Μπορεί όλα τα βλέμματα να είναι στραμμένα στην πανδημία, όμως ο καρκίνος παραμένει η βασική απειλή για τη ζωή των ανθρώπων. Ωστόσο η αντιμετώπιση της νόσου, μπαίνει σε μια διαφορετική φάση πλέον, καθώς οι θεραπευτικές εξελίξεις αυξάνουν σημαντικά πια το χρόνο επιβίωσης των ασθενών. Μπορεί στο παρελθόν οι ογκολογικοί ασθενείς να έχαναν κάθε ελπίδα για τη ζωή, όμως τα τελευταία χρόνια η πορεία της νόσου ανακόπτεται από τα νέα καινοτόμα φάρμακα που έχουν ανακαλυφθεί ακόμη και εν μέσω δύσκολων υγειονομικών συνθηκών, όπως είναι αυτές με τον κορονοϊό.
Η Γενική Διευθύντρια της φαρμακευτικής εταιρείας Bristol Myers Squibb Ελλάδος κ. Ελισάβετ Προδρόμου, που είναι μία από τις ελάχιστες γυναίκες επικεφαλής σε μεγάλη φαρμακευτική εταιρεία, μιλά στο imerisia.gr για τις θεραπευτικές εξελίξεις αλλά και για την πρόκληση των επιστημόνων εν μέσω πανδημίας να καταπολεμήσουν σοβαρές νόσους.
Παρότι ο πλανήτης ζει σε περίοδο πανδημίας, η μεγάλη πληγή της ανθρωπότητας, ο καρκίνος, εξακολουθεί να αποτελεί νούμερο ένα στόχο για τους επιστήμονες. Πόσο έχει αλλάξει η αντιμετώπιση του καρκίνου τις τελευταίες δεκαετίες;
Ριζικά, θα έλεγα. Η εκτεταμένη και εστιασμένη στον καρκίνο φαρμακευτική έρευνα έχει ανατρέψει τα προηγούμενα δεδομένα και θεραπευτικά μονοπάτια που γνωρίζαμε μέχρι τώρα, ενώ αναμένονται συνεχώς και άλλες, ακόμη μεγαλύτερες θεραπευτικές εξελίξεις. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι εκβάσεις των ασθενών βελτιώνονται χάρη στην πρόοδο στους τομείς την πρόληψης, της διάγνωσης και της θεραπείας. Ο αριθμός των θανάτων λόγω καρκίνου αυξάνει με μικρότερο ρυθμό (20%) σε σχέση με τα περιστατικά (50%), ενώ η επιβίωση βελτιώνεται, καθώς οι ασθενείς ζουν περισσότερο και με καλύτερη ποιότητα ζωής.
Πράγματι, οι σύγχρονες ογκολογικές θεραπείες έχουν καταφέρει να χαρίσουν επιπλέον χρόνια ποιοτικής ζωής σε χιλιάδες ασθενείς με καρκίνο, ακόμη και σε προχωρημένα στάδια. Η ιατρική έρευνα και η επένδυση στην καινοτομία έχουν προσφέρει νέες προσεγγίσεις και επιλογές στη θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου, όπως η ανοσοθεραπεία, οι στοχεύουσες θεραπείες, οι συνδυασμοί ανοσοθεραπείας με χημειοθεραπεία, με στοχεύουσες θεραπείες αλλά και με άλλους ανοσοθεραπευτικούς παράγοντες.
Εκτός όμως από τις εξελιγμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις, για να καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τον καρκίνο, πρέπει, πέρα από τη θεραπεία, να δώσουμε βαρύτητα και στην προαγωγή της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια εφαρμόζονται σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό τόσο ο υγιεινός τρόπος ζωής, όσο και ο τακτικός προσυμπτωματικός έλεγχος, ο οποίος επιτρέπει τη θεραπευτική παρέμβαση σε πρωιμότερα στάδια. Επίσης, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι ο καρκίνος δεν επηρεάζει μόνο τον ασθενή, αλλά ανάγεται και σε οικογενειακό, κοινωνικό και οικονομικό ζήτημα. Σήμερα, οι διαστάσεις αυτές έχουν αναγνωριστεί και συμπεριλαμβάνονται στο πλάνο διαχείρισης του ογκολογικού ασθενή.
Υπάρχουν μορφές καρκίνου όπως αυτή του πνεύμονα ή το μελάνωμα, που θα μπορούσε κανείς να πει ότι πια οι νέες θεραπείες χαρίζουν χρόνια ζωής σε αντίθεση με τι ίσχυε πριν μερικά χρόνια. Πόσο συνέβαλε σε αυτό η ανοσο-ογκολογία αλλά και οι νέες επιστημονικές μέθοδοι για την παραγωγή νέων φαρμάκων και θεραπειών;
Η ανοσοθεραπεία έχει βελτιώσει σημαντικά τη συνολική επιβίωση και την ποιότητα ζωής, πολλές φορές με εντυπωσιακά αποτελέσματα, επιτυγχάνοντας υψηλά ποσοστά ανταποκρίσεων που διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε πολλές κακοήθειες. Στις συγκεκριμένες κακοήθειες που αναφέρατε, δυστυχώς, παρά τη δυνατότητα πρόληψης, η συχνότητά τους εξακολουθεί να αυξάνεται. Ακόμη και αν μπορούν να χειρουργηθούν, οι όγκοι αυτοί χαρακτηρίζονται από αυξημένο κίνδυνο επανεμφάνισης μετά το χειρουργείο, ενώ στην προχωρημένη μορφή τους, οι ασθενείς έχουν πολύ χαμηλό προσδόκιμο ζωής.
Η Ανοσο-Ογκολογία προσέγγισε τη θεραπευτική διαχείριση του καρκίνου από μια άλλη οπτική· δεν εστίασε στην καταστροφή των καρκινικών κυττάρων, αλλά στην ενδυνάμωση του ανοσολογικού συστήματος του ασθενή ώστε να είναι σε θέση να αποτρέπει την πρόοδο της νόσου. Με αυτόν τον τρόπο, οι ασθενείς κερδίζουν ποιοτικό χρόνο ζωής.
Πριν την έλευση της ανοσοθεραπείας, η πενταετής επιβίωση για τους ασθενείς με προχωρημένο μελάνωμα και καρκίνο του πνεύμονα ήταν χαμηλότερη από 5%. Με τη χορήγηση ανοσοθεραπείας, η επιβίωση στο μεταστατικό μελάνωμα φτάνει το 50% ενώ και η πιθανότητα υποτροπής του μελανώματος μετά το χειρουργείο ελαττώνεται. Στον προχωρημένο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, η 5ετής επιβίωση σχεδόν τριπλασιάζεται.
Τα θεραπευτικά οφέλη της ανοσοθεραπείας έχουν αποδειχτεί και σε άλλους τύπους καρκίνου, όπως νεφρού, ουροδόχου κύστης, κεφαλής και τραχήλου, non Hodgkin λεμφώματος, οισοφάγου και υπεζωκότα, ενώ αναμένονται και σε άλλους τύπους τους προσεχείς μήνες. Θα ήθελα τέλος, να τονίσω ότι πολύ πιο εντυπωσιακά είναι τα αποτελέσματα της χορήγησης συνδυασμού ανοσοθεραπευτικών φαρμάκων.
Ποιοι είναι οι νέοι αυτοί μηχανισμοί δημιουργίας θεραπειών που άλλαξαν την αντίληψη για τη θεραπεία του καρκίνου;
Στο παρελθόν, η μόνη δυνατότητα για να αντιμετωπίσουμε τον καρκίνο με φάρμακα ήταν η κλασσική χημειοθεραπεία, δηλαδή τοξικά φάρμακα που καταστρέφουν τα καρκινικά κύτταρα. Ταυτόχρονα όμως, τα φάρμακα αυτά προκαλούσαν σοβαρές βλάβες και στους φυσιολογικούς ιστούς, ενώ γρήγορα η αποτελεσματικότητά τους μειωνόταν γιατί ο καρκίνος ανέπτυσσε αντίσταση σε αυτά, ενώ η χρήση της χημειοθεραπείας αποδεδειγμένα επηρέαζε ιδιαίτερα αρνητικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Σήμερα, η αντίληψη γύρω από την αντιμετώπιση του καρκίνου έχει αλλάξει, χάρη στην αλματώδη πρόοδο που σημειώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες στα πεδία της Βιολογίας και της ιατρικής Τεχνολογίας.
Η έρευνα πέρασε σε μοριακό επίπεδο, και εξήγησε γιατί ένα κύτταρο μεταμορφώνεται σε καρκινικό, πώς πολλαπλασιάζεται και πώς εξαπλώνεται. Η Βιοτεχνολογία έδωσε νέες δυνατότητες διάγνωσης και φαρμακευτικής αντιμετώπισης για πολλές μορφές καρκίνου, αρχικά με στόχευση στον καρκινικό όγκο ανάλογα με τις μεταλλάξεις ή τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Η σύγχρονη καινοτομία στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου είναι αναμφίβολα η ανοσοθεραπεία. Φάρμακα δηλαδή που ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς, ώστε να εξουδετερώνει τα καρκινικά κύτταρα. Χάρη σε αυτές τις νέες θεραπείες τα τελευταία χρόνια έχουμε δει την πρόγνωση πολλών τύπων καρκίνου να αλλάζει και το προσδόκιμο ζωής των ασθενών να αυξάνεται.
Οι ασθενείς όταν ακούνε καρκίνο, νοιώθουν ότι η ζωή τους τελείωσε, καθώς πρόκειται για μία ασθένεια που μέχρι πρόσφατα χαρακτηριζόταν επάρατη, υπονοώντας ότι η νόσος είναι καταραμένη ή και ανίατη. Πλέον πόσα χρόνια ζωής μπορούν να κερδίσουν οι ασθενείς με τα νέα φάρμακα;
Σήμερα ο καρκίνος εξακολουθεί να είναι μια πολύ σοβαρή νόσος, αλλά όχι ανίατη. Οι σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές έχουν χαρίσει πολλά επιπλέον χρόνια ζωής σε ασθενείς που τα προηγούμενα χρόνια είχαν περιορισμένες ελπίδες επιβίωσης, ενώ η συνολική επιβίωση αποτελεί πρωταρχικό στόχο των ερευνητικών εξελίξεων στην έρευνα για τον καρκίνο. Ταυτόχρονα, η γνώση διευρύνεται, καθημερινά μαθαίνουμε κάτι περισσότερο για την αντιμετώπιση της νόσου, ενώ συνεχώς γίνονται διαθέσιμα καινούρια φάρμακα που φέρνουν ελπίδα στους ασθενείς και τις οικογένειές τους.
Σε πολλές κακοήθειες η επιβίωση των ασθενών διπλασιάστηκε και έχει ξεπεράσει κατά πολύ τις προσδοκίες.
Όμως δεν είναι μόνο αυτό. Ο χρόνος για τον ασθενή με καρκίνο πρέπει να κυλά ποιοτικά, με λιγότερες νοσηλείες και περισσότερες ευκαιρίες να βρίσκεται με τα αγαπημένα του πρόσωπα.
Ας μην ξεχνάμε ότι ακόμα και λίγα παραπάνω χρόνια ποιοτικής ζωής για ένα ασθενή κοντά στην οικογένεια του αποκτά ανεκτίμητη αξία και αποτελεί στόχο και όραμα όλων όσοι ασχολούνται με την έρευνα για τον καρκίνο.
Θεωρείτε ότι σε λίγα χρόνια η επιστήμη και η φαρμακευτική βιομηχανία θα δώσουν την οριστική λύση στα βαριά θανατηφόρα νοσήματα με θεραπείες που μπορεί να εξαλείψουν ή να τα θεραπεύουν πλήρως;
Χάρη στην πρόοδο των νεότερων τεχνολογιών υγείας, ασθενείς με νοσήματα που ήταν κάποτε καταληκτικά, έχουν σήμερα παρόμοιο προσδόκιμο ζωής με του γενικού πληθυσμού. Ας θυμηθούμε, για παράδειγμα, ότι πριν την ανακάλυψη της ινσουλίνης, τα παιδιά με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 δεν επιβίωναν έως την ενηλικίωση.
Η φαρμακευτική καινοτόμος έρευνα δεν μπορεί να υποσχεθεί την ίαση όλων των απειλητικών για τη ζωή νοσημάτων, όμως σίγουρα μπορεί να εγγυηθεί την ανακάλυψη και διάθεση φαρμάκων που θα αλλάξουν τη φυσική πορεία τους και, άρα, τις ζωές των ασθενών προς το καλύτερο.
Άλλωστε, η φαρμακευτική βιομηχανία είναι σταθερά προσανατολισμένη στην ανάπτυξη λύσεων για ασθένειες που αφορούν σε ανεκπλήρωτες ιατρικές ανάγκες. Με άλλα λόγια, η ανακάλυψη της επόμενης γενιάς φαρμάκων για «αύριο», είναι για μια φαρμακευτική εταιρεία εξίσου σημαντική επιχειρηματική προτεραιότητα όσο και η παραγωγή των φαρμάκων που κυκλοφορούν «σήμερα». Από αυτήν την άποψη, η συνέργεια φαρμακευτικού κλάδου και επιστημονικής κοινότητας είναι ο οδηγός των μελλοντικών ιατρικών εξελίξεων.
Πέρα όμως από τις θεραπευτικές εξελίξεις, η φαρμακευτική βιομηχανία δημιουργεί δράσεις και πρωτοβουλίες μέσω της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού που προάγουν την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των σοβαρών νοσημάτων.
Εκτιμάτε ότι η Πολιτεία συμβάλλει προς την κατεύθυνση ανάπτυξης των φαρμακευτικών εταιρειών στη χώρα μας, ή εμπόδια όπως το claw back και το rebate ή οι καθυστερήσεις σε διάφορες διαδικασίες, δημιουργούν προσκόμματα;
Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών έχει επηρεάσει πολύ σοβαρά το σύστημα Υγείας της χώρας μας, οδηγώντας σε σοβαρές και, δυστυχώς, οριζόντιες περικοπές στη φαρμακευτική δαπάνη, κυρίως λόγω του κλειστού προϋπολογισμού για τα νοσοκομειακά φάρμακα, ο οποίος, επιπλέον, δεν είναι ούτε ορθολογικά καθορισμένος ούτε βασισμένος σε μοντέλα κόστους -αποτελεσματικότητας θεραπειών.
Συνολικά, η φαρμακευτική βιομηχανία στήριξε την ασφαλή και συνεχή προμήθεια φαρμάκων σε όλη την περίοδο της δημοσιονομικής κρίσης, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζει να επωμίζεται ακόμα και σήμερα ένα δυσανάλογο clawback και rebate που ασφαλώς αποτελεί εμπόδιο στην υγιή ανάπτυξη του κλάδου.
Ταυτόχρονα, η στρεβλή αποτύπωση της φαρμακευτικής δαπάνης συνεπάγεται και σημαντικές καθυστερήσεις στη διαθεσιμότητα των νέων θεραπειών. Όμως, οι ασθενείς με καρκίνο ή άλλα απειλητικά νοσήματα, δεν μπορούν να «περιμένουν».
Από την άλλη, οι φαρμακευτικές εταιρείες εξακολουθούν να λειτουργούν ως μοχλός ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας, καθώς οι θέσεις εργασίας που προσφέρουν και η εισροή κεφαλαίων μέσω της κλινικής έρευνας συνεισφέρουν στην αύξηση του εθνικού ΑΕΠ. Επομένως, η αποσυμφόρηση των φαρμακευτικών επιχειρήσεων από τις υπέρμετρες επιβαρύνσεις, σίγουρα θα απελευθερώσει το αναπτυξιακό δυναμικό τους, με σημαντικά οφέλη τόσο για τους Ασθενείς, όσο και για την Οικονομία.
Είστε μία από τις ελάχιστες γυναίκες επικεφαλής σε μία από τις μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες στη χώρα μας. Όσο κι αν ακούγεται τετριμμένο, η επαγγελματική ανέλιξη για τις γυναίκες συνήθως είναι πιο δύσκολη από ότι για τους άνδρες. Θεωρείτε ότι στην περίπτωσή σας συνέβαλε και το γεγονός ότι έχετε εργασθεί σε όλη την παραγωγική διαδικασία της φαρμακοβιομηχανίας και άρα είχατε απόλυτη γνώση του χώρου;
Είναι αλήθεια ότι οι γυναίκες έρχονται ακόμα αντιμέτωπες με στερεότυπα και μεροληπτικές απόψεις σε σχέση με το φύλο τους και τη λήψη θέσεων ευθύνης, όπως επίσης και για την ικανότητα της γυναίκας να ανταποκριθεί σε πολλαπλές ανάγκες και ρόλους.
Πιστεύω ότι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να διακρίνουν έναν ηγέτη δεν εξειδικεύονται ανάλογα με το φύλο. Ένας ηγέτης θα πρέπει να σκέφτεται ολιστικά και σφαιρικά κατά την λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων, να λαμβάνει και να συνθέτει διαφορετικές απόψεις, αλλά περισσότερο από όλα, να εμπνέει για την ηθική του και τη δεοντολογική του συμπεριφορά.
Η καριέρα είναι ένα ταξίδι που απαιτεί συνδυασμό αυτογνωσίας, συνεχούς εκπαίδευσης και προσαρμοστικότητας στις αλλαγές.
Στην καριέρα μου επιδίωκα πάντα την εξέλιξη, υπηρετώντας διάφορους ρόλους που διεύρυναν κάθε φορά τη σκέψη και την επαγγελματική μου δράση, το οποίο τελικά με βοήθησε να αποκτήσω ολιστική αντίληψη της φαρμακευτικής αγοράς.
Θεωρώ ότι ο χώρος της φαρμακευτικής αγοράς, περισσότερο από άλλους χώρους εργασίας, βελτιώνεται τα τελευταία χρόνια σε σχέση με την επιλογή γυναικών σε θέσεις ευθύνης. Πάντα ασφαλώς υπάρχει χώρος για βελτίωση και περαιτέρω εξέλιξη των γυναικών.
Θα ήθελα τέλος, να αναφερθώ σε έναν ακόμη παράγοντα που μου επέτρεψε να φτάσω εδώ. Ανήκω σε έναν οργανισμό που αναδεικνύει το δυναμικό των ανθρώπων με μοναδικό γνώμονα την αξιοποίηση του ταλέντου τους και όχι τα κοινωνικά στερεότυπα, το φύλο τους ή οποιουδήποτε τύπου διαχωρισμούς. Στη Bristol Myers Squibb, o σεβασμός στη διαφορετικότητα και οι ίσες ευκαιρίες αποτελούν θεμελιώδεις αξίες, βαθιά ενταγμένες στην κουλτούρα της εταιρείας. Γι’ αυτό άλλωστε, 58% των εργαζομένων μας στη BMS Ελλάδας είναι γυναίκες.
