοίρασμα των δώρων στην Ελβετία, κατά το σύνηθες για την κεντρική Ευρώπη, γίνεται στις 6 Δεκεμβρίου, την ημέρα που γιορτάζει ο «Samichlaus», όπως ονομάζεται στη γερμανική πλευρά της Ελβετίας ο Άγιος Νικόλαος. Ο Άγιος έρχεται στην χώρα μοιράζοντας γλυκά και δώρα στα παιδιά.
Την τελευταία Πέμπτη πριν τα Χριστούγεννα, τα παιδιά βγαίνουν στους δρόμους τραγουδώντας τα κάλαντα.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον, όμως, έχει μία άλλη παρέλαση, αυτή που λαμβάνει χώρα την παραμονή των Χριστουγέννων. Ιδιαίτερα στα χωριά, οι ανύπαντροι άντρες φορούν μαύρα κοστούμια και ψηλά μαύρα καπέλα και παρελαύνουν στους δρόμους, δημιουργώντας μία εντυπωσιακή εικόνα.
Την ίδια ημέρα, πραγματοποιείται η χριστουγεννιάτικη Λειτουργία, αλλά και το γιορτινό τραπέζι, που ολοκληρώνουν τη ζεστή, οικογενειακή ατμόσφαιρα.
• Βενεζουέλα
Η Βενεζουέλα έχει ενδεχομένως μία από τις πιο μικρές σε διάρκεια εορταστικές περιόδους, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι οι εορτασμοί δεν είναι ανάλογοι της χαρμόσυνης περίστασης.
Στο Καράκας, η εορταστική περίοδος ξεκινά στις 16 Δεκεμβρίου. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, πραγματοποιούνται τα πρωινά εκκλησιαστικές λειτουργίες. Ωστόσο, δεν πρόκειται για κλασσικές λειτουργίες, αφού οι πιστοί καλούνται να πάνε με… πατίνια!
Μάλιστα, προκειμένου να διευκολυνθούν στις μετακινήσεις τους όσοι κινούνται με τα πατίνια, η κυκλοφορία των οχημάτων απαγορεύεται μέχρι τις 8 το βράδυ.
Ένα άλλο έθιμο της Βενεζουέλας θέλει τα παιδιά την παραμονή των Χριστουγέννων, πριν κοιμηθούν, να δένουν μία κλωστή από το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού τους, ενώ αφήνουν την άλλη άκρη να κρέμεται έξω από το παράθυρό τους. Το επόμενο πρωί, οι άνθρωποι που περνούν απ’ έξω, τραβούν την κλωστή, για να τους ξυπνήσουν, μεταφέροντας το χαρμόσυνο μήνυμα.
• Γαλλία
Η Γαλλία έχει τα δικά της έθιμα για τις γιορτές των Χριστουγέννων. Η κορύφωση των εορτασμών ξεκινά την παραμονή των Χριστουγέννων, που για τους Γάλλους είναι ίσως η σημαντικότερη ημέρα των γιορτών.
Αυτή είναι η ημέρα που τους Γάλλους επισκέπτεται ο δικός τους Άγιος Βασίλης, ο Père Noël, που σημαίνει «πατέρας των Χριστουγέννων». Ο Père Noël φέρνει τα δώρα στα παιδιά, ενώ εκείνα αφήνουν τα παπούτσια τους δίπλα στο τζάκι, για να τους τα γεμίσει με γλυκά και ξηρούς καρπούς.
Τον Pere Noel συνοδεύει ο Pere Fouettard, ο οποίος χαρίζει μερικές… ξυλιές στα παιδιά που ήταν άτακτα.
Την επόμενη ημέρα, λαμβάνουν χώρα μεγάλα εορταστικά τραπέζια. Για τους Γάλλους, τα τραπέζια αυτά έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα. Σε αυτά, υπάρχουν πάντα γευστικές λιχουδιές, αλλά και διάφορα γλυκά. Οι Γάλλοι, άλλωστε, φημίζονται για την κουζίνα τους.
Το παραδοσιακό εορταστικό τραπέζι, το «Reveillon» δηλαδή, αποτελείται κυρίως από θαλασσινά, εκ των οποίων πρωταγωνιστικό ρόλο παίζου τα στρείδια.
Ανάλογη προσοχή δίνουν και στον στολισμό του σπιτιού. Πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν τα γνωστά κόκκινα λουλούδια, γνωστά και ως Αλεξανδρινά ή «λουλούδια των Χριστουγέννων». Οι Γάλλοι, βέβαια, τα αποκαλούν «Le poinsettia ou étoile de Noël», δηλαδή «Αστέρια των Χριστουγέννων».
Τα εντυπωσιακά αυτά λουλούδια χρησιμοποιούνται τόσο για να διακοσμήσουν τους εσωτερικούς χώρους των σπιτιών, όσο και ως δώρο σε επισκέψεις.
Παράλληλα, στους καθεδρικούς ναούς γίνεται αναπαράσταση της γέννησης του Χριστού, τόσο με κούκλες, όσο και με ανθρώπους.
Στη νότια Γαλλία, ειδικότερα, συνηθίζουν επίσης να καίνε στο τζάκι ένα μεγάλο κούτσουρο από τα Χριστούγεννα έως την Πρωτοχρονιά. Το έθιμο αυτό, μάλιστα, το συναντάμε και στη χώρα μας, όπου είναι γνωστό ως «Χριστόξυλο».
• Ουκρανία
Οι Ουκρανοί ακολουθούν κατά παράδοση τα γνώριμα σε εμάς έθιμα την περίοδο των Χριστουγέννων. Ωστόσο, έχουν και μία συνήθεια που έχει γεννηθεί στους κόλπους της δικής τους παράδοσης.
Πιο συγκεκριμένα, οι Ουκρανοί, στο καθιερωμένο χριστουγεννιάτικο δέντρο, εκτός από τα στολίδια, κατασκευάζουν και έναν αυτοσχέδιο ιστό αράχνης και τον κρύβουν σε κάποιο σημείο του δέντρου. Σύμφωνα με το έθιμο, όποιο μέλος της οικογένειας το βρει, κερδίζει καλοτυχία για το νέο έτος.
Αξίζει, δε, να γνωρίζετε ότι το έθιμο αυτό έχει προκύψει από τον μύθο της «φτωχής χήρας», η οποία είχε το χριστουγεννιάτικο δέντρο, δεν είχε όμως αρκετά χρήματα για να το στολίσει. Ξυπνώντας ένα πρωί, είδε μία αράχνη να υφαίνει έναν… γιορτινό ιστό πάνω του κι έτσι η ευχή της πραγματοποιήθηκε.
• Κίνα
Χριστιανούς θα συναντήσει κανείς και στην Κίνα, παρ’ ότι δεν αποτελούν φυσικά την πλειονότητα, ούτε εκπροσωπούν την επίσημη θρησκεία του αχανούς κράτους. Όσοι, πάντως, γιορτάζουν τα Χριστούγεννα, φροντίζουν να στολίσουν το χριστουγεννιάτικο δέντρο, το οποίο διακοσμούν με πολύχρωμα στολίδια, που φτιάχνουν οι ίδιοι από χαρτί. Τέτοια μπορεί να είναι, για παράδειγμα, χάρτινα λουλούδια, γιρλάντες και φαναράκια.
Τα παιδιά, με τη σειρά τους, κρεμούν βαμβακερές κάλτσες στο σπίτι, περιμένοντας τον… Κινέζο Άγιο Βασίλη, δηλαδή τον Λαμ Κουνγκ Κουνγκ ή αλλιώς «Καλό γερο-πατέρα», να τους φέρει τα γλυκά και τα δώρα τους.
• Ισπανία
Για τους Ισπανούς, τα Χριστούγεννα είναι η πιο σημαντική γιορτή του χρόνου και φέρει έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα. Άλλωστε, η Παναγία είναι ο προστάτης Άγιος της χώρας, επομένως τις ημέρες αυτές έχει την τιμητική της. Η περίοδος των Χριστουγέννων για την Ισπανία αρχίζει επίσημα στις 8 Δεκεμβρίου, ημέρα κατά την οποία εορτάζεται η Άσπιλη Σύλληψη.
Η γιορτή αυτή τιμάται ιδιαίτερα στην Σεβίλλη, όπου διοργανώνεται μία μεγάλη γιορτή μπροστά από τον επιβλητικό καθεδρικό ναό γοτθικού ρυθμού της πόλης. Η τελετή του εορτασμού ονομάζεται «ο χορός των έξι».
Ιδιαίτερη ημέρα για τη χώρα αποτελεί και η 22η Δεκεμβρίου, που διεξάγεται η μεγάλη κλήρωση.
Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, που στα ισπανικά ονομάζεται «Noche Buena», οι οικογένειες συγκεντρώνονται στα σπίτια και τρώνε μαζί. Οι Ισπανοί έχουν φροντίσει νωρίτερα να διακοσμήσουν τα σπίτια τους με κλαδιά από πεύκα, αλλά και μπεζ και κόκκινα Αλεξανδρινά.
Επιπλέον, σε όλα τα σπίτια της Ισπανίας, στολίζεται η φάτνη («naciemento»).
Θέλοντας να δημιουργήσουν μία ατμόσφαιρα κατάνυξης, οι Ισπανοί τρώνε υπό το φως αναμμένων κεριών.
Ανήμερα των Χριστουγέννων, στήνεται και πάλι ένα μεγάλο γιορτινό τραπέζι, στο οποίο οι Ισπανοί συνηθίζουν να τρώνε τοπικές σπεσιαλιτέ. Αργότερα, λαμβάνει χώρα η Θεία Λειτουργία των Χριστουγέννων.
Ακολουθούν οι εορτασμοί της Πρωτοχρονιάς («Noche Vieja»), ενώ την 5η Ιανουαρίου οι Ισπανοί έχουν ένα ξεχωριστό έθιμο. Την ημέρα εκείνη διοργανώνεται μία μεγάλη παρέλαση, που ονομάζεται «Cabalgata de Reyes». Σε αυτήν, παίρνουν μέρος πολλοί άνθρωποι, ντυμένοι όπως οι Τρεις Μάγοι, αλλά και άλλες μορφές της θρησκευτικής παράδοσης. Καθώς παρελαύνουν, πετούν γλυκά στα παιδιά που στέκονται στην άκρη του δρόμου και παρακολουθούν την παρέλαση.
Οι εορτασμοί ολοκληρώνονται την 6η Ιανουαρίου, στην γιορτή των Θεοφανίων, που στην Ισπανία λέγεται «Dia de Reyes». Αυτή η μέρα είναι ίσως η πιο αγαπημένη των παιδιών, καθώς λαμβάνουν τα δώρα τους, τα οποία φέρνουν οι Τρεις Μάγοι.
• Ιρλανδία
Τα έθιμα των Ιρλανδών για την περίοδο των Χριστουγέννων ομοιάζουν αρκετά με εκείνα των Βρετανών, εξαιτίας των κοινών καταβολών τους.
Από εκείνα που ξεχωρίζουν είναι ότι οι Ιρλανδοί, αντί για μπότες, συνηθίζουν να κρεμούν μεγάλες τσάντες στο τζάκι, ώστε, όταν καταφθάσει ο Άγιος Βασίλης από την καμινάδα, να μπορέσει να τοποθετήσει εκεί τα δώρα που φέρνει για τα μέλη της οικογένειας.
Παράλληλα, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το… κέρασμα που αφήνουν στον Άγιο οι Ιρλανδοί. Στην Ελλάδα συνηθίζουμε να αφήνουμε ένα ποτήρι γάλα και μερικά από τα παραδοσιακά γλυκά που υπάρχουν τέτοια περίοδο σε κάθε σπιτικό, δηλαδή μελομακάρονα και κουραμπιέδες.
Οι Ιρλανδοί, από την άλλη, είναι κάπως πιο τολμηροί, αφού αφήνουν ένα ποτήρι μπύρα Guinness και ένα κομμάτι κρεατόπιτα στην εξώπορτα του σπιτιού τους.
Παράλληλα, τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, οι Ιρλανδοί τοποθετούν από ένα αναμμένο κερί σε κάθε παράθυρο του σπιτιού τους που βλέπει προς τον δρόμο. Σύμφωνα με το έθιμο, τα κεριά αυτά αποτελούν ένα σύμβολο καλωσορίσματος της Μαρίας και του Ιωσήφ, οι οποίοι, σύμφωνα με τον ιρλανδικό μύθο, εκείνο το βράδυ αναζητούν απεγνωσμένα ένα πανδοχείο.
• Ιαπωνία
Όσο περίεργο κι αν μας φαίνεται, η Ιαπωνία, αν και μη χριστιανική χώρα, έχει τα δικά της έθιμα γι’ αυτή την περίοδο του χρόνου. Οι Ιάπωνες μπορεί να μην διακατέχονται από το χριστιανικό πνεύμα, ωστόσο αρέσκονται να ανακαλύπτουν ενδιαφέρουσες παραδόσεις του κόσμου και να γιορτάζουν με κάθε αφορμή.
Έτσι, μέσα από ένα ενδιαφέρον μείγμα εξωτερικών επιρροών και τοπικών παραδόσεων, γεννήθηκε ο Ιάπωνας «Άγιος Βασίλης». Ο Hoteiosho, όπως ονομάζεται, είναι ουσιαστικά μια αρχαία θεότητα του ιαπωνικού πάνθεον. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Hoteiosho έχει μάτια και στην πίσω μεριά του κεφαλιού του. Έτσι, μπορεί και παρακολουθεί όλα τα παιδιά και γνωρίζει ποια ήταν φρόνιμα και ποια άτακτα την χρονιά που πέρασε.
Στο… γιορτινό τραπέζι, οι Ιάπωνες αγαπούν να προσθέτουν πολύ -μα πολύ- junk food. Συνηθίζουν, μάλιστα, να τρώνε έξω την ημέρα των Χριστουγέννων, τόσο, που αν κανείς δεν έχει κράτηση, είναι σχεδόν αδύνατο να βρει τραπέζι. Στις συνήθειές τους πρωταγωνιστεί μία γνωστή αλυσίδα με κοτόπουλα, έθιμο που καθιερώθηκε μετά από μία πολύ επιτυχημένη διαφήμιση της εταιρείας στη χώρα το 1974.
• Ισλανδία
Ιδιαίτερα γενναιόδωροι φαίνεται πως είναι οι Ισλανδοί σε ό,τι αφορά στο έθιμο των δώρων και του Άγιου Βασίλη. Κι αυτό γιατί στην Ισλανδία δεν έχουν έναν, αλλά 13 Άγιους Βασίληδες. Η… αγιοβασιλιάτικη ομάδα ονομάζεται Yule Lads και, σύμφωνα με την ισλανδική παράδοση, τα μέλη της μοιάζουν με κοντά, κάπως άσχημα, αλλά ταυτόχρονα τρισχαριτωμένα τρολ.
Ο μύθος της χώρας θέλει τους Yule Lads να ξεκινούν την… περιοδεία τους από τις 12 Δεκεμβρίου. Μέχρι το τέλος του μήνα, οι κάτοικοι της Ισλανδίας δέχονται καθημερινά «επισκέψεις» από κάποιο από τα μέλη της ζωηρής, γιορτινής ομάδας. Μπαίνουν στα νοικοκυριά από το τζάκι, σκορπίζοντας γύρω τους αστερόσκονη. Στόχος τους; Να προκαλέσουν έναν ευχάριστο πανικό, κάνοντας χαρούμενες σκανταλιές και φάρσες στους κατοίκους του σπιτιού.
• Αυστρία
Η Αυστρία έχει την τιμητική της κατά την περίοδο των εορτών, η οποία ξεκινά επίσημα την 1η Δεκεμβρίου. Οι πόλεις ανάβουν τα χριστουγεννιάτικα φώτα τους και «φορούν» τα εντυπωσιακά γιορτινά τους. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι η πρωτεύουσά της, Βιέννη είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς της Ευρώπης για την περίοδο των Χριστουγέννων, με τους ταξιδιώτες να την χαρακτηρίζουν παραμυθένια.
Η Αυστρία ακολουθεί κατά πολύ τα έθιμα της γειτονικής της Γερμανίας. Οι Αυστριακοί κατασκευάζουν επίσης «Adventskranz», ενώ τα παιδιά παίρνουν τα δώρα τους από τον Άγιο Νικόλαο την 6η Δεκεμβρίου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Άγιος Νικόλαος είναι ένας πολύ σημαντικός άγιος για τα κράτη αυτά, γι’ αυτό και η 6η Δεκεμβρίου είναι μεγάλη γιορτή και τιμάται αναλόγως από τους κατοίκους.
Στην Αυστρία, επίσης, ο μύθος θέλει τον Άγιο Νικόλαο να έχει έναν κακό δίδυμο αδερφό. Κι ενώ ο αγαπημένος Άγιος μικρών και μεγάλων μοιράζει τα δώρα, ο Krampus είναι ένας δαίμονας που παρακολουθεί τα παιδιά και τιμωρεί όσα ήταν κακά τη χρονιά που πέρασε, παίρνοντάς τα μαζί του στα σκοτεινά έγκατα της γης.
• Βέλγιο
Η ημέρα του Sinterklaas, ο οποίος, μαζί με τον βοηθό του, Zwarte Piet, μοιράζουν τα δώρα από σπίτι σε σπίτι, είναι εκείνη που σηματοδοτεί και την επίσημη έναρξη της εορταστικής περιόδου στο Βέλγιο.
Για να είναι σίγουρα ότι δεν πρόκειται να χάσουν ούτε ένα δώρο, τα παιδιά κρεμούν τις μεγάλες εορταστικές κάλτσες στο τζάκι. Δεν παραλείπουν, μάλιστα, να αφήσουν δίπλα στο τζάκι και λίγο σανό και ζάχαρη, καθώς ο Άγιος Βασίλης στο Βέλγιο έρχεται με το άλογό του.
Ιδιαίτερη αδυναμία φαίνεται πως έχουν οι Βέλγοι στην ιστορία της Θείας Γέννησης, πράγμα που αποτυπώνεται έντονα στο πλήθος παραστάσεων που διοργανώνονται με αυτό το θέμα.
Από μία χώρα της κεντρικής Ευρώπης δεν θα μπορούσαν, επιπλέον, να απουσιάζουν οι χριστουγεννιάτικες υπαίθριες αγορές, που δίνουν χρώμα και ζωντάνια στις δροσερές πόλεις της χώρας.
Άλλωστε, οι υπαίθριες αγορές, αλλά και οι πολυάριθμες λιτανείες που κάνουν αποτελούν πρωταγωνιστικά στοιχεία των εθίμων που τηρούν οι Βέλγοι για να γιορτάσουν τις Άγιες ημέρες των Χριστουγέννων.
Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι και τα έθιμα που προέρχονται από τα Βαλκάνια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πλουσιοπάροχο γεύμα των γειτόνων μας, των Βούλγαρων, οι οποίοι τοποθετούν στο γιορτινό τραπέζι 12 διαφορετικά φαγητά, ένα για κάθε μήνα του χρόνου.
Οι Σέρβοι, από την άλλη, είναι ιδιαίτερα γλυκείς, καθώς συνηθίζουν να ραντίζουν τα τραπεζομάντηλά τους με κρασί, έτσι ώστε να μην έρθουν σε δύσκολη θέση οι καλεσμένοι τους, σε περίπτωση που λερώσουν κατά λάθος εκείνοι το τραπέζι.
Τα χριστουγεννιάτικα έθιμα του πλανήτη δεν έχουν τέλος. Κάθε χώρα τηρεί πιστά τις παραδόσεις που έχει «παραλάβει» από τις προηγούμενες γενιές, όμως όλες έχουν κάτι κοινό: Γεμίζουν τις γιορτινές ημέρες των Χριστουγέννων με φως, χαρά και οικογενειακή θαλπωρή.
Κι αυτά, όποιες κι αν είναι οι εξωτερικές συνθήκες, δεν μπορεί να μας τα κλέψει κανείς. Ας γίνουν, λοιπόν, και πάλι η κινητήριος δύναμή μας, για να γεννήσουμε ξανά την ελπίδα για το νέο έτος που έρχεται.
