Η Μπεφάνα (Befana) σύμφωνα με την ιταλική λαογραφική παράδοση είναι μια καλή μα και άσχημη γριούλα που μοιράζει δώρα στα παιδιά το βράδυ της παραμονής των Φώτων.
Πρόκειται για τα πιο γνωστά έθιμα της Ιταλίας. Τα παιδιά γράφουν γράμματα στη μάγισσα Μπεφάνα (Befana) και της ζητούν τα παιχνίδια που θέλουν, ενώ κρεμούν στο τζάκι τις κάλτσες τους.
Η μάγισσα επισκέπτεται το βράδυ της παραμονής των Φώτων τα σπίτια όλων των παιδιών και γεμίζει τις κάλτσες με καρπούς και φρούτα, ενώ στα καλά παιδιά φέρνει τα δώρα που ζητησαν και στα κακά ένα κομμάτι κάρβουνο.
Οι ζαχαροπλάστες έχουν δημιουργήσει αντίστοιχα γλυκά σε σχήμα κάρβουνου, για να προκαλούν τα παιδιά. Οι γονείς καθόλη την διάρκεια του έτους απειλούν τα παιδιά τους ότι αν δεν είναι καλά και αν δε διαβάζουν τα μαθήματά τους η Μπεφάνα θα τα τιμωρήσει ή δε θα τους φέρει το παιχνίδι που επιθυμούν, αλλά ένα κάρβουνο.
Αυτή θεωρείται η πιο σημαντική μέρα για τους Ιταλούς, διότι σηματοδοτεί το τέλος της περιόδου των Χριστουγέννων και την ημέρα που οι Τρεις Μάγοι έφθασαν στην φάτνη, εκεί όπου γεννήθηκε ο Χριστός.
Σύμφωνα με την παράδοση, οι τρεις μάγοι επισκέφθηκαν τη Μπεφάνα στο σπίτι της, η οποία τους φιλοξένησε και τους προσέφερε φαγητό και μέρος για να ξεκουραστούν, φεύγοντας οι τρεις μάγοι της ζήτησαν να τους ακολουθήσει και να πάνε μαζί να συναντήσουν τον Χριστό, αλλά αυτή αρνήθηκε.
Ύστερα, όμως, το μετάνιωσε, αλλά ήταν πια αργά. Από τότε, μοιράζει κάθε χρόνο στα παιδιά τα δώρα που θέλουν ελπίζοντας ότι κάποιο από αυτά είναι ο Χριστός.
Πριν από περίπου τέσσερις δεκαετίες η Ιταλική Κυβέρνηση προσπάθησε να καταργήσει την αργία των θεοφανίων, και συνεπώς να ακυρώσει τον εορτασμό της Μπεφάνα, αλλά η αντίδραση μικρών και μεγάλων ήταν τόσο έντονη που τελικά δεν τα κατάφερε.
Έτσι, λοιπόν, ακόμη και σήμερα τα παιδιά της Ιταλίας, αλλά και κάποιοι ρομαντικοί ενήλικες περιμένουν την καλή τους μάγισσα να ικανοποιήσει τις επιθυμίες τους.
Η επικρατέστερη άποψη για την προέλευση του ονόματος Μπεφάνα είναι ότι έχει ελληνική ρίζα και προέρχεται από τη λέξη «επιφάνεια».
