Γιατί η μικροσκοπική Πορτογαλία γέννησε μια παγκόσμια γλώσσα, ενώ δεν συνέβη το ίδιο με την επίσης αποικιοκρατική Ολλανδία;
Γιατί οι γυναίκες της Ιαπωνίας μιλούν διαφορετικά από τους άντρες και τι σημαίνει ότι τα ρωσικά «συγγενεύουν» με τα αγγλικά;
Πώς τα συστήματα γραφής που δεν έχουν αλφάβητο, όπως αυτά της Ινδίας και της Κίνας, κάνουν την ίδια δουλειά με τα 26 γράμματα του αγγλικού αλφάβητου;
Συνδυάζοντας γλωσσολογία και πολιτισμική ιστορία, ο γλωσσολόγος και δημοσιογράφος Γκαστόν Ντόρεν μας καλεί μέσα από το βιβλίο του «Βαβέλ: Ο γύρος του κόσμου σε 20 γλώσσες» (εκδόσεις Μεταίχμιο, μετάφραση Γιώργος Μαραγκός) σε μια απολαυστική ξενάγηση στον κόσμο των 20 γλωσσών με τους περισσότερους ομιλητές.
Με χιούμορ και ζωηρή αφήγηση, ερευνά σε βάθος τις ιδιορρυθμίες τους, καταρρίπτοντας ταυτόχρονα διαδεδομένες παρανοήσεις και δίνει πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία.
Όπως για παράδειγμα και προς επίρρωση του τίτλου ότι «ο αριθμός των γλωσσών που ομιλούνται και γράφονται στον σημερινό κόσμο συχνά εκτιμάται στις 6.000 -κατά μέσο όρο μία γλώσσα για κάθε 1,25 εκατομμύρια ανθρώπους».
Και ακόμη: «Αν γνωρίζετε καλά τέσσερις γλώσσες -αγγλικά, μανδαρινικά, ισπανικά και χίντι-ούρντου-, μπορείτε μια χαρά να περιπλανηθείτε στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου χωρίς την ανάγκη διερμηνέα».
«… Θα χρειαζόταν κάποιος να μάθει είκοσι γλώσσες για να μπορεί να μιλήσει με τους μισούς κατοίκους αυτού του κόσμου στη μητρική τους γλώσσα. Υπάρχουν άνθρωποι που το έχουν καταφέρει. Είχα ανταλλάξει κάποτε χειραψία με τον Αμερικανό πολύγλωσσο Αλεξάντερ Αργκουέλες, ο οποίος μιλάει δεκαέξι ή δεκαεφτά από τις γλώσσες της Βαβέλ και πολλές ακόμα που δεν βρίσκονται στις κορυφαίες είκοσι. Εγώ ο ίδιος έχω μελετήσει κάποια στιγμή στη ζωή μου εφτά από τις είκοσι (αγγλικά, γερμανικά, ισπανικά, γαλλικά, πορτογαλικά, ρωσικά και τουρκικά) και το αποτέλεσμα ήταν διάφορα επίπεδα γνώσης, από άπταιστη έως (πιο συχνά) απλή γνωριμία…»
Το ενδιαφέρον είναι ότι η αρίθμηση των γλωσσών – κεφαλαίων ξεκινά από το τέλος. Πρώτο πρώτο εμφανίζεται με αριθμό 20, το κεφάλαιο που είναι αφιερωμένο στα βιετναμέζικα, τα οποία ομιλούν 85 εκατ. άνθρωποι και τελευταίο, με αριθμό 1, το κεφάλαιο για τα αγγλικά, τα οποία ομιλούν 1,5 δισ. άνθρωποι, με άλλα λόγια, η lingua franca της εποχής μας.
Αναφερόμενος δε, στην τεράστια επιτυχία που γνωρίζουν σήμερα τα αγγλικά, ο Γκαστόν Ντόρεν γράφει ότι «ένα στα πέντε βιβλία που δημοσιεύεται στον κόσμο είναι στα αγγλικά. Πάνω από το 80 τοις εκατό των ακαδημαϊκών άρθρων είναι γραμμένα στα αγγλικά. Σχεδόν όλες οι διεθνείς επιτυχίες στον κινηματογράφο και στη μουσική είναι στα αγγλικά. Και περίπου οι μισές κεντρικές σελίδες των ιστοχώρων με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στο διαδίκτυο είναι στα αγγλικά. Η επίσημη γλώσσα της μη στρατιωτικής αεροπορίας είναι τα αγγλικά, η lingua franca στην Ανταρκτική είναι τα αγγλικά και η μόνη γλώσσα που έχει μιλήσει ποτέ κανείς στο φεγγάρι είναι τα αγγλικά. Κατά κάποιον τρόπο, τα αγγλικά είναι το τέλος της Βαβέλ -ή μάλλον είναι το τέλος της Βαβέλ ως προβλήματος…»
Όσο για τις λέξεις – δάνεια, τα αγγλικά έχουν δανειστεί μαζικά από τα γαλλικά, τα λατινικά και τα αρχαία ελληνικά της κλασικής εποχής, ενώ λιγότερες λέξεις έχουν έρθει από τα παλαιά νορβηγικά, τα ισπανικά, τα ιταλικά, τα ολλανδικά, τα γερμανικά, τα αραβικά, τα περσικά και τα σανσκριτικά.
Πέραν ωστόσο, των αριθμών και των επιμέρους εντυπωσιακών στοιχείων, ο Ντόρεν εντοπίζει την καταγωγή των 20 γλωσσών και, σε κάποιες περιπτώσεις, την αιματοβαμμένη τους πορεία, αποκρυπτογραφεί τα χαώδη συστήματα γραφής, ενώ παρουσιάζει τα διαμάντια και τα κενά στο λεξιλόγιό τους.
Ένα ταξίδι που αποκαλύπτει όχι μόνο τους λόγους της κυριαρχίας τους αλλά κυρίως τον πλούτο και την ποικιλομορφία τους ή, όπως εύστοχα έγραψαν οι The Times «H Βαβέλ δεν είναι μια ιστορία φθόγγων και λέξεων, αλλά ηπείρων και αυτοκρατοριών. Γιατί η γλώσσα είναι δύναμη και, ενίοτε, θέμα ζωής και θανάτου».
Η έκδοση, που κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες, περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό.
