Το Μέλλον Χωρίς Μάσκα: H Υγεία το 2025

Ας ξεκινήσουμε με ορισμένες διαπιστώσεις για τον κλάδο της υγείας:

• Έως το 2025, ο πληθυσμός άνω των 65 ετών θα ανέρχεται παγκοσμίως σε 840 εκ., 11% του συνόλου, ενώ στην Ευρώπη το ποσοστό αναμένεται να είναι 21%.
• Τη χρονιά που διανύουμε, εκτιμάται ότι οι δαπάνες υγείας θα φθάσουν το 5.5% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
• Η παγκόσμια χρήση εφαρμογών υγείας, φυσικής κατάστασης και ευεξίας για «έξυπνες» συσκευές αυξήθηκε το 2020 κατά 34%.
• Η παγκόσμια αγορά τηλεϊατρικής, με προβλεπόμενο ρυθμό ανόδου προ της πανδημίας 15%, πλέον αναμένεται να αυξηθεί, τα επόμενα χρόνια, περισσότερο από 19% ετησίως.
• Στις Η.Π.Α. οι επισκέψεις εικονικής φροντίδας θα ξεπεράσουν τις 1 δις. το 2021, με 900 εκ. εξ αυτών να αφορούν σε επισκέψεις σχετιζόμενες με τον COVID-19.
• Έρευνα της CARE International σε 40 χώρες ανέδειξε ότι λόγω της πανδημίας 27% των γυναικών και 10% των ανδρών ανέφεραν αύξηση των διαταραχών ψυχικής υγείας.

Τα παραπάνω σκιαγραφούν τα βασικά χαρακτηριστικά του χώρου της υγείας σήμερα: γήρανση του πληθυσμού, αυξημένες δαπάνες, ολοένα και αυξανόμενη χρήση εφαρμογών για την παρακολούθηση της φυσικής κατάστασης, απομάκρυνση του ασθενή από το νοσοκομείο με την παροχή εξατομικευμένης φροντίδας βάσει των προτιμήσεών του, έμφαση στην ψυχική υγεία.

Πως όμως θα μοιάζει ο χώρος της υγείας «χωρίς μάσκα» – δηλαδή όταν πλέον θα έχουμε ξεπεράσει την πανδημία; Τρεις είναι οι βασικές προβλέψεις που θα αναφέρουμε, λαμβάνοντας υπόψη όλους τους συμμετέχοντες στο «οικοσύστημα» της υγείας: δημόσιους οργανισμούς, φαρμακευτικές εταιρείες, παρόχους υπηρεσιών, ιατρούς καθώς και τους ίδιους τους ασθενείς. Κάθε πρόβλεψη ενισχύεται μέσα από τις εξελίξεις που έχει φέρει η «νέα κανονικότητα», ενώ αναλύονται οι τάσεις και τα στοιχεία που έχουμε σήμερα διαθέσιμα ώστε να περιγράψουμε με ακρίβεια το αύριο.

Πρόβλεψη 1: Από την υγειονομική περίθαλψη στην υγιή γήρανση

Η πραγματικότητα το 2025

Οι περισσότεροι άνθρωποι θα είναι πλήρως ενημερωμένοι για τους κινδύνους που διατρέχει η υγεία τους και θα ακολουθούν προληπτική προσέγγιση στην περίθαλψη. Βασισμένοι σε εξατομικευμένα δεδομένα που θα έχουν άμεσα στη διάθεσή τους, θα γνωρίζουν τις πιθανότητες ανάπτυξης χρόνιας νόσου και θα εστιάζουν στην πρόληψη για να έχουν μία υγιή γήρανση. Θα διατηρούν τη σωματική και ψυχική τους υγεία, αξιοποιώντας προγράμματα άσκησης και διατροφής. Θα είναι περισσότερο δεκτικοί στην πρόληψη, συμπεριλαμβανομένων των εμβολίων, των γενετικών εξετάσεων και των θεραπειών που ενισχύουν τη ζωτικότητα, την ευεξία και την υγεία του ανοσοποιητικού συστήματος. Θα παρακολουθούν τα δεδομένα υγειονομικής περίθαλψης μέσω εφαρμογών και φορητών συσκευών, ενώ για ορισμένους, η πληροφορία δεν θα αρκεί για να αλλάξει ο τρόπος ζωής τους και θα επιλέγουν να αξιοποιήσουν εικονικούς «προπονητές υγείας», δημιουργώντας ένα «ψηφιακό δίδυμο» (digital twin).

Τι συμβαίνει σήμερα;

Οι έξυπνες φορητές συσκευές έχουν πλέον μετατραπεί σε συσκευές υγείας, διαθέτουν δυνατότητες καρδιογραφήματος, έγκαιρης πρόβλεψης αρρυθμιών, οξύμετρου, παρακολούθηση άσκησης, προτεινόμενες εξατομικευμένες δραστηριότητες, καθώς και διασφάλιση ποιότητας ύπνου.

H εταιρεία INVITAE παρέχει κατ’ οίκον εξέταση DNA, βοηθώντας τους ασθενείς να κατανοήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης συγκεκριμένων μορφών καρκίνου, καρδιολογικών και νευρολογικών παθήσεων.

Η NOOM είναι μια εφαρμογή health coaching που βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία και στοχεύει στη μείωση της παχυσαρκίας και του διαβήτη. Διαθέτει περισσότερους από 47 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως, οι οποίοι κατά μέσο όρο χάνουν 7.5% βάρους εντός τεσσάρων μηνών.

Το DNANudge προσφέρει επί τόπου έλεγχο DNA σε λιγότερο από μία ώρα. Ο χρήστης, αφού δώσει δείγμα με φορητό “lab-in-a-box”, λαμβάνει εξατομικευμένες ‘οχλήσεις’ (nudges) με βάση το DNA του για να αυξήσει την αθλητική δραστηριότητα, να επιλέξει τρόφιμα που ταιριάζουν περισσότερο στο δικό του προφίλ και να ακολουθήσει έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής.

Πρόβλεψη 2: Η κοινωνία επωφελείται από το ενισχυμένο δημόσιο σύστημα υγείας

Η πραγματικότητα το 2025

Η δημόσια υγεία θα αποτελεί προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις παγκοσμίως, με το μεγαλύτερο ποσοστό χρηματοδότησης της υγειονομικής περίθαλψης να διατίθεται για τη δημόσια υγεία. Οι εθνικοί οργανισμοί δημόσιας υγείας θα αναλαμβάνουν την κατασκευή και συντήρηση στιβαρής και ευέλικτης υποδομής δημόσιας υγείας που θα περιλαμβάνει περιφερειακές μονάδες συντονισμού, καταρτισμένο δυναμικό και σύγχρονα συστήματα συγκέντρωσης και αξιοποίησης δεδομένων. Η ψηφιακή ενσωμάτωση και η επιτάχυνση στην υιοθέτηση επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων θα έχουν πλέον μειώσει τους κινδύνους για την υγεία, προωθώντας την πρόληψη. Το σύστημα δημόσιας υγείας  θα υποστηρίζεται από έξυπνα εθνικά προγράμματα ελέγχου και εμβολιασμού που θα εστιάζουν σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου μέσω της χρήσης της τεχνολογίας, της ανάλυσης γονιδιώματος και της τεχνητής νοημοσύνης. Οι τοπικές αρχές, ενισχυμένες από την ψηφιακή τεχνολογία και την επιστήμη ανάλυσης της συμπεριφοράς,  θα εστιάζουν στην αντιμετώπιση κοινωνικών παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία, με γνώμονα την συνεχή εξέλιξη, παρακολούθηση και πρόληψη εξάρσεων και την αύξηση της ανθεκτικότητας (resilience).

Τι συμβαίνει σήμερα;

Η ενίσχυση της δημόσιας υγείας έχει ξεκινήσει να αποτελεί προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις παγκοσμίως. Ενδεικτικά, η Γενική Γραμματεία Υγείας στην Πορτογαλία αξιοποιεί την πλατφόρμα ‘SNS 24’ προς ενίσχυση του ψηφιακού ‘αλφαβητισμού’ της υγείας όλου του πληθυσμού. Πρόκειται για δωρεάν διαδικτυακή και τηλεφωνική υπηρεσία που παρέχει άμεσα πληροφορίες για την υγεία και ανταποκρίνεται σε ερωτήσεις 24/7, ενώ αξιοποιείται για τον προγραμματισμό εμβολιασμών. Προσφέρει υπηρεσίες που επιτρέπουν στους πολίτες να επιλύουν θέματα υγείας δίχως να χρειάζεται να επισκεφθούν πρωτοβάθμιες δομές ή νοσοκομεία. Αλλά και στην Ελλάδα, η πλατφόρμα της Άυλης Συνταγογράφησης αξιοποιείται ώστε ο προγραμματισμός του εμβολιασμού να γίνεται μέσω έξυπνων κινητών.

Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί μείζον ζήτημα στην Αυστραλία, καθώς 17% των παιδιών είναι υπέρβαρα και 7% παχύσαρκα. Η κυβέρνηση της Αυστραλίας οργάνωσε το πρόγραμμα feedAustralia, ένα πρόγραμμα έγκαιρης παρέμβασης, παιδικής διατροφής και εκπαίδευσης. Περισσότερες από 6.000 υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης αξιοποιούν τα σχετικά εργαλεία, τα οποία περιλαμβάνουν βάση δεδομένων διατροφής με περισσότερες από 200 υγιεινές συνταγές και προτάσεις σνακ με προσδιορισμένη ποσότητα ενέργειας και αναλύσεις ομάδων τροφίμων.

Το Grapevine Health αποτελεί μία μη κερδοσκοπική νεοφυή επιχείρηση στις ΗΠΑ, η οποία σχεδιάζει καμπάνιες πληροφόρησης για την υγεία που απευθύνονται σε ευάλωτους πληθυσμούς. Χρησιμοποιεί σύντομα video και ψηφιακά μέσα επικοινωνίας προκειμένου να ενημερώσει και να εκπαιδεύσει σε θέματα υγείας. Το Grapevine Health συμμετείχε, εξάλλου, μαζί με 16 άλλους οργανισμούς health technology (ανάμεσα στους οποίους η Microsoft και η Google) σε μία συλλογική προσπάθεια αξιοποίησης της τεχνολογίας για την καταπολέμηση των ανισοτήτων σε θέματα υγείας, τα οποία έγιναν εντονότερα κατά την πανδημία.

Πρόβλεψη 3: Περίθαλψη σχεδιασμένη γύρω από τον άνθρωπο και όχι τον πάροχο

Η πραγματικότητα το 2025

H παροχή υγειονομικής περίθαλψης θα εστιάζει σε μία ‘digital first’ προσέγγιση, ώστε να προσφέρει στους ασθενείς το πλέον κατάλληλο περιβάλλον φροντίδας. Τα δίκτυα πρωτοβάθμιας περίθαλψης θα θέτουν στο επίκεντρο τον ασθενή, ενώ προηγμένες τεχνολογίες και δεδομένα θα παρέχουν αδιάλειπτη φροντίδα. Τα ψηφιακά εργαλεία θα υποστηρίζουν τους επαγγελματίες υγείας στον από κοινού σχεδιασμό εξατομικευμένων πλάνων φροντίδας με τους ασθενείς τους. Εργαλεία απομακρυσμένης παρακολούθησης ασθενών θα συλλέγουν και θα ερμηνεύουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, είτε στο νοσοκομείο είτε στο σπίτι, προκειμένου οι επαγγελματίες υγείας να έχουν τη δυνατότητα να παρέμβουν προληπτικά. Η απομακρυσμένη προληπτική διάγνωση ελαχιστοποιεί το ανθρώπινο λάθος ή τις τυχόν καθυστερήσεις, καθώς εντοπίζονται έγκαιρα οι περιοχές προβληματισμού και υπάρχει κατάλληλη προετοιμασία των ειδικών πριν από την επαφή με τον ασθενή. Η βελτιωμένη επικοινωνία μεταξύ των επαγγελματιών υγείας θα υποστηρίζει τη συντονισμένη, αποτελεσματική και οικονομικά αποδοτική φροντίδα. Η προηγμένη συνδεσιμότητα δικτύου θα διευκολύνει την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο, συνδυάζοντας δεδομένα από βιοαισθητήρες, εφαρμογές υγείας και τον προσωπικό φάκελο του ασθενή.

Τι συμβαίνει σήμερα;

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει ξεκινήσει ήδη να βρίσκεται στην υπηρεσία του ασθενή. Το Ιατρικό Κέντρο Wexner του Πανεπιστημίου του Ohio χρησιμοποιεί ειδικά tablets δίπλα από τα κρεβάτια των ασθενών, τα οποία λειτουργούν ως ψηφιακοί βοηθοί των ασθενών και των συγγενών τους. Επιτρέπουν πρόσβαση στον φάκελο του ασθενούς και σε αποτελέσματα εξετάσεων, χρησιμοποιούνται για τον προγραμματισμό εξετάσεων, για τη χρονική στιγμή λήψης φαρμάκων, ακόμα και για σκοπούς ενημέρωσης γύρω από την ασθένειά τους, αλλά ακόμα και για να ειδοποιούν το προσωπικό για απλά θέματα – για παράδειγμα για θέματα φαγητού, δίνοντας τη δυνατότητα καλύτερης ιεράρχησης στην ανταπόκριση από το νοσηλευτικό προσωπικό. Στην Ελλάδα, οι εφαρμογές τηλε-ιατρικής αναπτύσσονται ταχύτατα και ήδη υπάρχουν πιλοτικές λύσεις που προσφέρουν σχετικές υπηρεσίες σε απομακρυσμένες περιοχές.

Το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Bradford δημιούργησε ένα Κέντρο Ψηφιακών Εντολών (Digital Command Center) το οποίο υποστηρίζει στην παρακολούθηση και το συντονισμό των λειτουργιών του Νοσοκομείου σε πραγματικό χρόνο – εισαγωγές, επείγοντα, λίστες χειρουργείων, με βασικό εργαλείο τα analytics.

Το Ιατρικό Κέντρο Sheba στο Ισραήλ ξεκίνησε ένα Κέντρο Καινοτομίας, με στόχο να αποτελέσει τη θερμοκοιτίδα για νεοφυείς επιχειρήσεις που θα συνεργαστούν με το νοσοκομείο για την αναγνώριση αναγκών των ασθενών που θα καλυφθούν με πρωτοποριακές προσεγγίσεις.

Είναι γεγονός ότι ο χώρος της υγείας μετασχηματίζεται και επαναπροσδιορίζεται, λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο τις παραπάνω προβλέψεις, αλλά και πληθώρα άλλων παραγόντων όπως είναι η ενδυνάμωση των ιατρών με διαγνωστικά και θεραπευτικά πρότυπα όπως τα ‘Digital Therapeutics’, οι εξελίξεις που φέρνει το μέλλον της εργασίας (‘Future of Work’), η ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση που δίνεται στην προστιθέμενη αξία ως προς το κλινικό αποτέλεσμα και η ενσωμάτωση των εφοδιαστικών αλυσίδων επόμενης γενιάς στην υγειονομική περίθαλψη.

Όσο και αν η εποχή μας χαρακτηρίζεται από τη νέα κανονικότητα που επιβάλλει η πανδημία, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τις θετικές εξελίξεις στην υλοποίηση του ψηφιακού μετασχηματισμού και των εφαρμογών της καινοτομίας σε πολλούς κλάδους, μεταξύ αυτών και της υγείας. Μάλιστα, βάσει των στοιχείων και των τάσεων που παρατηρούμε, ίσως μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το μέλλον της υγείας που έχουμε μπροστά μας ήδη διαφαίνεται πιο φωτεινό.

*Γιάννης Βάλβης, Consulting Partner και Life Sciences & Healthcare Leader της Deloitte Ελλάδος