Έτοιμος να ξεκινήσει έναν ανοιχτό διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους και την πολιτεία για μια νέα στρατηγική για την εργασία στον τουρισμό είναι ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), όπως τόνισε ο πρόεδρός του Γιάννης Ρέτσος στην ομιλία του στη σημερινή 30ή Τακτική Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου.
Είπε για το ζήτημα των εργασιακών σχέσεων ο κ.Ρέτσος:
“… Ακούω με μεγάλη προσοχή την κριτική που ασκείται για ζητήματα που αφορούν κυρίως θέματα εργασιακών συνθηκών και αμοιβών. Θα ήθελα να είμαι πολύ ειλικρινής και ξεκάθαρος …
Η θέση του ΣΕΤΕ επάνω σε ένα τόσο σοβαρό ζήτημα είναι διαχρονική. Καμία παραβίαση εργασιακών κανόνων δεν μπορεί να γίνει ανεκτή. Καμία παρέκκλιση από την κείμενη νομοθεσία δεν δικαιολογείται. Καμία ανοχή απέναντι σε αυθαιρεσίες δεν ενθαρρύνεται. Είμαστε σαφείς και κατηγορηματικοί. Γιατί αυτός είναι ο μόνος δρόμος να προστατέψουμε το ίδιο το προϊόν μας. Ποιοτικός τουρισμός με εργαζόμενους σε γκρίζες συνθήκες, δεν μπορεί να υπάρξει. Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, χρειάζεται από πλευράς του κράτους, συνεχής και αυστηρός έλεγχος, για τον εντοπισμό των παραβατών και την παραδειγματική τους τιμωρία. Χρειάζεται και από τη δική μας πλευρά, αυστηρή τήρηση των νόμων, χωρίς εκπτώσεις και εξαιρέσεις. Εμείς πρώτοι, θέλουμε να ξεχωρίσουμε την ήρα από το σιτάρι. Τον επαγγελματία που πληρώνει φόρους, που προσφέρει δουλειές και ανάπτυξη, από τον τυχοδιώκτη που θεωρεί τον τουρισμό ως μια εύκολη πηγή πλουτισμού. Χρειάζεται όμως και κάτι άλλο …
Ένας ανοιχτός, χωρίς προκαταλήψεις και παρωπίδες διάλογος, για μια νέα στρατηγική για την εργασία στον τουρισμό. Ο ΣΕΤΕ είναι έτοιμος, να ξεκινήσει με όλους τους ενδιαφερόμενους, κοινωνικούς εταίρους και την πολιτεία, έναν καλόπιστο και ειλικρινή διάλογο, με γνώμονα πάντα το καλό του ελληνικού τουρισμού και της ελληνικής οικονομίας.
Με πυξίδα μας πάντα τη διάθεση για συναίνεση και σύνθεση απόψεων. Όταν όλα αλλάζουν γύρω μας, οφείλουμε και εμείς να πηγαίνουμε ένα βήμα μπροστά. Πάντα με στόχο το συλλογικό συμφέρον. Να τα σκεφτούμε όλα από την αρχή. Να βρούμε τρόπους να επιδοτούμε την εργασία, Να μιλήσουμε για πολιτικές απασχόλησης τον χειμώνα. Να πετύχουμε, βήμα – βήμα τη διεύρυνση της σεζόν, που θα μειώσει τις στρεβλώσεις της εποχικότητας. Να αλλάξουμε επιτέλους νοοτροπία, σκεπτόμενοι τα οφέλη που θα προκύψουν για όλους”.
Tα υπόλοιπα σημεία της ομιλίας του κ.Ρέτσου:
Η περίφημη κανονικότητα, είναι πλέον η εξαίρεση, σε έναν κανόνα πολλαπλών κρίσεων
… Η Ελλάδα και ολόκληρος ο κόσμος, βρίσκονται και πάλι μπροστά σε εξελίξεις που αλλάζουν το ρου της ιστορίας. Που μας υπενθυμίζουν ότι η περίφημη κανονικότητα, είναι πλέον η εξαίρεση, σε έναν κανόνα πολλαπλών κρίσεων. Υγειονομικών, όπως ήταν και εξακολουθεί να είναι η πανδημία, Γεωπολιτικών, όπως είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία, μετά την παράνομη εισβολή της Ρωσίας σε μια ανεξάρτητη χώρα, Οικονομικών, όπως είναι η κρίση που βιώνουμε σήμερα, με τη ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού και το κύμα ακρίβειας που πλήττει τα νοικοκυριά αλλά και τις επιχειρήσεις.
Ο κόσμος αλλάζει …
Τα πάντα μεταβάλλονται ραγδαία, κάτω από το βάρος και την αλληλεπίδραση των τεκτονικών αλλαγών που ήδη βιώνουμε, αλλά και του φόβου ότι μπορεί να ακολουθήσουν και άλλες, απρόβλεπτες καταστάσεις …
Επισιτιστική κρίση, γενικευμένη γεωπολιτική αστάθεια, νέα προσφυγικά κύματα, παγκόσμια ύφεση. Το εύρος των συνεπειών αυτής της πρωτοφανούς συνθήκης αλλεπάλληλων και αλληλοτροφοδοτούμενων κρίσεων, ακόμα δεν μπορούμε να το υπολογίσουμε. Ήδη όμως βλέπουμε τα πρώτα, σημαντικά γεωπολιτικά και οικονομικά αποτελέσματα. Τόσο στην ανάσχεση της παγκοσμιοποίησης, κάτι που θα αντιμετωπίσουμε περισσότερο μεσοπρόθεσμα, όσο και στα πιο απτά και μετρήσιμα αποτελέσματα, όπως είναι η έκρηξη τιμών στην ενέργεια και το αυξημένο κόστος ζωής. Σε αυτή την εξίσωση, προστίθεται και η συνεχιζόμενη προκλητική πολιτική της Τουρκίας, που προκαλεί διαρκώς με την αναθεωρητική ρητορική της.
Μέσα σε αυτό το σύνθετο και βεβαρυμμένο περιβάλλον, ο ελληνικός τουρισμός καλείται για ακόμα μια φορά, να προσαρμοστεί και να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Να λειτουργήσει και φέτος κάτω από δύσκολες συνθήκες, να αντιμετωπίσει ακόμα μια περίοδο κρίσεων, για πολλοστή φορά όμως μέσα στην τελευταία δεκαετία. Καλείται και πάλι, να στηρίξει τη μεγάλη εθνική προσπάθεια ανάκαμψης. Γιατί δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ξεχνάμε, ότι ο ελληνικός τουρισμός και στη μεγάλη οικονομική κρίση της δεκαετίας του ’10, αλλά και στα χρόνια της πανδημίας, στήριξε εισοδήματα, δημιούργησε πολλές θέσεις εργασίας, συνέβαλε καθοριστικά στην κοινωνική συνοχή της περιφέρειας. Αυτό ακριβώς έκανε και την προηγούμενη χρονιά.
Κερδίσαμε το δύσκολο στοίχημα του 2021
…Ο ελληνικός τουρισμός και το 2021, κέρδισε το δύσκολο στοίχημα. Πέρα από κάθε πρόβλεψη και μέσα σε ένα περιβάλλον πρωτόγνωρων δυσκολιών, κατέγραψε μια σημαντική συνεισφορά στην ελληνική οικονομία. Η εισερχόμενη ταξιδιωτική κίνηση, έφτασε τα 14,7 εκατ. αφίξεις, και οι ταξιδιωτικές εισπράξεις, διαμορφώθηκαν σε 10,7 δισ. Ευρώ, με αύξηση της Μέσης Κατά Κεφαλή Δαπάνης κατά +27% σε σχέση με το 2019. Και το παραπάνω επίτευγμα έγινε χάρη στη σκληρή δουλειά, όλων των εμπλεκόμενων μερών.
Του τουριστικού επιχειρηματικού κόσμου, που για ακόμα μια φορά έδειξε ωριμότητα, διορατικότητα και προσαρμοστικότητα …
Των εργαζόμενων, που εργάστηκαν κάτω από πρωτόγνωρες συνθήκες, δείχνοντας και αυτοί ένα υψηλό αίσθημα ευθύνης και επαγγελματισμού.
Της Πολιτείας, που άκουσε τα πιεστικά μας αιτήματα, έδειξε αντανακλαστικά και στήριξε ουσιαστικά και γενναία τον τουριστικό τομέα σε αυτή την πρωτόγνωρη συνθήκη.
Υπερήφανος για τον ΣΕΤΕ
….Είμαι ιδιαίτερα περήφανος και για τον τρόπο που λειτούργησε ο ΣΕΤΕ και σε αυτή την κρίση. Αποφύγαμε τις σειρήνες του λαϊκισμού, δώσαμε μάχες ουσίας και όχι εντυπώσεων, συνδιαμορφώσαμε ένα ισχυρό δίχτυ ασφαλείας, κατοχυρώσαμε το ρόλο μας ως αξιόπιστος κοινωνικός εταίρος. Αποδείξαμε λοιπόν σε ακόμα μια δύσκολη στιγμή, ότι ο ελληνικός τουρισμός, μπορεί να ένας αξιόπιστος εγγυητής σταθερότητας, ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής για όλους. Μπορεί να σχεδιάζει το μέλλον, αλλά να αντιμετωπίζει κάθε δυσκολία στο παρόν.
Μπορεί για πάντα ο ελληνικός τουρισμός να θεωρείται ο από μηχανής θεός;
…Επιτρέψτε μου όμως σε αυτό το σημείο να θέσω ένα ερώτημα … Μπορεί για πάντα ο ελληνικός τουρισμός να θεωρείται ο από μηχανής θεός; Να λογίζεται ως μια δεδομένη πηγή εσόδων, ακόμα και στις πιο οριακές καταστάσεις; Ιδίως τώρα, που η μια κρίση διαδέχεται την άλλη;
Η απάντηση είναι όχι … Δεν μπορεί να θεωρείται πάντα δεδομένος … Διότι ο τουρισμός είναι μια δυναμική και σύνθετη διαδικασία, που απαιτεί τη διαρκή προσαρμογή. Απαιτεί σχέδιο, στήριξη, στρατηγική. Και στις δύσκολες περιόδους, αλλά και στις καλές. Διότι ούτε οι επιτυχίες έρχονται από τον ουρανό, ούτε και οι κρίσεις αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά ως δια μαγείας … Όσες ή όσοι νόμιζαν ή νομίζουν ακόμα, ότι όλα γίνονται στον αυτόματο πιλότο, διαψεύδονται από την πραγματικότητα με τον πιο απόλυτο τρόπο.
Οι 4 κεντρικοί στόχοι
….Το 2017, όταν είχα την τιμή να αναλάβω την Προεδρία του ΣΕΤΕ, ο ελληνικός τουρισμός κατάφερνε να αναπτύσσεται θεαματικά. Με τα χρόνια προβλήματα όμως, να υπάρχουν διαχρονικά, ως μόνιμες απειλές, για την μακροχρόνια και υγιή ανάπτυξη του.
Γι’ αυτό και τότε είχαμε θέσει 4 κεντρικούς αλλά και διαχρονικούς όπως αποδεικνύεται στόχους:
1ον Την ωρίμανση και την κατάταξη μας στις μεγάλες αγορές,
2ον Τη διαρκή, αρμονική και επωφελή για την ελληνική οικονομία και τη χώρα σχέση με τις εκάστοτε κυβερνήσεις,
3ον Την ενότητα του κλάδου, την εργασιακή και κοινωνική ειρήνη,
4ον Την ενδυνάμωση της κοινωνικής διάστασης του τουρισμού καθώς και την ενίσχυση του κοινωνικού μας αποτυπώματος.
Ό,τι λέγαμε τότε, ισχύει και σήμερα. Έχουν γίνει πάρα πολλά, θα πρέπει όμως ποτέ να μην επαναπαυόμαστε. Θα πρέπει να συνεχίσουμε τη δουλειά, για να βρισκόμαστε πάντα ένα βήμα μπροστά.
Να ξεκινήσω από τον πρώτο στόχο που είχαμε θέσει, την ωρίμανση …
Η Ελλάδα πέτυχε όλα τα προηγούμενα χρόνια, με πολύ κόπο, να συγκαταλέγεται πλέον στις ώριμες τουριστικά αγορές, που καταφέρνουν να ανταπεξέρχονται στις σύγχρονες απαιτήσεις, που μπορούν να προσελκύουν μεγάλες επενδύσεις στη χώρα. Έγιναν σημαντικά βήματα που βοήθησαν προς αυτή την κατεύθυνση, παρά τις πρωτοφανείς δυσκολίες που είχαμε να αντιμετωπίσουμε μπροστά μας. Το δύσκολο στοίχημα του 2020 και του 2021 κερδήθηκε. Και αυτό πρέπει να το αναγνωρίσουμε. Ενδεικτικά αναφέρω για παράδειγμα την ποιοτική αξιολόγηση των ξενοδοχείων το 2021, που ήταν ιδιαίτερα υψηλή και σε καλύτερη θέση από το 2019. Είναι ένα στοιχείο που αποτελεί σημαντική παρακαταθήκη για τα ελληνικά ξενοδοχεία, τα οποία μπορούν να το κεφαλαιοποιήσουν τα επόμενα έτη εδραιώνοντας περαιτέρω την Ελλάδα στον διεθνή τουρισμό. Πιο ώριμοι λοιπόν σήμερα, το 2022, από ότι το 2017, με περισσότερες γνώσεις και σε καλύτερη συγκριτικά θέση. Στη διαδικασία αυτή της ωρίμανσης όμως, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει και ο ίδιος ο ΣΕΤΕ.
Γι’ αυτό και εμείς σήμερα, με μεγάλο σεβασμό στην ιστορία μας, προχωράμε σε μια σειρά καταστατικών αλλαγών, με στόχο τον θεσμικό εκσυγχρονισμό του Συνδέσμου, και το πέρασμα του στην ψηφιακή εποχή. Το παρελθόν το σέβεσαι, όταν μπορείς να εξασφαλίζεις το παρόν και να διεκδικείς το μέλλον. Και εμείς αυτό κάνουμε διαρκώς. Δίνουμε μάχες, τολμάμε να αλλάζουμε, για να μπορέσουμε να διεκδικήσουμε ένα καλύτερο μέλλον για τον ελληνικό τουρισμό. Στην πορεία ωρίμανσης όλα αυτά τα χρόνια, συνέβαλαν τα μέγιστα όλοι οι εμπλεκόμενοι. Δεν μπορώ παρά να συγχαρώ το ΙΝΣΕΤΕ για την επιστημονική και τεκμηριωμένη δουλειά που αθόρυβα κάνει τόσα χρόνια, μελετώντας εις βάθος την τουριστική αγορά, παράγοντας γνώση, στοιχεία και δεδομένα πολύτιμα για τη χάραξη της τουριστικής πολιτικής. Δεν μπορώ παρά να συγχαρώ τη MARKETINGGREECEγια την εκπληκτική της δουλειά, στα δεκάδες projectsπου φέρνει με επιτυχία εις πέρας, και κυρίως στην ενδυνάμωση του ελληνικού brand, ένα από τα σημαντικά μας πλεονεκτήματα πλέον, κάτι που φάνηκε στην περίοδο της πανδημίας. Το ελληνικό brandname άντεξε, ενισχύθηκε, συνέβαλε στα μέγιστα ο ελληνικός τουρισμός να μείνει όρθιος, ισχυρός, ανταγωνιστικός και σήμερα, το 2022, να αγγίξει και γιατί όχι να ξεπεράσει σε έσοδα το 2019…..
Όλα τα παραπάνω για να επιτευχθούν όμως, απαιτούν τη διαρκή, αρμονική και επωφελή για την ελληνική οικονομία και τη χώρα σχέση του ΣΕΤΕ με τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Σχέση συνεργασίας, ειλικρίνειας, αμοιβαιότητας και κοινού βηματισμού, χωρίς φόβο και χωρίς ιδεοληπτικές εμμονές, για να μπορέσουμε να πάμε μαζί, ένα βήμα μπροστά.
Αυτός ήταν ο δεύτερος στόχος μας, και αυτόν πράξαμε συστηματικά και συνειδητά, ανεξαρτήτως ποια κυβέρνηση είχαμε μπροστά μας όλα αυτά το χρόνια. Προσπερνώντας δυσκολίες, προκαταλήψεις, ή άλλου είδους αγκυλώσεις, που αντιμετωπίσαμε. Βάζοντας πάντα ως προτεραιότητα το συλλογικό καλό, προκρίνοντας σταθερά τη θεσμική μας υπόσταση, τον ρόλο του κοινωνικού εταίρου, που επάξια διεκδικήσαμε και κατακτήσαμε το 2013 και από τότε υπηρετούμε με πολύ σεβασμό και αφοσίωση.
Γιατί μόνο έτσι μπορούσαμε να εξυπηρετούμε τον τρίτο μεγάλο στόχο που είχαμε και εξακολουθούμε ακόμα να έχουμε μπροστά μας. Την εργασιακή και κοινωνική ειρήνη. Ένα κεκτημένο που με κόπο και θυσίες καταφέραμε να οικοδομήσουμε τα δύσκολα χρόνια της κρίσης. Προστατεύοντας δικαιώματα, αποφεύγοντας άσκοπες συγκρούσεις, χτίζοντας σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Αυτό ακριβώς θα πρέπει να κάνουμε και σήμερα. Χωρίς όμως να βάλουμε τον τουρισμό στο επίκεντρο μια τυφλής πολιτικής εκμετάλλευσης. Να μην τον θυσιάσουμε στο βωμό κάποιων πολιτικών επιδιώξεων.
Στο σημείο αυτό ανέφερε ότι ο ΣΕΤΕ είναι ανοιχτός στο διάλογο για μια νέα στρατηγική για την εργασία στον τουρισμό, που αναφέρονται στην αρχή του κειμένου. Και συνέχισε:
Ενδυνάμωση της κοινωνικής διάστασης του τουρισμού
… Γιατί έτσι καταλήγουμε στον τέταρτο διαρκή μας στόχο … Την ενδυνάμωση της κοινωνικής διάστασης του τουρισμού, την ενίσχυση του κοινωνικού μας αποτυπώματος.
Έχουμε ήδη διανύσει μια μεγάλη απόσταση, από τις εποχές που ο ελληνικός τουρισμός ήταν για κάποιους ένα αναγκαίο κακό, ή ένα εποχιακό πάρεργο. Όλο και περισσότεροι αντιλαμβάνονται την τεράστια συμμετοχή του στην κοινωνική συνοχή. Το ξαναζωντάνεμα της περιφέρειας, Τις θέσεις εργασίας, τα πολλαπλά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες.
Όλα αυτά θα πρέπει να τα διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού. Με προσεκτικά σχεδιασμένα μέτρα, Με συγκεκριμένες ενέργειες, που πάνω από όλα θα προστατεύουν τις τοπικές κοινωνίες. Με ένα πολύ σύγχρονο και καλά επεξεργασμένο μοντέλο βιώσιμου τουριστικού προϊόντος. Και βιώσιμος τουρισμός σημαίνει … οικονομική βιωσιμότητα, που περνάει μέσα από τη διατήρηση και την περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης του ελληνικού τουρισμού, περιβαλλοντική βιωσιμότητα, που περνάει μέσα από την προστασία, την διαχείριση και την ανάδειξη του περιβάλλοντος, κοινωνική βιωσιμότητα, που περνάει μέσα από τη στήριξη των περιφερειών, και των τοπικών κοινωνιών στο σύνολο τους. Ο τουρισμός δεν είναι μια αποκομμένη εξωγενής διαδικασία. Οφείλει να σέβεται, να προσαρμόζεται, να ανταποδίδει τα μέγιστα στις τοπικές κοινωνίες και στους ανθρώπους.
Ξεκάθαρο εθνικό στρατηγικό σχέδιο
Για να υπηρετήσουμε όλους τους παραπάνω διαχρονικούς μας στόχους, χρειάζεται ένα ξεκάθαρο εθνικό στρατηγικό σχέδιο που θα λειτουργεί ως ένας συνεκτικός κρίκος, μεταξύ της τοπικής αυτοδιοίκησης, της κυβέρνησης και των ιδιωτών. Ένα σχέδιο – πυξίδα, που θα μας δείχνει το δρόμο της επιτυχίας. Με αυτή τη λογική και κοιτώντας πάντα τη μεγάλη εικόνα, εκπονήσαμε και δημοσιοποιήσαμε πρόσφατα τη μελέτη «Ελληνικός Τουρισμός 2030 – Σχέδια Δράσης».
Πρόκειται, για το πιο ολοκληρωμένο έργο που έχει γίνει ποτέ στον χώρο του τουρισμού. Μια πλήρης χαρτογράφηση του, τόσο από πλευράς προϊόντος, όσο και από πλευράς αγορών και συνόλου των υποδομών που επηρεάζουν την τουριστική δραστηριότητα. Η πορεία του ελληνικού τουρισμού προς το 2030, προϋποθέτει τη μετάβαση από την αυθόρμητη στη στοχευμένη ανάπτυξη. Προϋποθέτει ένα μεθοδικό, ουσιαστικό και ολοκληρωμένο σχεδιασμό, σε ένα σαφές πλαίσιο βιωσιμότητας, λαμβάνοντας υπόψη διαθέσιμους πόρους, στόχους και αναδυόμενες τάσεις.
Οι στόχοι για το 2030
Με βάση αυτό το σχέδιο, τα έσοδα το 2030, μπορούν να φθάσουν σε 27 δισ. Ευρώ. παρουσιάζοντας αύξηση κατά 52% σε σχέση με το 2019 που ήταν 18 δισ. Ευρώ. Οι επισκέψεις στις Περιφέρειες μπορούν να φθάσουν σε 50 εκατ., καταγράφοντας αύξηση κατά 27% σε σχέση με το 2019 που ήταν 39 εκατ., Οι διανυκτερεύσεις μπορούν να φθάσουν σε 307 εκατ., εμφανίζοντας αύξηση κατά 32% σε σχέση με το 2019 που ήταν 233 εκατ. Το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να επιτευχθεί με εφικτούς μέσους ετήσιους ρυθμούς μεταβολής την περίοδο μεταξύ 2023 και 2030, της τάξης του 6,2% για τα έσοδα, 3,5% για τις επισκέψεις, και 4% για τις διανυκτερεύσεις.
Το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να επιτευχθεί, αν προσαρμοστούμε στις νέες παγκόσμιες τάσεις που ήδη διαμορφώνουν τις εξελίξεις στον παγκόσμιο και κατά συνέπεια στον ελληνικό τουρισμό. Τέτοιες παγκόσμιες τάσεις είναι …
- ο ψηφιακός μετασχηματισμός,
- η βιώσιμη ανάπτυξη και η αειφορία,
- ο υπερτουρισμός,
- η οικονομία διαμοιρασμού,
- οι κοινωνικές και δημογραφικές αλλαγές,
- οι αναδυόμενοι προορισμοί,
- η ασφάλεια και η διαχείριση κρίσεων.
Η μεγάλη ευκαιρία για μια μακροχρόνια, σταθερή πορεία ανόδου του ελληνικού τουρισμού
Στόχος μας είναι να ενεργοποιήσουμε τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή, τη στήριξη των κοινωνικών και παραγωγικών δυνάμεων της χώρας. Πιστεύουμε ακράδαντα, ότι και με την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της μελέτης, μπορούμε να δούμε την Ελλάδα να κατακτά υψηλότερες θέσεις στην κατάταξη μεταξύ των δημοφιλών προορισμών του παγκόσμιου τουρισμού. Πιστεύουμε ακράδαντα, ότι μπροστά μας έχουμε τη μεγάλη ευκαιρία για μια μακροχρόνια, σταθερή πορεία ανόδου του ελληνικού τουρισμού. Πάντα όμως, με το μυαλό σε ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης που θα σέβεται το περιβάλλον, τους προορισμούς, τους ανθρώπους … Και αυτό πρακτικά σημαίνει μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, καθαρές τεχνολογίες, βιώσιμες πρακτικές, ενίσχυση των τοπικών κοινοτήτων, προστασία του περιβάλλοντος, ανάπτυξη εναλλακτικών προορισμών, αυστηρή διαχείριση ροών.
Τα επόμενα χρόνια, θα κληθούμε όλοι μας, να προσαρμοστούμε στις σύγχρονες ανάγκες, στις νέες προτεραιότητες. Κυβέρνηση, τοπική αυτοδιοίκηση, επιχειρηματίες, εργαζόμενοι, θα είμαστε κρίκοι της ίδιας αλυσίδας αλλαγών και προσαρμογών. Η ανταγωνιστικότητα και η ανθεκτικότητα, θα είναι οι δυο κεντρικές έννοιες που θα μας απασχολήσουν το επόμενο διάστημα. Οι βασικοί πυλώνες της βιωσιμότητας του ελληνικού τουρισμού.
