Από τους Giacomo Tognini και John Hyatt
Το 1997 το “Forbes” πρόσθεσε τους πρώτους τέσσερις Ρώσους στη λίστα των δισεκατομμυριούχων. Οι πρώτοι ολιγάρχες πλούτισαν κατά τη διάρκεια των άκρατων ιδιωτικοποιήσεων της δεκαετίας του 1990, αποκτώντας για ψίχουλα “ασημικά” του ρωσικού κράτους. Μετά την άνοδό του στην εξουσία το 2000, ο Βλαντιμίρ Πούτιν βοήθησε αρκετούς να γίνουν ακόμα πλουσιότεροι και αντάμειψε τους “εκλεκτούς” του, κάνοντάς τους επίσης κροίσους. Η φετινή λίστα με τους πλουσιότερους ανθρώπους του πλανήτη έχει 83 Ρώσους. Θεωρούμε τους 69 ολιγάρχες. Ενώ 19 “εξοστρακίστηκαν”, καθώς οι περιουσίες τους εξανεμίστηκαν μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Είκοσι πέντε δισεκατομμυριούχοι και “έκπτωτοι” έχουν υποστεί κυρώσεις από ΗΠΑ, Βρετανία ή Ε.Ε.: 11 μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, οι υπόλοιποι μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Και οι κυρώσεις εντείνονται. Το Χρηματιστήριο της Ρωσίας έμεινε κλειστό για 17 ημέρες. Άνοιξε εκ νέου στις 24 Μαρτίου, αρχικά με αυστηρά όρια συναλλαγών. Η οικονομία καταρρέει. Γιοτ, τζετ και βίλες έχουν δεσμευτεί. Το “Forbes” εκτιμά ότι οι εν λόγω ολιγάρχες −με περιουσία $290 δισ. στις 11 Μαρτίου− έχουν απολέσει $240 δισ., ή το ήμισυ της περιουσίας τους, από τον Ιανουάριο. Ακολουθεί η λίστα με τους ολιγάρχες που έχουν υποστεί κυρώσεις, και οι πιθανοί επόμενοι “στόχοι”. Όλη η λίστα στο forbes.com/russian-oligarchs.
——-
ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΤΟ 2022
Roman Abramovich
Καθαρή περιουσία: $6,9 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β.
Ο ορφανός, μετέπειτα μεγιστάνας του αθλητισμού και πλέον παρίας, λόγω κυρώσεων, Abramovich αποτελεί “απόδειξη” των ευκαιριών αλλά και των παγίδων που “κρύβει” η ρωσική ολιγαρχία. “Επιβλήθηκε” στον χώρο του επιχειρείν το 1995, όταν απέκτησε, από κοινού με τον ολιγάρχη Boris Berezovsky, τον πετρελαϊκό κολοσσό Sibneft αντί πινακίου φακής. Όταν ο Berezovsky σήκωσε κεφάλι στον Πούτιν το 2000, απέκτησε τις μετοχές του μέντορά του μπιρ παρά, πριν τις πουλήσει στην Gazprom έναντι $13,1 δισ. το 2005. Υπήρξε κυβερνήτης, κατ’ εντολήν Πούτιν, όπως λέγεται, της Τσουκότκα στη ρωσική Άπω Ανατολή μεταξύ 2000 και 2008. Στη Δύση είναι γνωστός για την πολυτελή ζωή του, ως ιδιοκτήτης της Τσέλσι και για τις δωρεές άνω των $500 εκατ. σε εβραϊκούς σκοπούς. Είναι επίσης Ισραηλινός και Πορτογάλος υπήκοος. Μεσολάβησε στις πρώιμες συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, ενώ φέρεται να δηλητηριάστηκε ενόσω βρισκόταν στο Κίεβο. Από την περιουσία του, τουλάχιστον η Τσέλσι, ένα τζετ Gulfstream G650 και μία έπαυλη στο Λονδίνο αξίας $140 εκατ. έχουν δεσμευτεί. Γλίτωσε δύο γιοτ, αξίας $900 εκατ., που έχει “δέσει” στην Τουρκία.
Eugene Shvidler
$1,6 δισ. • Κυρώσεις από: Η.Β.
Ο “κολλητός” και συνεργάτης του Abramovich ζει χρόνια στο Λονδίνο. Το γιοτ του, “Le Grand Bleu”, αξίας $109 εκατ., δώρο του Abramovich, δεν έχει κατασχεθεί, ωστόσο η Βρετανία δέσμευσε τον Μάρτιο δύο τζετ του. Ο Shvidler δεν είναι Ρώσος πολίτης. Γεννήθηκε στη Σοβιετική Ένωση, αλλά έχει βρετανική και αμερικανική υπηκοότητα.
Mikhail Fridman
$11,8 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β.
Ο Ουκρανός στην καταγωγή Fridman και οι “κολλητοί” του German Khan και Alexei Kuzmichev ίδρυσαν την εταιρεία εμπορίας εμπορευμάτων Alfa-Eco το 1989. Από αυτήν προέκυψαν η Alfa Consortium και η Alfa-Bank. Χάρη στις σχέσεις του με το Κρεμλίνο −ένας υπάλληλός του αργότερα διετέλεσε επικεφαλής πολιτικός σύμβουλος του Πούτιν− απέκτησε εταιρείες τηλεπικοινωνιών, τράπεζες και πετρελαϊκές. Τα ακίνητά του στο Λονδίνο −όπως το βικτωριανής εποχής Athlone House, αξίας $100 εκατ.− έχουν δεσμευτεί από το Η.Β.
German Khan
$7,8 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β.
Ο Khan, ο οποίος έχει ισραηλινή υπηκοότητα, διηύθυνε την TNK-BP, μια κοινοπραξία με τη βρετανική BP, από το 2003 έως την πώλησή της στην κρατική Rosneft το 2013. Τα ακίνητά του στη Βρετανία, μεταξύ άλλων δύο διαμερίσματα αξίας $35 εκατ. και μία κατοικία στο Λονδίνο, έχουν δεσμευτεί.
Alexei Kuzmichev
$6 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β.
Ο έτερος συνεργάτης του Fridman παραιτήθηκε από το δ.σ. της λουξεμβουργιανής επενδυτικής εταιρείας LetterOne στις 7 Μαρτίου, μαζί με τον Khan. Τα δύο γιοτ του −”La Petite Ourse” και “La Petite Ourse II”− δεσμεύθηκαν από τη Γαλλία.
Pyotr Aven
$4,3 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β.
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών επί των διεθνών οικονομικών σχέσεων του Πούτιν ήταν πρόεδρος της μεγαλύτερης ρωσικής ιδιωτικής τράπεζας, Alfa-Bank, από το 1994 έως το 2011. Τρία ακίνητά του −μεταξύ αυτών ένα ακίνητο στο Σάρεϊ και μια βίλα $4,4 εκατ. στην Ιταλία− έχουν κατασχεθεί ή δεσμευθεί. Αποχώρησε από το δ.σ. της LetterOne στις 3 Μαρτίου.
Andrey Melnichenko
$11,1 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β.
Ο Melnichenko εγκατέλειψε το πανεπιστήμιο όταν διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση, το 1991, για να ξεκινήσει μια τουριστική επιχείρηση και μια αλυσίδα ανταλλακτηρίων συναλλάγματος. Δύο χρόνια μετά ίδρυσε την MDM Bank, η οποία είχε πελάτες τούς Abramovich και Oleg Deripaska. Αργότερα εισήλθε στους κλάδους λιπασμάτων και λιγνίτη. Τα δύο γιοτ του −το “SY A” είναι, μάλιστα, το μεγαλύτερο ιστιοπλοϊκό στον κόσμο− έχουν δεσμευθεί ή κατασχεθεί από την Ιταλία και τη Νήσο Μαν. Ο εκπρόσωπός του χαρακτήρισε τις κυρώσεις της Ε.Ε. “παράλογες και ανούσιες”.
Alexey Mordashov
$13,2 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β
Ο επικεφαλής του ρωσικού κολοσσού χάλυβα Severstal απέκτησε το πρώτο του εργοστάσιο για ένα κομμάτι ψωμί το 1992, σε ηλικία 27 ετών, εν μέσω των ιδιωτικοποιήσεων στη Ρωσία. Το γιοτ του, “Lady M”, και μια βίλα $115 εκατ. στη Σαρδηνία δεσμεύθηκαν από την Ιταλία. Το δεύτερο γιοτ του, “Nord”, εντοπίστηκε στις 29 Μαρτίου στο Στενό της Κορέας εν πλω προς Ρωσία. Μεταβίβασε σημαντικά περιουσιακά στοιχεία του, όπως τα ποσοστά του στην εταιρεία ταξιδίων TUI και στη Nordgold, στη σύζυγό του. Δήλωσε στο “Forbes” Ρωσίας ότι δεν ξέρει γιατί “τιμωρήθηκε”.
Vadim Moshkovich
$1,4 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β.
Ο πρόεδρος της βιομηχανίας Rusagro, παραγωγού χοιρινού και ζάχαρης, υπηρέτησε οκτώ χρόνια στο Ομοσπονδιακό Συμβούλιο της Ρωσίας, την Άνω Βουλή του ρωσικού Κοινοβουλίου.
Alexander Ponomarenko
$1,9 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β.
Με τον συνεταίρο του Alexander Skorobogatko ήλεγχε κάποτε ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Το 2013 οι δυο τους και ο Arkady Rotenberg ανέλαβαν τον εκσυγχρονισμό του κρατικού αερολιμένα της Μόσχας, Sheremetyevo. Όπως πολλοί ολιγάρχες, διαφωνεί με τη συμπερίληψή του στις κυρώσεις της Ε.Ε.
Dmitry Pumpyansky
$900 εκατ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β.
Τη δεκαετία του 1990 ήταν ιδιοκτήτης μεταλλουργικών μονάδων στην περιοχή των Ουραλίων. Το 2000 ανέλαβε μια μικρή εταιρεία, που μετέτρεψε στον κολοσσό αγωγών και προμηθευτή της Gazprom, ΤΜΚ. Το $42 εκατ. σούπερ-γιοτ του, “Axioma”, δεσμεύθηκε στο Γιβραλτάρ τον Μάρτιο.
Viktor Rashnikov
$6,6 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β.
Είναι βασικός μέτοχος της MMK, από τους κορυφαίους παραγωγούς χάλυβα της Ρωσίας. Το γιοτ του “Ocean Victory” εθεάθη στις Μαλδίβες στις αρχές Μαρτίου.
Leonid Simanovsky
$990 εκατ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β., ΗΠΑ
Επί μακρόν συνεργάτης του Leonid Mikhelson, βασικού μετόχου του κολοσσού φυσικού αερίου Novatek (δεν του έχουν επιβληθεί κυρώσεις), ο Simanovsky είναι αναπληρωτής πρόεδρος της επιτροπής προϋπολογισμού και φόρων της Δούμας, της Κάτω Βουλής του ρωσικού Κοινοβουλίου, από το 2003.
Oleg Tinkov
$660 εκατ. • Κυρώσεις από: Η.Β.
Ξεκίνησε πουλώντας μπίρες και ντάμπλινγκς. Ίδρυσε την ψηφιακή τράπεζα Tinkoff, που εισήχθη στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου με αποτίμηση $3,2 δισ., το 2013. Το 2020 συνελήφθη στο Λονδίνο για υπόθεση φοροδιαφυγής στις ΗΠΑ, την οποία διευθέτησε έναντι $509 εκατ. πέρυσι τον Οκτώβριο. Πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία η περιουσία του ξεπερνούσε $5 δισ.
Alisher Usmanov
$11,5 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β. ΗΠΑ
Ο γεννηθείς στο Ουζμπεκιστάν Usmanov αρχικά έκανε περιουσία παράγοντας πλαστικές σακούλες, στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Αργότερα απέκτησε μετοχές στην εταιρεία που έμελλε να εξελιχθεί στον κολοσσό σιδηρομεταλλευμάτων και χάλυβα Metalloinvest. Το 2009, ενόσω ήταν πρόεδρος μιας επενδυτικής θυγατρικής της κρατικής Gazprom, επένδυσε στο Facebook και άλλες startups τεχνολογίας μαζί με τον Yuri Milner (έναν από τους σημαντικούς σήμερα VCs της Silicon Valley). Το σχεδόν $600 εκατ. γιοτ του “Dilbar” είναι “δεμένο” στο Αμβούργο λόγω κυρώσεων.
ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ 2022
Vladimir Bogdanov
$900 εκατ. • Κυρώσεις από: ΗΠΑ (2018)
“Βαρόνος” του πετρελαίου, απέκτησε κρατικές μονάδες εξόρυξης στη δεκαετία του 1990 και δημιούργησε τη Surgutneftegas. Το 2016 έλαβε από τον Πούτιν το βραβείο “Ήρωας της Εργασίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας”.
Oleg Deripaska
$1,7 δισ. • Κυρώσεις από: ΗΠΑ (2018), Η.Β (2022)
Συγχώνευσε την εταιρεία αλουμινίου του, Siberian Aluminium, με την ομοειδή Millhouse Capital του Roman Abramovich, δημιουργώντας τη Rusal το 2000. Η πρώην σύζυγός του ήταν θετή εγγονή του Μπόρις Γιέλτσιν και διαθέτει διπλωματικό διαβατήριο. Οι ΗΠΑ επέβαλαν σε αυτόν και στη Rusal κυρώσεις το 2018. Οι κυρώσεις σε βάρος της Rusal ήρθησαν τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, αφότου ο Deripaska μείωσε το ποσοστό του κάτω του 50%. Υπέβαλε αγωγή κατά των κυρώσεων τον Μάρτιο του 2019, αλλά τον Ιούνιο του 2021 απορρίφθηκε από δικαστήριο των ΗΠΑ. Είναι κάτοχος ακινήτων αξίας σχεδόν $1,4 δισ. στο εξωτερικό. Το γιοτ του “Clio” εθεάθη για τελευταία φορά στις Μαλδίβες.
Mikhail Gutseriev
$1,3 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β (2021)
Η εταιρεία του Safmar Group, με συμμετοχές σε τράπεζες, ΜΜΕ και βιομηχανίες στη Ρωσία και τη Λευκορωσία, υπέστη κυρώσεις καθώς θεωρείται “παλιός φίλος” του Λευκορώσου δικτάτορα Αλεξάντερ Λουκασένκο. Τα δύο τζετ του “πέταξαν” από Μόσχα για Ντουμπάι και Κωνσταντινούπολη, αντίστοιχα, στις 19 και 20 Μαρτίου.
Suleiman Kerimov
$4,4 δισ. • Κυρώσεις από: ΗΠΑ (2018), Ε.Ε., Η.Β (2022)
Μέλος της Άνω Βουλής του ρωσικού Κοινοβουλίου, πλούτισε εκ νέου επενδύοντας στη ρωσική εταιρεία χρυσού Polyus το 2008, αφού τα έχασε όλα κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Η Γαλλία, όπου διατηρεί τέσσερις βίλες αξίας $280 εκατ., ξεκίνησε έρευνα σε βάρος του το 2019 για φοροδιαφυγή. Η υπόθεση απορρίφθηκε στο δικαστήριο το 2020.
Yuri Kovalchuk
$1,3 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β., ΗΠΑ (2014)
Ο de facto δεύτερος ισχυρότερος άνθρωπος στη Ρωσία χαρακτηρίζεται από τις ΗΠΑ ως “στενός σύμβουλος” και “προσωπικός τραπεζίτης” του Πούτιν. Είναι ο κύριος μέτοχος της Rossiya Bank, στην οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις, ενώ μέσω της εταιρείας συμμετοχών National Media Group ελέγχει τις ειδήσεις που μεταδίδονται στη χώρα. Σύμφωνα με τα Panama Papers, ο Kovalchuk είναι ιδιοκτήτης του χιονοδρομικού θερέτρου όπου έγινε ο γάμος της κόρης του Πούτιν το 2013.
Arkady Rotenberg
$1,7 δισ. • Κυρώσεις από: Ε.Ε., Η.Β. ΗΠΑ (2014)
Ο πρώην συναθλητής του Πούτιν στο τζούντο έβγαλε δισεκατομμύρια από κρατικές συμβάσεις, αναλαμβάνοντας από τα έργα για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2014 στο Σότσι μέχρι τη γέφυρα που συνδέει την προσαρτημένη Κριμαία με τη Ρωσία. Το 2019 πούλησε τον κατασκευαστικό του όμιλο SGM σε θυγατρική της Gazprom έναντι $1 δισ. και μεταβίβασε τις μετοχές του στη Mostotrest σε μια κοινή οντότητα με μια κρατική τράπεζα. Διαθέτει πολλά ακίνητα στο εξωτερικό, όπως βίλες στη Σαρδηνία και ένα ξενοδοχείο στη Ρώμη. Όλα δεσμεύθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2014. Κατέθεσε αγωγή κατά της Ε.Ε. και πέτυχε μερική ανατροπή των κυρώσεων το 2016.
Boris Rotenberg
$1 δισ. • Κυρώσεις από: ΗΠΑ (2014), Η.Β. (2022)
Ο μικρότερος αδερφός και συνεργάτης του Arkady, Boris, και η σύζυγός του, Karina, κατέχουν τρεις βίλες στη Γαλλική Ριβιέρα και τρία σπίτια, αξίας $4 εκατ., στην Ατλάντα.
Andrei Skoch
$4,7 δισ. • Κυρώσεις από: ΗΠΑ (2018), Ε.Ε., Η.Β. (2022)
Ο συνεργάτης του Alisher Usmanov είναι μέλος της Κρατικής Δούμας από το 1999. Οι ΗΠΑ τον κατηγόρησαν για “μακρόχρονους δεσμούς με ρωσικές εγκληματικές ομάδες”. Ο ίδιος το αρνείται.
Gennady Timchenko
$11,3 δισ. • Κυρώσεις από: ΗΠΑ (2014), Ε.Ε., Η.Β. (2022)
Στα τέλη της ΕΣΣΔ ο Timchenko διηύθυνε μια κρατική εταιρεία εξαγωγής πετρελαίου, στην οποία κατέστη από τους βασικούς μετόχους όταν αργότερα ιδιωτικοποιήθηκε. Έγινε φίλος με τον Πούτιν τη δεκαετία του 1990 στην Αγία Πετρούπολη, όταν μαζί με τους αδελφούς Rotenberg ίδρυσαν τον σύλλογο τζούντο YavaraNeva. Σήμερα έχει συμμετοχές στην εταιρεία φυσικού αερίου Novatek και στην εταιρεία πετροχημικών Sibur.
Viktor Vekselberg
$5,5 δισ. • Κυρώσεις από: ΗΠΑ (2018), Η.Β (2022)
Ο γεννηθείς στην Ουκρανία “βαρόνος” του αλουμινίου έχει “παρτίδες” με ολιγάρχες όπως οι Oleg Deripaska (Rusal) και Mikhail Fridman. Το γιοτ του “Tango” και ένα Airbus A319, αξίας $90 εκατ., δεσμεύθηκαν από τις ΗΠΑ τον Μάρτιο.
ΟΙ ΑΛΩΒΗΤΟΙ
Alexander Abramov
$5,5 δισ.
Μετά την οικονομική κατάρρευση της Ρωσίας το 1998, ο Abramov αγόρασε εταιρείες χάλυβα και ανθρακωρυχεία για ψίχουλα. Είναι πρόεδρος του δ.σ. της Evraz, του κορυφαίου παραγωγού χάλυβα της Ρωσίας.
Vagit Alekperov
$10,5 δισ.
Πρώην εργάτης σε εξέδρα πετρελαίου και αναπληρωτής υπουργός πετρελαίου και φυσικού αερίου στην τελευταία σοβιετική κυβέρνηση, ίδρυσε τη Lukoil το 1991 ως κρατική εταιρεία. Δύο χρόνια αργότερα την ιδιωτικοποίησε. Σήμερα παράγει το 2% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου. Θεωρούμενος ως σχετικά ανεξάρτητος, δεν έχει υποστεί κυρώσεις, ίσως διότι θεωρείται από τη Δύση ως το “αντίπαλον δέος” του αφεντικού της κρατικής Rosneft, Igor Sechin.
Igor Altushkin
$1,8 δισ.
Έμπορος σκραπ στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο Altushkin είναι ιδρυτής και βασικός μέτοχος της Russian Copper Company, του τρίτου μεγαλύτερου παραγωγού χαλκού της χώρας. Ο Πούτιν τού απένειμε το παράσημο του “Τάγματος της Φιλίας” το 2017.
Andrei Guriev
$4,8 δισ.
Ο πρώην επικεφαλής της κομμουνιστικής επιτροπής ξεκίνησε από την επένδυση εταιρεία του Mikhail Khodorkovsky, Menatep. Μετά τη φυλάκιση του Khodorkovsky το 2003, εξαγόρασε το ποσοστό του στην εταιρεία λιπασμάτων PhosAgro. Ο γιος του, Andrei, CEO της PhosAgro, υπέστη κυρώσεις από την Ε.Ε. στις 9 Μαρτίου.
Vladimir Lisin
$18,4 δισ.
Ο Lisin ανδρώθηκε κατά τους “πολέμους” αλουμινίου στη Ρωσία, τη δεκαετία του 1990, ως υπεύθυνος μονάδων της εμπορικής ένωσης Trans-World Group, με συμμετοχές σε χυτήρια αλουμινίου. Η Trans-World ερευνήθηκε αργότερα για τραπεζική απάτη. Το 1995 ο Lisin φέρεται να ανακρίθηκε από την αστυνομία για εμπλοκή στον θάνατο ενός πολιτικού, το οποίο αρνήθηκε. Σήμερα είναι πρόεδρος της εταιρείας παραγωγής προϊόντων χάλυβα NLMK Group.
Vladimir Litvinenko
$900 εκατ.
Από το 1994 είναι πρύτανης του Μεταλλευτικού Πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης, όπου ο Πούτιν έκανε τη διατριβή του πάνω στους ορυκτούς πόρους της πόλης το 1997 (το Brookings Institute τον κατηγορεί για λογοκλοπή). Κατέχει άνω του 20% της PhosAgro, ποσοστό που έλαβε ως “ανταμοιβή” για την πολιτική του στήριξη, σύμφωνα με πηγές του “Forbes”. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι ήταν αμοιβή για συμβουλευτικές υπηρεσίες που παρείχε.
Iskander Makhmudov
$3,6 δισ.
Ο γεννηθείς στο Ουζμπεκιστάν Makhmudov είναι βασικός μέτοχος του μεταλλευτικού ομίλου UGMK, ο οποίος ελέγχει 300 εταιρείες εξόρυξης σε όλη τη χώρα. Το 2003 ο Makhmudov και ο πρώην συνεταίρος του Oleg Deripaska κατηγορήθηκαν στις ΗΠΑ ως τα “μυαλά” σειράς εκβιασμών. Το αρνήθηκαν, ενώ η αγωγή τελικά απορρίφθηκε για λόγους δικαιοδοσίας. Η UGMK δαπάνησε $100 εκατ. για το στάδιο Shayba που χρησιμοποιήθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σότσι, το οποίο δώρισε στο κράτος μετά τους αγώνες.
Leonid Mikhelson
$14 δισ.
Ο ιδρυτής και πρόεδρος της εταιρείας φυσικού αερίου Novatek και κάτοχος του 36% στην πετροχημική εταιρεία Sibur απέκτησε μέρος των μετοχών της Sibur από τον Kirill Shamalov, πρώην γαμπρό του Πούτιν. Ο συνεταίρος του και στις δύο εταιρείες Gennady Timchenko έχει υποστεί κυρώσεις.
Vladimir Potanin
$17,3 δισ.
Γραφειοκράτης επί Σοβιετικής Ένωσης, διετέλεσε για λίγο αναπληρωτής πρωθυπουργός του Μπόρις Γιέλτσιν, το 1996 και το 1997, και βοήθησε στην ιδιωτικοποίηση κρατικών εταιρειών. Δαπάνησε $2,5 δισ. για την κατασκευή αθλητικών εγκαταστάσεων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2014. Διευθύνει τη Norilsk Nickel, τον μεγαλύτερο παραγωγό νικελίου στον κόσμο. Μετά την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία παραιτήθηκε από το δ.σ. του ιδρύματος του Μουσείου Γκούγκενχαϊμ, έπειτα από δύο δεκαετίες.
Dmitry Rybolovlev
$6,6 δισ.
Πλούτισε επενδύοντας σε εταιρείες που ιδιωτικοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1990. Πούλησε το ποσοστό του στην Uralkali, τον μεγαλύτερο παραγωγό λιπασμάτων καλίου στη Ρωσία, έναντι $5,3 δισ. το 2010. Διαθέτει ακίνητα αξίας περίπου $1 δισ. στην Ευρώπη, όπως το $400 εκατ. ρετιρέ όπου κατοικεί στο Μονακό. Είναι ιδιοκτήτης του “Σκορπιού” και της ποδοσφαιρικής ομάδας του Μονακό.
Τελικά πόσο πλούσιος είναι ο Πούτιν;
Το μέγεθος της προσωπικής περιουσίας του Ρώσου ηγέτη αποτελεί ένα “σκοτεινό” μυστήριο για το “Forbes”, παρότι επί δεκαετίες “κυνηγά” τον παγκόσμιο πλούτο − πιο “σκοτεινό” κι από αυτό των κληρονόμων της DuPont, του πλούτου της βασίλισσας Ελισάβετ ή της περιουσίας του “βαρόνου” των ναρκωτικών Joaquin “El Chapo” Guzmán. Στα χαρτιά, ο Πούτιν είναι ένας ταπεινός δημόσιος υπάλληλος: δηλώνει εισόδημα $140.000, τρία αυτοκίνητα, δύο μικρά διαμερίσματα, ένα τρέιλερ και μερικές θέσεις στάθμευσης. Αναμφισβήτητα, όμως, έχει δισεκατομμύρια.
Ο Bill Browder −Αμερικανός επενδυτής που έζησε επί μία δεκαετία στη Ρωσία και εμπνευστής του νόμου Magnitsky, που επιτρέπει στις ΗΠΑ να δεσμεύουν περιουσιακά στοιχεία Ρώσων που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα− λέει ότι μετά τη φυλάκιση του μεγιστάνα πετρελαίου Mikhail Khodorkovsky, το 2003, ο Πούτιν έκανε μια συμφωνία με τους ολιγάρχες: “Μου δίνετε το 50% του πλούτου σας και σας αφήνω να κρατήσετε το υπόλοιπο 50%”. Ο Browder ισχυρίζεται, δε, ότι απείλησε να τους “γδύσει” και να τους πετάξει στη φυλακή αν δεν συναινούσαν. Με βάση τα παραπάνω, υπολόγισε την περιουσία του Πούτιν σε $200 δισ. το 2017. Αν ισχύει, φλερτάρει με τον τίτλο του πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο.
Ο Browder δεν έχει αποδείξεις. Ωστόσο υπάρχουν στοιχεία ότι ο Πούτιν έβαλε τους ολιγάρχες της εποχής Γιέλτσιν να πουλήσουν περιουσιακά στοιχεία πίσω στο κράτος, ενισχύοντας την εξουσία του. Το 2005 ο Roman Abramovich πούλησε το ποσοστό του στη Sibneft στην κρατική Gazprom έναντι $13,1 δισ., κίνηση που ενίσχυσε τον έλεγχο του Πούτιν στους πετρελαϊκούς πόρους της χώρας. Το 2013 ο Mikhail Fridman και μια ομάδα ολιγαρχών, όπως ο German Khan, πούλησαν τη δική τους εταιρεία πετρελαίου, TNK-BP, στην κρατική Rosneft έναντι $56 δισ. (Ο βρετανικός κολοσσός BP αποχώρησε.)
Πιθανότατα, η περιουσία του Ρώσου προέδρου προέρχεται από το μοίρασμα σε “εκλεκτούς” κυβερνητικών συμβάσεων και εταιρειών, έναντι μεριδίου. Το 2004 η Gazprom άρχισε να εκχωρεί πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία σε οντότητες που ελέγχουν σύμμαχοι του Πούτιν σε τιμές κάτω του κόστους, όπως στην περίπτωση του ασφαλιστικού κολοσσού Sogaz, ο οποίος κατέληξε στον Yuri Kovalchuk, επί χρόνια σύμμαχο του Ρώσου προέδρου. Είναι ένας από τους τουλάχιστον έξι Ρώσους κροίσους, μαζί με τους Gennady Timchenko και Arkady και Boris Rotenberg, που πλούτισαν χάρη στους δεσμούς τους με το Κρεμλίνο.
Ο Πούτιν σχετίζεται και με ένα τεράστιο συγκρότημα κτιρίων στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας. Ο φυλακισμένος ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης Alexei Navalny το αποκαλεί “παλάτι του Πούτιν”. Ο Alexander Ponomarenko, άλλος ένας δισεκατομμυριούχος διά χειρός Πούτιν, φέρεται να πλήρωσε $350 εκατ. για το ακίνητο πριν από μία δεκαετία. Το 2021, αφού το ίδρυμα Navalny δημοσίευσε ένα ερευνητικό ντοκιμαντέρ για το συγκρότημα, ο Arkady Rotenberg, επίσης επί μακρόν φίλος του Πούτιν, ισχυρίστηκε ότι του ανήκει. Ο Πούτιν συνδέεται και με τρία σούπερ γιοτ: το $18 εκατ. “Chayka”, το $120 εκατ. “Graceful” και το $700 εκατ. “Scheherazade”.
Όμως, αυτά δεν έχουν και μεγάλη σημασία, αφού ο Πούτιν θεωρεί όλη τη Ρωσία “προσωπικό του κουμπαρά”. Οι ΗΠΑ, τον Φεβρουάριο, χαρακτήρισαν ακόμα και το κρατικό επενδυτικό ταμείο των $10 δισ. της Ρωσίας “μαύρο ταμείο” του Πούτιν. Αλλά αυτόν τον ενδιαφέρει περισσότερο η ωμή εξουσία. Αν την έχεις, μπορείς να αρπάξεις ό,τι θέλεις.
Οι Ρώσοι δισεκατομμυριούχοι στην πάροδο του χρόνου
Από τα παλιά
ΚΟΛΛΗΤΟΙ
Ο Alisher Usmanov είχε ήδη περιουσία στη Ρωσία −και “φλέρταρε” τις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας− όταν μίλησε στο “Forbes” από την έπαυλή του στα προάστια της Μόσχας στις αρχές του 2010. Πρώιμος επενδυτής στο Facebook, ο Usmanov επαίνεσε τις ΗΠΑ ως “ηγέτη στην τεχνολογία”. Αλλά ο βασικός μέτοχος της Metalloinvest κατέστησε σαφή την “πίστη” του.
Υπάρχουν πολλές φωτογραφίες του πρωθυπουργού [Βλαντιμίρ Πούτιν] στα κεντρικά γραφεία της Metalloinvest στη Μόσχα. “Είμαι υπερήφανος που γνωρίζω τον Πούτιν, το ότι δεν τον συμπαθούν όλοι δεν είναι πρόβλημα του Πούτιν”, λέει ο Usmanov. Επιχειρεί δε μια ιστορική σύγκριση: “Δεν νομίζω ότι ο Tρούμαν άρεσε στον κόσμο μετά το Ναγκασάκι”. – “Forbes”, 29 Μαρτίου 2010
————————–
Βασιλιάς του (υπο)κόσμου
Το 1996 −πολύ πριν επικρίνει τον Πούτιν, καταφύγει στο Λονδίνο και φαινομενικά αυτοκτονήσει το 2013− ο Boris Berezovsky ήταν ίσως ο ισχυρότερος άνθρωπος στη Ρωσία. Ο συντάκτης του “Forbes” Ρωσίας Paul Klebnikov έφερε στο φως στις σχέσεις του με τη διαφθορά και το έγκλημα σε ένα άρθρο-“βόμβα” που ώθησε τον Berezovsky να καταθέσει αγωγή για συκοφαντική δυσφήμιση κατά του “Forbes” στο Λονδίνο, μια υπόθεση που διήρκεσε έξι χρόνια προτού τελικά διευθετηθεί.
O Boris Berezovsky απλώνεται σαν γιγάντια σκιά πάνω από αυτόν τον βίαιο κόσμο. Πρόσφατα ισχυρίστηκε ότι αυτός και έξι άλλοι κορυφαίοι επιχειρηματίες ελέγχουν το 50% της ρωσικής οικονομίας. Είναι σίγουρα ένας από τους πρώτους δισεκατομμυριούχους της χώρας. Βάση του είναι η Logovaz, η μεγαλύτερη αντιπροσωπία αυτοκινήτων της Ρωσίας, αλλά είναι μόνο η κορυφή ενός “χρυσού” παγόβουνου. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο “Forbes” είπε: “Η Ρωσία υφίσταται μια ανακατανομή περιουσίας σε πρωτοφανή κλίμακα. Κανείς δεν είναι ικανοποιημένος − ούτε εκείνοι που δεν πήραν τίποτα, ούτε εκείνοι που πήραν κάτι, αφού ακόμα κι αυτοί δεν χόρτασαν”. – “Forbes”, 30 Δεκεμβρίου 1996
Ρώσικη ρουλέτα
25 Δεκεμβρίου 1991: Η ΕΣΣΔ διαλύεται.
1992: Η Ρωσία ξεκινά την πώληση “ασημικών”, σε ένα στημένο παιχνίδι: τα 2/3 των μετοχών πηγαίνουν σε “εκλεκτούς”, κατά το ΔΝΤ.
1996: Ολιγάρχες, όπως οι Berezovsky και Potanin, χρηματοδοτούν την εκστρατεία επανεκλογής του προέδρου Γιέλτσιν με αντάλλαγμα “ασημικά” της ενέργειας και των εμπορευμάτων.
1997: Το Χρηματιστήριο της Μόσχας “βγάζει” τους πρώτους τέσσερις δισεκατομμυριούχους.
1998: Η οικονομική κρίση εκτροχιάζει τη ρωσική οικονομία.
Δεκέμβριος 1999: Ο Γιέλτσιν παραιτείται και ορίζει εκτελεστικό πρόεδρο τον ελάχιστα γνωστό πρωθυπουργό Β. Πούτιν.
Μάιος 2000: Ο Πούτιν, με τη βοήθεια του Berezovsky, εκλέγεται πρόεδρος της Ρωσίας.
Ιούνιος 2000: Ο Πούτιν συλλαμβάνει τον ολιγάρχη των ΜΜΕ Vladimir Gusinsky, αναγκάζοντάς τον αργότερα να πουλήσει τη Media Most στην κρατική Gazprom.
Νοέμβριος 2000: Ο Berezovsky φεύγει οριστικά από τη Ρωσία εν μέσω έρευνας του Κρεμλίνου.
Φεβρουάριος 2003: Η BP και μια κοινοπραξία ολιγαρχών συμπράττουν και δημιουργείται η TNK-BP, η οποία εν μία νυκτί μπαίνει στο παγκόσμιο top-10 των εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Ιούλιος 2003: Ο Abramovich αγοράζει την Τσέλσι έναντι $230 εκατ.
Οκτώβριος 2003: Ο Khodorkovsky, ο πλουσιότερος Ρώσος τότε, συλλαμβάνεται. Δύο χρόνια μετά καταδικάζεται σε φυλάκιση 9 ετών για φοροδιαφυγή.
Ιούλιος 2004: Ο Paul Klebnikov, αρχισυντάκτης του “Forbes” Ρωσίας, γνωστός για τις αποκαλύψεις του για ολιγάρχες, δολοφονείται βγαίνοντας από το γραφείο του. Η δολοφονία του παραμένει επισήμως ανεξιχνίαστη.
Ιούλιος 2004: Η κρατική Gazprom πουλά τον ασφαλιστικό κολοσσό Sogaz στη Rossiya Bank. Η πρώτη μιας σειράς συναλλαγών που κάνουν “εκλεκτούς” του Πούτιν δισεκατομμυριούχους.
Οκτώβριος 2005: Ο Abramovich πουλά το 73% της Sibneft στην Gazprom έναντι $13,1 δισ.
Φεβρουάριος 2008: Οι Yuri Kovalchuk και ο Alexey Mordashov ιδρύουν τη National Media Group, μια εταιρεία συμμετοχών σε ΜΜΕ που ελέγχουν φίλοι του Πούτιν.
Μάιος 2008: Η συνταγματική απαγόρευση για τρίτη διαδοχική θητεία οδηγεί τον Πούτιν στην πρωθυπουργία και τον Dmitry Medvedev στην προεδρία.
Ιούλιος 2008: Ο “βασιλιάς” των λιπασμάτων Dmitry Rybolovlev αγοράζει την έπαυλη του Ντόναλντ Tραμπ στο Palm Beach έναντι $95 εκατ.
Αύγουστος 2008: Η Ρωσία εισβάλλει στη γειτονική Γεωργία.
2009: Ο Alisher Usmanov επενδύει στο Facebook.
2010: Ο Abramovich παραλαμβάνει το 162 μ. γιοτ “Eclipse”, το μεγαλύτερο τότε στον κόσμο.
2010: Ο Mikhail Prokhorov αποκτά τα δικαιώματα των New Jersey Nets (ΝΒΑ).
2011: Η Μόσχα έχει πλέον 79 δισεκατομμυριούχους, περισσότερους από οποιαδήποτε άλλη πόλη στον κόσμο.
2012: Ο Πούτιν εκλέγεται για τρίτη φορά πρόεδρος, με το 63% και πλέον των ψήφων. Εκατοντάδες διαδηλωτές συλλαμβάνονται.
Μάρτιος 2013: Ο Berezovsky πεθαίνει εξόριστος στο Μπερκσάιρ της Αγγλίας, φαινομενικά αυτοκτόνησε. Ο ιατροδικαστής αργότερα λέει ότι δεν μπορεί να εξακριβώσει την αιτία θανάτου. Μία μέρα πριν πεθάνει, ο Berezovsky μίλησε στο “Forbes” Ρωσίας: “Ο Khodorkovsky έσωσε τον εαυτό του. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχασα τον εαυτό μου. Αλλά ότι βίωσα πολύ περισσότερες αναθεωρήσεις και απογοητεύσεις… Έχασα το νόημα”.
Δεκέμβριος 2013: Ο Khodorkovsky αποφυλακίζεται πρόωρα και φεύγει στην Ελβετία.
Μάρτιος 2014: Η Ρωσία προσαρτά την Κριμαία. Οι ΗΠΑ απαντούν με κυρώσεις στους Gennady Timchenko, Arkady Rotenberg, Boris Rotenberg και Yuri Kovalchuk.
Φεβρουάριος 2015: Ο Boris Nemtsov, πολιτικός της αντιπολίτευσης που ερευνούσε τη διαφθορά, πυροβολείται σε γέφυρα της Μόσχας.
Δεκέμβριος 2016: Η Χίλαρι Κλίντον λέει ότι Ρώσοι χάκερ βοήθησαν τον Tραμπ να εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ.
Ιούλιος 2017: Η πρώτη κατ’ ιδίαν συνάντηση Tραμπ-Πούτιν. Η συνάντηση κεκλεισμένων των θυρών διήρκεσε δύο και πλέον ώρες.
Απρίλιος 2018: Οι ΗΠΑ επιβάλλουν κυρώσεις στον μεγιστάνα Oleg Deripaska και έξι ακόμα ολιγάρχες.
Μάρτιος 2019: Δημοσιεύεται η 22 μηνών έρευνα του πρώην διευθυντή του FBI Robert Mueller για την ανάμειξη της Ρωσίας στις εκλογές του 2016.
Ιούλιος 2020: Το Κοινοβούλιο εγκρίνει τροποποίηση του Συντάγματος που επιτρέπει στον Πούτιν να παραμείνει στην εξουσία έως το 2036.
24 Φεβρουαρίου 2022: Η Ρωσία εισβάλλει στην Ουκρανία.
