Γράφει ο Στέφανος Νικήτας
Πριν από περίπου 60 χρόνια, ένας αρχαιολόγος τράβηξε φωτογραφίες πολλών σκελετών που ήταν θαμμένοι σε τάφους 8.000 ετών στη νότια Πορτογαλία.
Τώρα, μια νέα ανάλυση αυτών των φωτογραφιών που δεν είχαν γίνει προηγουμένως δείχνει ότι οι αρχαιότερες ανθρώπινες μούμιες δεν κατάγονται από την Αίγυπτο ή ακόμα και τη Χιλή, αλλά μάλλον από την Ευρώπη.
Πάνω από δώδεκα αρχαία πτώματα βρέθηκαν στη νότια κοιλάδα Σάντο της Πορτογαλίας κατά τη διάρκεια ανασκαφών τη δεκαετία του 1960, και τουλάχιστον ένα από αυτά τα πτώματα είχαν μουμιοποιηθεί, πιθανώς για να διευκολυνθεί η μεταφορά του πριν από την ταφή του, είπαν οι ερευνητές αφού ανέλυσαν τις εικόνες και επισκέφτηκαν το ταφικό χώρο.
Επίσης υπάρχουν ενδείξεις ότι άλλα πτώματα που είναι θαμμένα στην περιοχή μπορεί επίσης να έχουν μουμιοποιηθεί, γεγονός που υποδηλώνει ότι η πρακτική θα μπορούσε να ήταν ευρέως διαδεδομένη εκείνη την περίοδο στη συγκεκριμένη περιοχή.
Περίτεχνες διαδικασίες μουμιοποίησης χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαία Αίγυπτο πριν από περισσότερα από 4.500 χρόνια, και στοιχεία μουμιοποίησης έχουν βρεθεί και αλλού στην Ευρώπη, που χρονολογούνται περίπου από το 1.000 π.Χ. Αλλά η πρόσφατα εντοπισμένη μούμια στην Πορτογαλία είναι η παλαιότερη που έχει βρεθεί ποτέ και προηγείται των προηγούμενων κατόχων ρεκόρ – μούμιες στην παράκτια περιοχή της ερήμου Ατακάμα της Χιλής – κατά περίπου χίλια χρόνια.
Αν και η μουμιοποίηση είναι σχετικά απλή σε πολύ ξηρές συνθήκες όπως η έρημος Ατακάμα, είναι δύσκολο να βρεθούν στοιχεία για αυτήν στην Ευρώπη, όπου λόγω της υγρασίας οι μουμιοποιημένοι μαλακοί ιστοί σπάνια διατηρούνται, δήλωσε η Ρίτα Πειρότεο- Στζέρνα, βιοαρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα. Σουηδικά.
Η Ρίτα Πειρότεο- Στζέρνα, είναι η υπεύθυνος της μελέτης για την ανακάλυψη που δημοσιεύτηκε αυτόν τον μήνα στο European Journal of Archaeology.
Τα στοιχεία της μουμιοποίησης προέρχονται από πολλά ρολά φωτογραφικού φιλμ που βρέθηκαν ανάμεσα στα υπάρχοντα ενός αποθανόντος Πορτογάλου αρχαιολόγου, του Μανουέλ Φαρίνχα Ντος Σάντος, ο οποίος πέθανε το 2001.
Ο Ντος Σάντος, είχε εργαστεί σε ανθρώπινα λείψανα που είχαν ανασκαφεί από την κοιλάδα Σάντο στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Όταν οι ερευνητές της νέας μελέτης ανέπτυξαν τις εικόνες, ανακάλυψαν ασπρόμαυρες φωτογραφίες 13 ταφών από τη Μεσολιθική ή Μέση Εποχή του Λίθου.
Αν και κάποια τεκμηρίωση και οι χειροποίητοι χάρτες της τοποθεσίας φυλάσσονταν στο Εθνικό Μουσείο Αρχαιολογίας στη Λισαβόνα, αυτές οι φωτογραφίες ήταν προηγουμένως άγνωστες και έδωσαν στους αρχαιολόγους μια μοναδική ευκαιρία να μελετήσουν τις ταφές, είπε η Ρίτα Πειρότεο- Στζέρνα.
Αφού χρησιμοποίησαν τις φωτογραφίες για να ανακατασκευάσουν τις ταφές στις δύο τοποθεσίες, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι τα οστά ενός σκελετού ήταν «υπερκάμπτα» – δηλαδή, τα χέρια και τα πόδια είχαν μετακινηθεί πέρα από τα φυσικά τους όρια – κάτι που έδειχνε ότι το σώμα ήταν δεμένο με υφάσματα που σφίχτηκαν μετά το θάνατο του ατόμου.
Επιπλέον, παρατήρησαν ότι τα οστά του σκελετού ήταν ακόμα αρθρωμένα, ή προσκολλημένα και στη θέση τους, μετά την ταφή – ιδιαίτερα τα πολύ μικρά οστά των ποδιών, τα οποία συνήθως διαλύονται εντελώς όταν ένα σώμα αποσυντίθεται, είπε.
Επίσης, δεν υπήρχαν ενδείξεις ότι το χώμα του αρχαίου τάφου είχε μετακινηθεί καθώς ο μαλακός ιστός του σώματος αποσυντέθηκε – μια διαδικασία που συρρικνώνει τον όγκο του σώματος, με αποτέλεσμα το περιβάλλον ίζημα να γεμίζει τα κενά που αφήνονται πίσω – υποδηλώνοντας ότι δεν υπήρχε τέτοιο αποσύνθεση.
Οι αρχαιολόγοι μπόρεσαν να ανακατασκευάσουν τους χώρους ταφής από γραπτές περιγραφές, χάρτες που σχεδιάστηκαν στο χέρι και φωτογραφίες που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα.
Οι φωτογραφίες ενός από τους σκελετούς που ανασκάφηκαν από έναν αρχαιολογικό χώρο στην κοιλάδα Σάντο έδειξαν σημάδια ότι είχε μουμιοποιηθεί πριν από την ταφή του πριν από περίπου 8000 χρόνια.
Οι ερευνητές έμαθαν περισσότερα για την αρχαία μέθοδο μουμιοποίησης μελετώντας τα αποτελέσματα των ιατροδικαστικών μουμιοποιήσεων σύγχρονων πτωμάτων.
Οι αρχαιολόγοι πιστεύεται ότι οι νεκροί μεταφέρθηκαν στις τοποθεσίες ταφής στην κοιλάδα Σάντο από αλλού πριν από περίπου 8000 χρόνια και μπορεί να είχαν μουμιοποιηθεί πρώτα.
Η αξιολόγηση των αρχαίων ταφών βασίστηκε επίσης σε ευρήματα από πειράματα ανθρώπινης αποσύνθεσης που διεξήχθησαν στην Ερευνητική Εγκατάσταση Εγκληματολογικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, όπου ένας από τους ερευνητές είχε σπουδάσει, είπε η Ρίτα Πειρότεο- Στζέρνα.
Αυτά τα πειράματα σε πρόσφατα πτώματα έδειξαν ποια βήματα πιθανότατα έκαναν οι αρχαίοι κατά τη μουμιοποίηση του ατόμου στην κοιλάδα Σάντο, είπε.
Φαίνεται ότι το νεκρό άτομο είχε τοποθετηθεί σε μια υπερυψωμένη κατασκευή, για να επιτρέψει στα υγρά αποσύνθεσης να στραγγίσουν από περαιτέρω επαφή με το σώμα, έγραψαν οι ερευνητές στη μελέτη.
Φαίνεται επίσης ότι η διαδικασία μουμιοποίησης περιελάμβανε τη χρήση φωτιάς για να στεγνώσει το πτώμα και ότι τα δεσμά στο σώμα σφίγγονταν προοδευτικά με την πάροδο του χρόνου, διατηρώντας την ανατομική του ακεραιότητα αυξάνοντας παράλληλα την κάμψη των άκρων, έγραψαν οι ερευνητές.
Ενώ τα στοιχεία από άλλους αρχαίους σκελετούς από την ίδια τοποθεσία είχαν δείξει ότι αυτά τα σώματα αντιμετωπίστηκαν με τον ίδιο τρόπο, αυτά τα δείγματα δεν δείχνουν τον ίδιο συνδυασμό στοιχείων, είπε η Ρίτα Πειρότεο- Στζέρνα.
Αν κάποιοι από τους νεκρούς μεταφέρονταν στις τοποθεσίες της κοιλάδας Σάντο από αλλού για να ταφούν, όπως προτείνουν οι ερευνητές, τότε η μουμιοποίηση – που είχε ως αποτέλεσμα πολύ μικρότερα και ελαφρύτερα πτώματα – θα τα έκανε πιο εύκολη τη μεταφορά τους, είπε.
Ο αρχαιολόγος Μίκαελ Πάρκερ Πέρσον του University College του Λονδίνου, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα του Σάντο, είπε ότι η ομάδα του είχε αναπτύξει αυτές τις τεχνικές για να εντοπίσει τη μουμιοποίηση σε προϊστορικούς σκελετούς σχεδόν πριν από 20 χρόνια: «Είναι λοιπόν πολύ συναρπαστικό να βλέπουμε την πρακτική να αναγνωρίζεται αλλού στην Ευρώπη», είπε.
Η ομάδα του Πάρκερ Πέρσον είχε βρει στοιχεία για μουμιοποίηση σε σκελετούς από ένα νησί στη Σκωτία που ήταν περίπου 3.000 ετών. Και ενώ ο μουμιοποιημένος σκελετός από την κοιλάδα Σάντο ήταν πολύ παλαιότερος, μπορεί να μην παραμείνει ο παλαιότερος γνωστός για πολύ, είπε στο Live Science σε ένα email.
Προτάσεις για μουμιοποιήσεις 10.000 ετών είχαν βρεθεί στο Ελ Γουάντ και στο Αιν Μαλάχα στο Ισραήλ και υπήρχαν σημάδια μουμιοποιήσεων πριν από 30.000 χρόνια στο Κωστένι της Λευκορωσίας.
