Με τους «γάμους της κόλασης», όπως χαρακτηρίστηκαν οι γιγάντιες συγχωνεύσεις, τρεις πολυεθνικές ελέγχουν την παγκόσμια αγροτο-διατροφική αλυσίδα, λέει στο Πριν ο καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, Γιώργος Κάργας. Περιγράφοντας την πορεία ιδιωτικοποίησης, από τις πατέντες των σπόρων μέχρι το αγροτικό νερό, ξεκαθαρίζει πως ο πόλεμος στην Ουκρανία ενίσχυσε αλλά δεν προκάλεσε την ανοδική τάση των τιμών. Τεράστιες οι ευθύνες της ΕΕ και των ελληνικών κυβερνήσεων, ανάγκη βαθιών αντικαπιταλιστικών τομών για να ζήσει ο λαός.
Γιώργος Κάργας:Kαθηγητής στο ΓεωπονικόΠανεπιστήμιο Συνέντευξη στον Γιάννη Ελαφρό
▶ Τι συμβαίνει με τις τιμές των τροφίμων; Φταίει ο πόλεμος ή οι ανατιμήσεις είχαν ξεκινήσει νωρίτερα;
Το ράλι με τις τιμές των τροφίμων είχε ξεκινήσει αρκετά πριν εκδηλωθεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. Η έκθεση της Τράπεζας Πειραιώς για τις εξελίξεις στην αγροτική παραγωγή το 2021, δηλαδή αρκετά πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, αναφέρει ότι «η διεθνής αγορά των αγροτικών προϊόντων συνέχισε να καταγράφει υψηλές αποδόσεις για μια ακόμη χρονιά (δείκτης αγροτικών προϊόντων +26,61% το 2021)» και σημειώνει ότι «πρόκειται για την τέλεια αγροτική καταιγίδα αφού οι τιμές των τροφίμων βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας δεκαετίας».
Ο πόλεμος βέβαια επιδείνωσε την όλη κατάσταση, αφού η Ουκρανία και η Ρωσία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παραγωγή σε σιτάρι, κριθάρι, αραβόσιτο, ηλιόσπορους και ηλιέλαια αλλά έδωσε και την τέλεια αφορμή για να εκτιναχθούν οι τιμές στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων. Η κυβέρνηση της ΝΔ τώρα με τον πόλεμο βρήκε ένα βολικό τρόπο για να δικαιολογήσει την αύξηση των τιμών των τροφίμων. Με τον τρόπο αυτό, η πολιτική της μένει στο απυρόβλητο και δημιουργείται το έδαφος για τη δικαιολόγηση των συνεχών αυξήσεων.
▶ Για ποιους λόγους αυξάνονται οι τιμές των τροφίμων;
Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τις βαθύτερες αιτίες είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε τη μεγάλη εικόνα της αγροτικής παραγωγής και της διακίνησης των τροφίμων όπως έχει διαμορφωθεί. Αυτές έχουν περάσει ουσιαστικά στα χέρια τριών κολοσσών, οι οποίοι δημιουργήθηκαν μετά από συγχωνεύσεις πολυεθνικών γιγάντων. Μερικοί χρησιμοποίησαν τον όρο «γάμοι της κόλασης»!
Η πρώτη συγχώνευση αφορά τη γερμανική εταιρεία Bayer και την αμερικάνικη Monsanto το 2016. Το 2015 είχαν ετήσιες πωλήσεις που ξεπερνούσαν τα 25 δισ. δολάρια. Η δεύτερη έγινε μεταξύ των Dow Chemicals και DuPont. Το 2015 συγκέντρωναν το ένα τέταρτο των παγκόσμιων πωλήσεων στην αγορά των αγροχημικών και σπόρων, με ένα ποσό που ξεπέρασε τα 18 δισ. δολάρια.Η τρίτη συγχώνευση αφορά τον κινέζικο κολοσσό ChemChina και την ελβετική Syngenta. H ChemChina εξαγόρασε το 2016 τη Syngenta έναντι 42 δισ. ευρώ. Το 2015 οι δύο εταιρείες συγκέντρωσαν 15 δισ. δολάρια από πωλήσεις αγροχημικών και σπόρων παγκοσμίως.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, το γενετικό υλικό, σε τέτοια μαζική έκταση, έχει γίνει πλέον ατομική ιδιοκτησία των πολυεθνικών, οι οποίες κατοχυρώνουν τις πατέντες γενετικού υλικού (σπόροι) και ελέγχουν πλέον σε παγκόσμιο επίπεδο το διατροφικό σύστημα. Επιπλέον, μόλις 10 πολυεθνικές εταιρείες ελέγχουν σχεδόν όλα τα μεγάλα διατροφικά εμπορικά σήματα του πλανήτη και επομένως την υγιεινή, την ποιότητα και τις τιμές των τροφίμων. Πρόκειται για τις γιγαντιαίες πολυεθνικές τύπου Nestlé, με δισεκατομμύρια ετήσιων κερδών.
Είναι προφανές ότι αυτή η τεράστια συγκέντρωση δύναμης επιβάλλει τους νόμους της και τους κανόνες της και πάνω απ’ όλα επιβάλλει τη λογική του κέρδους. Η πολιτική της ΕΕ, του ΔΝΤ και του ΠΟΕ, αυτή τη δύναμη ενισχύει. Η κυριαρχία αυτών των κολοσσών προχώρησε παράλληλα με την τεράστια καταστροφή και τις ιδιωτικοποιήσεις των δημόσιων συστημάτων παραγωγής σπόρων, λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων σε παγκόσμιο επίπεδο, κάτι που συχνά ξεχνιέται.
▶ Τι ρόλο έχει παίξει η Ευρωπαϊκή Ένωση;
Η ΕΕ έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στη διευκόλυνση της συγκέντρωσης αυτής της δύναμης που προαναφέραμε. Ειδικά πρέπει να υπογραμμίσουμε τον σημαντικό ρόλο της στην επιβολή ενός σαρωτικού κύματος ιδιωτικοποιήσεων στην αγροτική παραγωγή. Αρκεί μόνο να αναφέρουμε για τη χώρα μας, την ιδιωτικοποίηση και πώληση της Αγροτικής τράπεζας στην τράπεζα Πειραιώς και το ξεπούλημα όλης της τεράστιας περιουσίας των συνεταιρισμών. Με την πολιτική της, η ΕΕ δημιούργησε ελεύθερο πεδίο δράσης για να περάσουν οι σπόροι, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα στα χέρια των πολυεθνικών.
▶ Με αυτές τις τιμές καυσίμων, λιπασμάτων, ζωοτροφών κ.λπ. υπάρχει κίνδυνος παραπέρα ξεκληρίσματος των μικρών και μεσαίων αγροτών στη χώρα μας;
Είναι προφανές ότι το μέλλον για τους μικρούς και μεσαίους παραγωγούς, ο αριθμός των οποίων ήδη έχει περιοριστεί σημαντικά, είναι δυσοίωνο. Τα περιθώρια για την επιβίωση τους έχουν στενέψει απελπιστικά. Με αφορμή τα προβλήματα που αναφέρατε, θέλω να επισημάνω το τεράστιο πρόβλημα που, κατά τη γνώμη μου, θα δημιουργηθεί στην αγροτική παραγωγή με την ιδιωτικοποίηση ουσιαστικά του αγροτικού νερού διαμέσου των ΣΔΙΤ, γεγονός που υποτιμάται.
Ένας δημόσιος τομέας παραγωγής σπόρων, λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων με εργατικό και λαϊκό έλεγχο θα εξασφαλίσει φτηνή και ποιοτική διατροφή για όλους
▶ Ποιους θα ξεχώριζες ως πυλώνες μιας αντικαπιταλιστικής απάντησης στο αγροτοδιατροφικό ζήτημα;
Πρωταρχικό ζήτημα είναι η απόσπαση του αγροτοδιατροφικού τομέα από τα νύχια του κεφαλαίου και τη σφαίρα της κερδοσκοπίας, ώστε τα προϊόντα διατροφής να είναι προσιτά στους εργαζόμενους. Ταυτόχρονα, με τον τρόπο αυτό θα ανοίξει και ο δρόμος για ποιοτική διατροφή. Αυτό σημαίνει αγώνα για δημόσιο τομέα παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων. Σημαίνει αγώνα για δημόσιο τομέα παραγωγής σπόρων, λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων με εργατικό και λαϊκό έλεγχο. Μόνο ένας τέτοιος τομέας μπορεί να εξασφαλίσει φτηνή διατροφή για όλους, αξιοποιώντας τις υπάρχουσες τεχνολογίες με κριτήριο τις κοινωνικές ανάγκες και την προστασία του περιβάλλοντος. Σημαίνει αγώνα και πλήρη απειθαρχία στις ντιρεκτίβες και την πολιτική της ΕΕ και μια πορεία ρήξης και αποδέσμευσης απ΄αυτή.
▶ Ποια μέτρα είναι αναγκαία άμεσα;
Βασικοί στόχοι ενός τέτοιου κινήματος μπορεί να είναι οι εξής: Κατάργηση του ΦΠΑ και όλων των φόρων στα προϊόντα διατροφής, διατίμηση τώρα στα βασικά. Στήριξη του εισοδήματος των μικρών παραγωγών με μείωση του κόστους παραγωγής. Αφορολόγητο πετρέλαιο και κατάργηση της ρήτρας αναπροσαρμογής για το αγροτικό ρεύμα. Διατίμηση στις τιμές των αγροτικών εφοδίων.
Δημόσιος φορέας παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων και εφοδίων της γεωργικής παραγωγής. Εθνικοποίηση της πρώην Αγροτικής Τράπεζας χωρίς αποζημίωση και στήριξη με άτοκα δάνεια της μικρής και συνεταιρισμένης γεωργικής παραγωγής. Κατάργηση των πατεντών που έχουν κατοχυρώσει οι πολυεθνικές στους σπόρους. Όχι στην ιδιωτικοποίηση των αρδευτικών δικτύων και του αρδευτικού νερού διαμέσου των ΣΔΙΤ. Έρευνα για την ανάπτυξη των νέων τύπων λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων με σεβασμό στο περιβάλλον. Πλήρης απειθαρχία στις ντιρεκτίβες και την πολιτική της ΕΕ, πορεία ρήξης και αποδέσμευσης από την ΕΕ. Αυτός ο πολιτικός στόχος δεν είναι «για το μέλλον», αφορά την επιβίωση σήμερα.
