Εκθεση αφιερωμένη στις γυναίκες του 1821 στην ΠΕΜΑΧΡΙΝΑ της Εφης Σπηλιώτη

Μετά 200 χρόνια, τι μπορεί να κάνει κανείς γι’ αυτό το μοναδικό φαινόμενο, την πέρα από κάθε λογική υπέρβαση, κάτι σαν θαύμα, που ονομάζουμε Ελληνική Επανάσταση και Παλιγγενεσία του 1821… Μόνο να συντηρήσουμε την μνήμη μπορούμε. Ευγνώμων αφιερώνω στην μνήμη 15 γενναίων Γυναικών την Έκθεσή μου αυτή, ως ελάχιστο φόρο τιμής και υπερηφάνειας. Κι ακόμα και στις χιλιάδες άλλες που χάθηκαν ανώνυμα στην δίνη της σκλαβιάς, στην Χίο, στο Μεσολόγγι, στο Σούλι, στην Κρήτη, στα Ψαρά, στην Ελλάδα όλη, στα σκλαβοπάζαρα του κόσμου.

Γυναίκες, μητέρες, σύζυγοι, κόρες και αδελφές που δεν ήταν γυναίκες των λουλουδιών και των γλυκών ονείρων σε καλοστρωμένο κρεββάτι. Ήταν Γυναίκες που η μοίρα, το πεπρωμένο, η ζωή, τις έριξε στην φωτιά, να ζήσουν σε χρόνους σκληρούς και αδυσώπητους μ’ ένα μέλλον άγριο, σκοτεινό και άδηλο αντιμέτωπες με στίφη βαρβάρων δυναστών, Τούρκων, Τουρκαλβανών και Αιγυπτίων.

Μια ανάγκη, ένας πόθος κι ένας έρωτας για Ελευθερία πυρπόλησε και την δική τους την ψυχή και τα έδωσαν όλα, τα αψήφησαν όλα και τα θυσίασαν όλα. Ζωές, παιδιά, εγγόνια, περιουσίες… Έβαλαν στο πεπρωμένο τους δυο λέξεις μ’ ένα διαζευκτικό στην μέση «Ελευθερία ή Θάνατος», σαν αρχαίες Σπαρτιάτισσες είπαν πάλι το «ή ταν ή επί τας!». Και ο Ρήγας δίνει υπόσταση στον πόθο τους «Κάλιο είναι μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά 40 χρόνια σκλαβιά και φυλακή»… το έβαλαν στην καρδιά και το έκαναν πράξη στον μοναδικό δρόμο, χωρίς επιστροφή: «Ελευθερία ή Θάνατος».

Η έννοια της Ελευθερίας γεννήθηκε εδώ ως κορυφαίο και κεντρικό συστατικό της ζωής και πολύτιμο δημόσιο αγαθό, κατοικεί στην Ελλάδα χιλιάδες χρόνια περασμένο στο κύτταρο και την συνείδηση και πυροδότησε την ψυχή τους.

Καλομαθημένες ή σκληραγωγημένες, πάμπλουτες ή όχι, κοντά με τους άνδρες ή μόνες, με όπλα στα χέρια ή με τρόφιμα και χρήματα, έπαιξαν έναν σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση. Γράφτηκαν δημοτικά τραγούδια, ποιήματα, ζωγραφιές, πολλές έγιναν θρύλος. Δεν τιμήθηκαν όλες όπως τους έπρεπε. Στην μνήμη έμειναν μόνο η Μπουμπουλίνα και η Μαντώ Μαυρογένους που θεωρήθηκαν ισότιμες με τους Ήρωες άνδρες και οι δύο, αθάνατες και ωραίες σαν μύθος! Οι μύθοι και οι ιστορίες πλανιόνταν στον τόπο, τι κι αν λεηλατημένη χρόνους 400 η Ελλάδα, παρέμενε γεμάτη σημάδια που μιλούσαν για την παλιά παγκόσμια αίγλη, κολώνες κι αγάλματα –στο έλεος των πάντων– ξεφύτρωναν από παντού και μαρτυρούσαν ένα λαμπρό παρελθόν. Και ο Μακρυγιάννης με τρεις λέξεις λέει τα πάντα: «Δι’ αυτά επολεμήσαμε!»

Αυτή την παλιά λάμψη και το φως, οι επιφανείς Έλληνες της διασποράς με κορυφαίους τον Ρήγα, τον Κοραή, τους Τρεις εμπνευσμένους της Φιλικής Εταιρείας, τον Υψηλάντη και άλλους πολλούς, δεν τα άφησαν να σβήσουν. Με θούριους και επαναστατικές μπροσούρες συγκίνησαν τους πολίτες του κόσμου –όχι τα κράτη τους– και έγιναν αρωγοί για την υπόθεση της Ελλάδας. Της Ελλάδας που είχαν μελετήσει, που γνώριζαν και θαύμαζαν για το φως της και τον ανθρωπιστικό και δημοκρατικό πολιτισμό της. Επαναστάτες, άνθρωποι του πνεύματος, πατριώτες, ρομαντικοί, ποιητές, καλλιτέχνες, διαφωτιστές, Φιλέλληνες… Βοήθησαν ηθικά και οικονομικά το μεγάλο εγχείρημα.

Σε όλο αυτό, πολύτιμες οι γυναίκες βοηθούσαν και συνεισφέρανε με ό,τι τρόπο μπορούσαν.

Κάποιες ξεπέρασαν τα καθιερωμένα βγήκαν από τα όρια και έγιναν Ηρωίδες και πρότυπα, τραγουδήθηκαν, ενέπνευσαν δημοτικά τραγούδια, ποιήματα, ζωγραφιές… Τις ζωγράφισα πάλι μέσα στην καραντίνα, έφτιαξα τα μάτια και τα μαλλιά τους, τις γνώρισα και τις αγάπησα… Για τις περισσότερες είχα τις εικόνες τους, κάποιες τις φαντάστηκα. Όπως στους Ήρωες, με Δάφνες κι Ελιές και ένα αγριολούλουδο για την κάθε μία, έφτιαξα ένα Στεφάνι τιμής και δόξας και τις έβαλα μέσα. Αφιέρωσα στην κάθε μια ένα μόνο λουλούδι από τα ωραιότερα και πασίγνωστα αγριολούλουδα της Κεφαλονιάς που φυτρώνουν μόνα τους στα χωράφια, έχουν όνομα και ομορφαίνουν την πλάση. Κρινάκια της θάλασσας, μπλε, άσπρα, κίτρινα, μαργαρίτες, παπαρούνες, πικροδάφνες, σπάρτα, άγρια τριαντάφυλλα, ανεμώνες, κάπαρη, παιώνιες, βιολέτες και κυκλάμινα…

Ο τόπος μου μου δίνει ακόμα μια φορά δώρα, την δυνατότητα να στολίσω τις υπέροχες αυτές Γυναίκες με τον ωραιότερο τρόπο. Με τα ίδια αγριολούλουδα της Ελληνικής γης, που μέσα στις ατέλειωτες μάχες στα βουνά και στους κάμπους, τσαλαπατήθηκαν και κάηκαν και μάτωσαν, σιωπηλοί μάρτυρες κάτω από την αγριάδα των μαχών. Κι έγιναν «στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη» μια «έρημη γη» όπως λέει ο Διονύσιος Σολωμός… Και που όμως φύτρωσαν και άνθισαν πάλι, αυθεντικά, ανεπιτήδευτα και απίστευτα ωραία, ακριβά στολίδια και κοσμήματα της φύσης.

Νοιώθω υπερήφανη και τις θαυμάζω αυτές τις ξεχωριστές και γενναίες Γυναίκες. Με Δάφνες, Ελιές κι Αγριολούλουδα, μ’ ένα Στεφάνι τιμής και δόξας, θα πω ευχαριστώ. Για χάρη τους και όλων όσων αγωνίστηκαν έχουμε έναν τόπο δικό μας. Έχουμε πανέμορφη πατρίδα την Ελλάδα, δική μας, τριγυρισμένη με τις γαλάζιες θάλασσές της, έχουμε ένα κλειδί δικό μας για ν’ ανοίγουμε το δικό μας σπίτι.

Τις ευχαριστώ…

Ελισάβετ Υψηλάντη

Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα

Μαντώ Μαυρογέννους

Μόσχω Τζαβέλα (Τζαβέλαινα)

Δέσπω Τζαβέλα

Δόμνα Βιζβίζη

Μαριγώ Ζαραφοπούλα

Λένω Μπότσαρη

Χάιδω Γιαννάκη– Σέχου

Δέσπω Σέχου – Μπότση

Σταυριάνα Σάββαινα

Ασήμω Γκούραινα

Κωνσταντίνα

Δούκισσα της Πλακεντίας

Γαρουφαλιά Μιχάλβεη