Με την Β. Εύβοια ακόμη στις φλόγες και με την φράση του Ισοκράτη «Μηδενί συμφορά ονειδίσεις, κοινή γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατον», να ισχύει για όλους τους κατοίκους της Χώρας, και όχι μόνον γι’ αυτούς των περιοχών που ήδη επλήγησαν (Έχουμε δυστυχώς ακόμη μπροστά μας τα 2/3 του Αυγούστου και ολόκληρο τον Σεπτέμβριο), γίνεται προσπάθεια μέσα από το κείμενο αυτό να εξηγηθούν όσο πιο απλά γίνεται μερικές επιστημονικές αλήθειες, αλλά και να παρατεθούν κάποιες σκέψεις για το τί θα μπορούσε να κάνει ο πολίτης και τι το κράτος στο μέλλον, ώστε να υπάρξει αρτιότερη, εξυπνότερη και πληρέστερη αντιμετώπιση του Τέρατος που ούτως ή άλλως έχουμε απέναντί μας.
Γιατί συμβαίνουν αυτές οι μεγαφωτιές (megaFires) στην χώρα μας αλλά και σε άλλα μέρη της Γης;
Όπως για να «πέσει» ένα αεροπλάνο πρέπει συνήθως να συνυπάρξουν πολλοί επιβαρυντικοί παράγοντες και όχι μόνον ένας, έτσι και για τις μεγάλες φωτιές της τελευταίας εβδομάδας, συνένωσαν δυνάμεις πολλοί επιβαρυντικοί παράγοντες που αναλύθηκαν διεξοδικά από ειδήμονες και μη (Καύσωνας, Ξηρασία κλπ.).
Στην μάχη αυτή είχαμε μόνον ένα σύμμαχο: την σχετική άπνοια. Όμως πέρα από τους πολυαναφερόμενους αυτούς παράγοντες, οι οποίοι υπήρχαν και παλαιότερα και δυστυχώς επιδεινώνονται όλο και περισσότερο λόγω της κλιματικής αλλαγής, ή κλιματικής προσαρμογής ή κλιματικής επιβάρυνσης ή δράσης (όροι που δυστυχώς χρησιμοποιούνται ως καραμέλα σήμερα, χωρίς να τους πολυαντιλαμβανόμαστε), ένας είναι ο σημαντικότερος.
Η διείσδυση του ανθρώπου όλο και περισσότερο στο Δάσος για λόγους τουρισμού, αναψυχής και κατοικίας, κοινώς η διείσδυση οικισμών, συγκροτημάτων κλπ., μέσα σε αμιγώς Δασικές περιοχές κάτι που επιφέρει την διεπαφή του ανθρώπου και των δραστηριοτήτων του με τον Δασικό Ιστό μ’ ένα συνεχή και ανεξέλεγκτο τρόπο.
Ο τρόπος που γίνεται αυτή η διεπαφή και η ανθρώπινη αμέλεια ή ενίοτε και ο δόλος, είναι που δημιουργούν το πρόβλημα. Εξ’ άλλου το ίδιο γίνεται και με τους χειμάρρους. Που σημειώνονται οι καταστροφικότερες και πλέον ανθρωποκτόνες πλημμύρες; Στις περιοχές που ο άνθρωπος «δόμησε» μέσα ή πλησίον σε κοίτες ρευμάτων με τον δικό του επιθετικό τρόπο, παραβιάζοντας τον ζωτικό χώρο των ρευμάτων.
Φταίει το είδος βλάστησης στη χώρα μας για τις φωτιές, μιας και κυριαρχεί το Πεύκο σε πολλές περιοχές;
Είναι κρίμα να γίνεται αυτή η δαιμονοποίηση του Πεύκου και μάλιστα από επίσημα χείλη. Είναι ένα Δασικό είδος αναμφισβήτητα εύφλεκτο, όμως δεν είναι το μοναδικό. Εύφλεκτοι είναι και οι Ευκάλυπτοι που καιγόταν στην Αυστραλία, εύφλεκτα είναι και τα αειφυλλα πλατύφυλλα που καιγόταν για εβδομάδες στην Καλιφόρνια των Η.Π.Α.
Ακούστηκε στις χώρες αυτές να θελήσουν να καταργήσουν αυτά τα είδη της βλάστησης; Σε καμιά περίπτωση.
Δεν χρειάζεται αναδάσωση, υπό την προϋπόθεση ότι θα προστατεύονται επαρκώς τα αρτίφυτρα του από τα ζώα και τον άνθρωπο. Σε δυο δεκαετίες θα ξαναγίνει Δάσος. Και υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα στην χώρα μας. Από την άλλη είναι απόλυτα συνυφασμένο με το Ελληνικό παραθαλάσσιο τοπίο από Πελοπόννησο έως και την Βόρεια Ελλάδα.
Μπορεί κανείς να φανταστεί στις γλυκιές γραμμές των ακτών και νησιών της χώρας μας να κυριαρχούν οι μορφές των κατά τα άλλα συμπαθέστατων χαρουπόδενδρων; Γιατί ακούστηκε και αυτό.
Τέλος το Πεύκο δίνει την πολύτιμη ρητίνη και την τροφή στις μέλισσες για το Πευκόμελο, δυο προϊόντα που συντηρούν ένα μεγάλο μέρος του Αγροτικού πληθυσμού και είναι απόλυτα εξαγώγιμα. Ας αφήσουμε λοιπόν τα Πεύκα μας ήσυχα και ας τα προστατεύσουμε. Το τρίπτυχο Γέννηση – Θάνατος (έστω τεχνητός) – Αναγέννηση το ξέρουν πολύ καλύτερα από εμάς τους ανθρώπους.
Μπορεί να επανέλθει μια περιοχή που υπέστη μια ολοκληρωτική καύση της χλωρίδας της από την οικολογική αυτή καταστροφή; Και εάν ναι πόσο σύντομα;
Εξαρτάται από το είδος της βλάστησης που κάηκε. Εάν είναι πευκοδάση και τα προστατεύσουμε τα πρώτα χρόνια της φυσικής αναγέννησής τους – όπως ειπώθηκε- μέσα σε δυο δεκαετίες θα έχουμε νέο Δάσος. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις δυο μεγάλες πυρκαϊες της Θάσου το 1985 και 1989 που κατακάηκε το Βορειοδυτικό τμήμα της. Το 2010 υπήρχε ένα πολύ όμορφο νέο Δάσος στην περιοχή.
Εάν δεν έχουμε Πευκοδάση, τότε η φύση χρειάζεται υποβοήθηση με τεχνητή αναγέννηση και το φύτεμα Δασοπονικών ειδών κατάλληλων για την κάθε περιοχή και μετά πάντα από Επιστημονικές συμβουλές. Καλή είναι η πρωτοβουλία Εθελοντικών ομάδων, αλλά το να φυτεύουμε ακατάλληλα είδη με ακατάλληλο τρόπο σε καμένες περιοχές, δεν βοηθάει.
Συνεπώς με αργούς ρυθμούς μεν αλλά με σταθερά βήματα δε η Φύση στο θέμα των Δασικών Πυρκαϊών μόνη ή υποβοηθούμενη επουλώνει τις πληγές της.
Άρα η οικολογική επιβάρυνση θα υπάρξει βέβαια αλλά δεν θα επέλθει οικολογική καταστροφή, γιατί τα Δάση και η Βλάστηση είναι ανανεώσιμοι Φυσικοί Πόροι, κάτι που δεν συμβαίνει βέβαια με την Διάβρωση του εδάφους που είναι μη αναστρέψιμο φαινόμενο.
Το ότι η Φύση επουλώνει τις πληγές της δεν σημαίνει βέβαια ότι είμαστε αδιάφοροι και απρόσεκτοι. Είπαμε και στην αρχή ότι υπάρχουν τρόποι ως πολίτες σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο να συνεισφέρουμε στην αντιμετώπιση του Τέρατος, όχι μόνον πολεμώντας το, αλλά και προσέχοντας να μην «ξυπνήσει».
Πρόληψη λοιπόν για να μην αφυπνιστεί και Δράση εάν δυστυχώς ενεργοποιηθεί.
Έτσι σε ατομικό επίπεδο ενέργειες πρόληψης (ιδιαίτερα για μόνιμους κατοίκους εντός Δασών και Δασικών εκτάσεων) είναι η ύπαρξη πάντοτε έτοιμου σακιδίου με τα απολύτως απαραίτητα για τις πρώτες ώρες διαβίωσης σε περίπτωση εκκένωσης, η ύπαρξη μεγάλων ενεργών πυροσβεστήρων σε οικία και αποθήκη, η κατασκευή μικρών υπόγειων δεξαμενών (εάν είναι εφικτό), στις αυλές και τους κήπους, η γνώση της ευρύτερης περιοχής και της τοπογραφίας της για προσανατολισμό μας όταν εκκενώνουμε κλπ.
Σε ομαδικό επίπεδο δυο είναι τα κλειδιά. Ο εθελοντισμός και η ενημέρωση και εκπαίδευση των πληθυσμών των Δασόβιων και Παραδασόβιων περιοχών.
ΠΡΕΠΕΙ λοιπόν, να οργανωθούν εθελοντικές μονάδες προστασίας, ενημέρωσης και διάσωσης σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας.
Μια ματιά στα ΜΜΕ και στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης της χώρας την τελευταία εβδομάδα, φτάνει για να μας δείξει το πως οι λίγες μέχρι στιγμής υπάρχουσες οργανωμένες ομάδες εθελοντών βοήθησαν και συνεχίζουν να βοηθούν, σε απίστευτο βαθμό.
Οι εθελοντικές αυτές ομάδες, ιδιαίτερα σε συνεργασία με τους Δήμους, την Πυροσβεστική και την ΕΛΑΣ μπορούν να κάνουν θαύματα, και στον τομέα της Πρόληψης αλλά και στον Τομέα Δράσης.
Στον πρώτο Τομέα σε συνεργασία με τους Δήμους μπορούν να οργανώσουν σεμινάρια σχετικά με προστασία και αντιμετώπιση Δασικών Πυρκαϊών, καλώντας Ειδικούς Επιστήμονες και Επιχειρησιακά Στελέχη από όλη τη Χώρα. Τα σεμινάρια αυτά θα απευθύνονται σε όλους τους κατοίκους των υπό Διακινδύνευση περιοχών, βοηθώντας τους ακόμα και με ασκήσεις ετοιμότητας να είναι εξοικειωμένοι σε έναν ενδεχόμενο κίνδυνο.
Επιπρόσθετα μπορούν να κάνουν μια «χαρτογράφηση» των περιοχών ευθύνης τους επισημαίνοντας προς την ΕΛΑΣ κατοικίες που διαμένουν ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ώστε να προτεραιοποιηθούν σε περίπτωση εκκένωσης.
Τέλος σε συνεργασία με τον οικείο Δήμο, μπορούν να βοηθήσουν στην αξιοποίηση των χειμαρρικών ρεμάτων για την πλήρωση δεξαμενών που θα κατασκευάζονται σε δύσβατες και ορεινές περιοχές, ικανών να τροφοδοτούν επί τόπου τα Πυροσβεστικά Οχήματα, χωρίς αυτά να καταναλώνουν πολύτιμο χρόνο για μετακίνησή τους στον χώρο επανατροφοδοσίας τους.
Όσον αφορά την Δράση;
Οι περιπολίες των εθελοντικών αυτών ομάδων εφοδιασμένων με μέσα πυρόσβεσης, κατά την περίοδο πυροπροστασίας μέσα στις περιοχές που γειτνιάζουν με τα σπίτια τους και τα κτήματά τους και η ανίχνευση της όποιας φωτιάς στο αρχικό – αρχικό της στάδιο, όπου στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να σβήσει και με τις προσπάθειες ενός μόνον ατόμου, είναι κάτι πλέον του πολύτιμου. Με μια στιγμιαία αλλά έγκαιρη επέμβαση μπορούμε να γλυτώσουμε από φωτιές που θα καίνε για βδομάδες.
Να μην ξεχνάμε η Πυρκαϊά δεν είναι εμπρηστική βόμβα που μέσα σε 1-2 δευτερόλεπτα κατακαίει έκταση εκατοντάδων μέτρων εκεί που θα πέσει, (μπορεί βέβαια να γίνει τέτοια πολύ γρήγορα – όχι όμως ακαριαία).
Εξυπακούεται ότι θα μπορούν να συνδράμουν και στην κατάσβεση της Πυρκαϊάς βοηθώντας τις Πυροσβεστικές Δυνάμεις με τις Γνώσεις της Γεωμορφολογίας του χώρου (πολύ σημαντικό γεγονός), αλλά και με τον δικό τους όποιο εξοπλισμό (όπως έγινε μερικά 24ωρα πριν στην Εύβοια).
Εάν όλα ή έστω μέρος από τα παραπάνω μπορέσουν σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο να γίνουν, οι πληγές μας θα είναι μικρότερες και οι επιπτώσεις σαφώς λιγότερες.
Η Ρουμανία που τόσο πολύ θαυμάζουμε για την οργάνωση και ικανότητα των Πυροσβεστών που ήλθαν να βοηθήσουν, αριθμεί 132.000 εθελοντές σαν κι αυτούς που αναφερθήκαμε….
Και κάτι που αφορά το Κράτος
Δεν θα σταθούμε τώρα στο εάν σωστά εκχωρήθηκε το 1998 η Δασοπυρόσβεση από τα Δασαρχεία στο Π.Σ. και εάν οι Δασοπυροσβέστες των Δασαρχείων ήταν καλύτεροι ή όχι από τους άνδρες των Π.Σ. Δεν βοηθούν σε τίποτα, ιδιαίτερα τις στιγμές αυτές τέτοιες συγκρίσεις.
Κάνουμε όμως μια Πρόταση.
Στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Πολιτικής Προστασίας 2020-2023, του «ΑΙΓΙΣ», θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα Εθνικό Σώμα «Πυροφυλακής» όπως το αντίστοιχο της «Συνοριοφυλακής», με αντίστοιχη Δομή και παρουσία στο σύνολο της Χώρας.
Τα 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Κέντρα Πολιτικής Προστασίας (1 για κάθε Περιφέρεια), που θα εξοπλιστούν σύμφωνα με τις εξαγγελίες, με υπερσύγχρονα ευφυή συστήματα παρατήρησης και πυρόσβεσης, drones με ειδικά λογισμικά κλπ., είναι απαραίτητο να στελεχωθούν και από ανθρώπινο δυναμικό, που θα ανήκει στο Σώμα αυτό και το οποίο θα εκπαιδευτεί σε σχετική Σχολή, αμέσως μετά την πρόσληψή του. Η εκπαίδευση θα αφορά και όλα τα Σύγχρονα μέσα και Εργαλεία που προβλέπονται από το «ΑΙΓΙΣ».
Κάθε Περιφερειακό Κέντρο θα έχει την δική του δύναμη που θα εξειδικεύεται στις συνθήκες (Γεωγραφικές και άλλες) της συγκεκριμένης Περιφέρειας.
Κατά τη διάρκεια του θέρους κύριο μέλημα θα είναι η διαρκής φύλαξη των Δασών της Περιοχής Ευθύνης τους και η άμεση κατάσβεση εν των γεννάσθαι της οποιασδήποτε μικροεστίας πυρκαϊάς, με την βοήθεια βέβαια των προαναφερθέντων Σύγχρονων Μέσων.
Τον Χειμώνα οι «Πυροφύλακες» θα έχουν ως καθήκοντα και ενασχόληση τους: την διενέργεια αναδασώσεων, την υποβοήθηση των εθελοντικών ομάδων όταν αυτές διενεργούν αντίστοιχες, την επίβλεψη της εξέλιξης και πορείας των αναδασώσεων, την διενέργεια καθαρισμών, μικροϋλοτομιών, διανοίξεων κλπ.
Εξυπακούεται ότι στην απευκταία περίπτωση εξέλιξης και αντιμετώπισης – διαχείρισης πυρκαϊάς, τον πρώτο λόγο θα έχουν οι άντρες και αξιωματικοί του Πυροσβεστικού, οι οποίοι είναι ανεξάρτητοι από το Σώμα της «Πυροφυλακής».
Το Τέρας πάντα θα υπάρχει, όμως μπορούμε και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε, με όλες μας τις δυνάμεις. Μπορούμε ακόμα να περιορίσουμε και ως άτομα, μια από τις βασικές πηγές τροφοδοσίας του. Αυτήν της υπερθέρμανσης του Πλανήτη που είναι πλέον δεδομένη.
Κάποιες αναμφισβήτητα βοηθητικές προς την κατεύθυνση αυτή δράσεις, είναι η στροφή στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας ακόμη και για την αυτοκίνησή μας, η ενεργειακή αναβάθμιση της κατοικίας μας εάν αυτό είναι εφικτό, ο περιορισμός της οικιακής κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος (καταπολέμηση φαινομένου θέρμανσης αστικών περιοχών από λειτουργία κλιματιστικών), ο περιορισμός της χρήσης ξυλείας ως μέσου θέρμανσης καθαρά για αναψυχικό χαρακτήρα κλπ.
Αυτή τη φορά η πρόοδος της Τεχνολογίας στον συγκεκριμένο τομέα, αυτόν της ενέργειας, είναι υπέρ του Φυσικού Περιβάλλοντος του Πλανήτη μας.
