Γράφει : Μαρία Θερμού
Αν τα σπίτια κρατούν τις μνήμες των ανθρώπων που έζησαν σ’ αυτά, αν «θυμούνται» κι αυτούς που για λίγο πέρασαν και έφυγαν, τότε αυτή η πολυκατοικία της Πατησίων, που κάποτε την πόρτα της εισόδου της άνοιγε για να μπει ένα νεαρό κορίτσι με σπουδαία όνειρα, που έμελλε να γίνουν πραγματικότητα, θα πρέπει να έχει καταγράψει και τη Μαρία Κάλλας.
Λίγα χρόνια έμεινε σ’ ένα από τα διαμερίσματα αυτού του κτιρίου, από το 1937 ως το 1945 η Κάλλας, σε περιόδους δύσκολες αλλά και καθοριστικές για τον δρόμο που επρόκειτο να ακολουθήσει, γι΄αυτό και σημαίνει πολλά για τη μνήμη της και τον σεβασμό σ’ αυτήν.
Πλέον όμως, μετά από πολλές περιπέτειες και αφού το κτίσμα είχε εγκαταλειφθεί στην τύχη του οι συνθήκες ωρίμασαν, ώστε η διάσωση και η αποκατάστασή του να συνδυαστούν με το όνομα της κορυφαίας Ελληνίδας σοπράνο ως Ακαδημία Λυρικής Τέχνης Μαρία Κάλλας.
Πριν από λίγες μέρες το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων ενέταξε στο ΕΣΠΑ την πολυκατοικία Παπαλεονάρδου όπως λέγεται, επί της Πατησίων 61 και Σκαραμαγκά με προϋπολογισμό 6.869.600 ευρώ. Ενώ ήδη το υπουργείο Πολιτισμού έχει εγκρίνει τις εργασίες αποκατάστασης και επισκευής, καθώς και την αλλαγή χρήσης από κατοικία σε Μουσική Ακαδημία. Πρόκειται άλλωστε για κτίριο, χαρακτηρισμένο ως ιστορικό διατηρητέο και αρχιτεκτονικό μνημείο των νεότερων χρόνων, κήρυξη που είχε κάνει ήδη από το 1989 η Μελίνα Μερκούρη.
Στην πρόσοψή του υπήρχε μάλιστα παλαιότερα και αναμνηστική πλάκα με αναφορά στο όνομα της Μαρίας Κάλλας.
Χαρές και λύπες
Από τα δεκατέσσερα χρόνια της ως τα είκοσι δύο έζησε εκεί η Κάλλας -Καλογεροπούλου ακόμη τότε- μαζί με την μητέρα της, Λίτσα, και την αδερφή της, Τζάκυ (Υακίνθη). Μόλις είχαν φθάσει από την Νέα Υόρκη μετά τον χωρισμό των γονιών της και η αλλαγή θα πρέπει να ήταν πολύ μεγάλη για την νεαρή Μαρία.
Όση η απόσταση από το Μανχάταν της Νέας Υόρκης όπου ο πατέρας της είχε μεταφέρει το φαρμακείο του από την Αστόρια ως την Αθήνα.
Σ΄αυτό το σπίτι θα πρέπει να πήρε και τις πρώτες χαρές αλλά και απογοητεύσεις στην προσπάθειά της να σπουδάσει αυτό που αγαπούσε πάνω απ΄όλα, τη μουσική.
Όπως όταν ο διευθυντής του Ωδείου Αθηνών την είχε απορρίψει στις εισαγωγικές εξετάσεις, κάτι που ασφαλώς την πόνεσε αλλά όχι για πολύ, αφού δύο χρόνια μετά, το 1939 η Ισπανίδα σοπράνο Ελβίρα ντε Ιδάλγο την είχε δεχθεί στην τάξη της κάνοντάς την μαθήτριά της.
Περιγράφοντας αργότερα η ίδια την πρώτη της εντύπωση από την Κάλλας έλεγε, πως είχε ακούσει «στροβιλώδεις, φουσκωμένους καταρράκτες ήχων που ήταν, βέβαια, ανεξέλεγκτοι, αλλά σίγουρα γεμάτοι θεατρικότητα και συναίσθημα».
Το ασχημόπαπο
Σε κάποιο από τα δωμάτια αυτού του σπιτιού εξάλλου, θα ένιωθε μόνη και παραμελημένη από τη μητέρα της, που αγαπούσε περισσότερο την αδερφή της.
«Η αδερφή μου ήταν λεπτή και όμορφη και φιλική και η μητέρα μου πάντοτε την προτιμούσε. Εγώ ήμουν το ασχημόπαπο, παχουλή και άχαρη και καθόλου δημοφιλής. Είναι άκαρδο να κάνεις ένα παιδί να νιώθει άσχημο και ανεπιθύμητο», όπως είχε πει η ίδια αργότερα.
Αυτή η περίοδος της εφηβείας άλλωστε, ήταν και η καθοριστική για την διαμόρφωση της κακής σχέσης με την μητέρα της, που την έσπρωχνε διαρκώς να δουλεύει από αυτή την ηλικία.
«Δεν θα την συγχωρήσω ποτέ που μού αφαίρεσε την παιδική μου ηλικία. Κατά την διάρκεια όλων των χρόνων που θα έπρεπε να παίζω και να μεγαλώνω, εγώ τραγουδούσα ή έβγαζα λεφτά», είχε ξεκαθαρίσει. Στη γερμανική Κατοχή όλα αυτά, όταν τα προβλήματα είχαν να κάνουν και με την επιβίωση.
Μαζί όμως έρχονταν και οι χαρές από τις επιτυχίες, αφού ώσπου να φύγει για την Αμερική στις 14 Σεπτεμβρίου 1945, η Μαρία Κάλλας είχε πάρει μέρος σε 56 παραστάσεις επτά οπερατικών έργων κι είχε δώσει 20 ρεσιτάλ.
Η πολυκατοικία
Το 1925 είχε κτιστεί η πολυκατοικία, ένα εξαίρετο δείγμα της αρ νουβό, από τα λίγα που έχουν απομείνει στην Αθήνα, σχεδιασμένη από τον γερμανοσπουδαγμένο αρχιτέκτονα και καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Κώστα Κιτσίκη (1893 – 1969). Ο τύπος της πολυκατοικίας όπως την γνωρίζουμε σήμερα είχε εμφανιστεί στην Ελλάδα μόλις το 1921και ο Κιτσίκης είχε υπερασπιστεί αυτό το είδος κτιρίου, μάλιστα η συγκεκριμένη ήταν από τις πρώτες που έφτιαξε ο ίδιος.
«Μπαίνοντας κανείς, βρισκόταν κατευθείαν σε έναν αρκετά μεγάλο χώρο, με μια μπαλκονόπορτα στο βάθος δεξιά κι ένα μικρό μπαλκόνι που έβλεπε στην ταράτσα του γειτονικού σπιτιού», γράφει ο Νίκος-Πετσάλης Διομήδης στο βιβλίο του «Η άγνωστη Κάλλας».
« Όλα σ’ αυτό το χολ-σαλόνι-τραπεζαρία με τη μεγάλη διαχωριστή τζαμαρία –τοίχοι, καναπέδες, ακόμα και χαλιά– ήταν μπλε σύμφωνα με το γούστο της Λίτσας. Το απαραίτητο πιάνο τοποθετήθηκε σχεδόν απέναντι και λίγο αριστερά από την είσοδο, στο πιο σκοτεινό μέρος του μεγάλου δωματίου όπου και θα παρέμενε σε όλη τη διάρκεια της περιόδου που ακολουθεί.
Η Λίτσα έγραψε πως τα δύο κορίτσια είχαν ξεχωριστά δωμάτια, αλλά κατά την Τζάκυ τις κρεβατοκάμαρες που έβλεπαν στην οδό Σκαραμαγκά τις είχαν “τη μία η μαμά και μια εμείς οι δύο μαζί”, ενώ τη γωνιακή θα την υπενοικίαζαν για ένα μικρό αλλά χρήσιμο εισόδημα…»
Πρόκειται για στοιχεία, που πέραν των άλλων θα είναι χρήσιμα για την διερεύνηση της ακριβούς θέσης του διαμερίσματος όπου ζούσε η οικογένεια της Κάλλας, κάτι που προβλέπει και η απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο ζητεί επίσης να υπάρξει και σχετική υπόμνηση για τη ζωή και το έργο της.
Η αποκατάσταση
Από το 1950 το κτίριο των 1.442 τ. μ. είχε περιέλθει στο Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο ενώ οι ζημιές που υπέστη το 1999 από τον σεισμό ήταν πολύ μεγάλες. Επιπλέον το 2003 μια πυρκαγιά πρόσθεσε κι άλλες καταστροφές αλλά το ΝΑΤ δεν είχε οικονομικά τη δυνατότητα να το αποκαταστήσει.
Παρέμεινε έτσι ακατοίκητο, ώσπου άρχισε να χρησιμοποιείται από εξαρτημένα άτομα για να γίνει κατάληψη στη συνέχεια από ομάδα αντιεξουσιαστών.
Εν τέλει από το 2017 έχει περιέλθει στον ΕΦΚΑ ενώ να σημειωθεί από πολλά χρόνια πριν η υψίφωνος Βάσω Παπαντωνίου είχε προτείνει την στέγαση της Ακαδημίας Λυρικής Τέχνης «Μαρία Κάλλας».
Η αποκατάστασή του τώρα θα περιλαμβάνει τις προσόψεις και τη στέγη καθώς και όλα τα διατηρητέα τμήματα του εσωτερικού του. Επίσης, πριν απ΄όλα την ενίσχυση ή και ανακατασκευή του φέροντος οργανισμού, καθώς οι βλάβες από το σεισμό και την πυρκαγιά στους πρώτους ορόφους έχουν προκαλέσει μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση.
Κατόπιν αυτών κτιριολογικά θα προκύψουν 16 μικρές αίθουσες διδασκαλίας και οκτώ μεγάλες για διδασκαλία, εκδηλώσεις και εκθέσεις, γραφεία, αναγνωστήριο και ένα καφέ στο δώμα.
