Γράφει Μαρία Μουρελάτου
Θα ήταν η ζωή στον πλανήτη Γη η ίδια χωρίς τα fake news; Οι πολίτες ανά τον κόσμο θα λάμβαναν τις ίδιες αποφάσεις αν δεν είχαν επηρεαστεί κατά καιρούς από διάφορες, πληρωμένες ή μη, διακινούμενες θεωρίες συνωμοσίας; Και, καθώς τα «ανεξάρτητα» πληκτρολόγια αυξάνονται και η ενημέρωση περνά ολοένα και περισσότερο στο πεδίο των ψηφιακών μέσων, πόσες πλατφόρμες fact checking θα είναι στο μέλλον αρκετές ώστε να αντισταθμίζουν την παραγωγή και αντίστοιχη κατανάλωση ψευδών ειδήσεων σε ημερήσια βάση;
Με φόντο την πρόσφατη καταδίκη του ακροδεξιού συνωμοσιολόγου Αλεξ Τζόουνς από δικαστήριο του Τέξας που τον έκρινε ένοχο για διασπορά fake news σχετικά με το πιο θανατηφόρο μακελειό σε σχολείο στις ΗΠΑ, η ομάδα από τα «Ellinika Hoaxes» μιλά στα «ΝΕΑ» για το φαινόμενο της διασποράς ψευδών ειδήσεων στο ελληνικό Διαδίκτυο.
«Το φαινόμενο της διασποράς ψευδών ειδήσεων και διακίνησης θεωριών συνωμοσίας στο ελληνικό Διαδίκτυο είναι έντονο. Υπάρχει πλήθος ιστοσελίδων (συνήθως με τη μορφή blog, χωρίς στοιχεία συντάκτη, διαχειριστή ή επικοινωνίας), ομάδων σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και μεμονωμένων χρηστών τους που διακινούν συστηματικά, σε καθημερινή βάση, ψευδείς ειδήσεις και θεωρίες συνωμοσίας (συνήθως το ένα συμπληρώνει το άλλο), κατά κύριο λόγο αντιεμβολιαστικού – ψευδοεπιστημονικού περιεχομένου αλλά και περιεχομένου που αφορά πολιτικά και κοινωνικά θέματα καθώς και ζητήματα διεθνών σχέσεων της Ελλάδας.
Σε κάποιες περιπτώσεις, πρόκειται για πραγματικά φαιδρές θεωρίες συνωμοσίας αλλά ταυτόχρονα ανησυχητικά διαδεδομένες, όπως π.χ. η θεωρία των χημικών αεροψεκασμών από τα αεροπλάνα ή η θεωρία της διασποράς της πανδημίας του κορωνοϊού – η οποία δεν προκαλείται στην πραγματικότητα από ιό αλλά από «κάτι άλλο», κατά τους θιασώτες της – μέσω των κεραιών 5G», αναφέρει η ομάδα από τα «Ellinika Hoaxes».
Πολιτική εκμετάλλευση
Τώρα που αρχίζουν να καταρρίπτονται η μία μετά την άλλη οι εγχώριες και εισαγόμενες θεωρίες συνωμοσίας, αυτόματα προκύπτουν ερωτήματα, όπως για παράδειγμα αν χωρίς τα fake news του Διαδικτύου θα είχε περάσει ποτέ η Χρυσή Αυγή το κατώφλι της Βουλής και μάλιστα με τέτοιο ποσοστό.
«Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε και την εμφάνιση κομμάτων και διαφόρων πολιτικών κινήσεων που έχουν ως βασική ρητορεία τους διάφορες θεωρίες συνωμοσίας και ψευδείς ειδήσεις. Τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί ο απατεώνας Αρτέμης Σώρρας, που κατέβηκε μέχρι και σε εθνικές εκλογές με το «Ελλήνων Συνέλευσις» και έταζε σε πολίτες διαγραφή χρεών με διάφορα δικά του «ομόλογα», χωρίς φυσικά καμία πραγματική αξία, με τα οποία ισχυριζόταν πως διαθέτει ασύλληπτα ποσά σε καταθέσεις στο εξωτερικό, κατορθώνοντας να παρασύρει έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων σε όλη τη χώρα και μάλιστα για κάποιο διάστημα είχε ανοίξει γραφεία της κίνησής του κυριολεκτικά παντού.
Ανάλογες κινήσεις παρατηρήσαμε και από ανθρώπους που καλλιέργησαν δημόσια τη δυσπιστία προς τα εμβόλια ή ακόμη και την άρνηση της πανδημίας και των μέτρων περιορισμού της, με ψευδοεπιστημονικούς ισχυρισμούς, και οι οποίοι στη συνέχεια προχώρησαν σε δημιουργία διαφόρων κομμάτων με βάση την αντιεμβολιαστική αυτή ρητορεία τους. Ενας εξ αυτών ήταν και ο Γιώργος Τράγκας, ο οποίος ίδρυσε το Κίνημα Ελευθέρων Ανθρώπων.
Παρόμοια περίπτωση είναι και ο έγκλειστος Ηλίας Κασιδιάρης, με το κόμμα του, που ενέταξε στη ρητορεία του διάφορες αντιεμβολιαστικές θεωρίες», σημειώνουν από τα «Ellinika Hoaxes», υπενθυμίζοντας ακόμα μία τέτοια «πληγή»: «Ιδιαίτερα προβληματική ήταν (είναι) η περίπτωση των αυτοαποκαλούμενων «ιεροδηλωσιτών» ή «θεματοφυλάκων του Αρθρου 120 του Συντάγματος», οι οποίοι ουσιαστικά προωθούν την αυτοδικία με βάση τις δικές τους ιδέες και μάλιστα με δυναμικές ενέργειες, με αποκορύφωμα την απαγωγή του διευθυντή του Γυμνασίου Αιγινίου Πιερίας στις 10 Δεκεμβρίου 2021».
Τα καθοριστικά γεγονότα
Ποια ήταν, όμως, τα γεγονότα εκείνα που εκτίναξαν κατακόρυφα την παραγωγή fake news στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια;
«Ξεκάθαρα, δύο γεγονότα στην πρόσφατη ιστορία της χώρας ήταν τα καθοριστικά σημεία που οδήγησαν στην έκρηξη των θεωριών συνωμοσίας: η είσοδος της Ελλάδας στην εποχή των Μνημονίων και η έλευση της πανδημίας του κορωνοϊού», απαντούν από τα «Ellinika Hoaxes», προσθέτοντας:
«Και τα δύο οδήγησαν σε έκρηξη του φαινομένου. Ειδικά η πανδημία Covid-19 προκάλεσε μια άνευ προηγουμένου, απίστευτη πλημμυρίδα ψευδών ειδήσεων και θεωριών συνωμοσίας, με τα περισσότερα ψευδοεπιστημονικά βέλη να πέφτουν στα εμβόλια κατά της Covid-19 και της χρήσης των μασκών (θυμηθείτε την κυρία που ποδοπατούσε μάσκες στο Σύνταγμα τον Σεπτέμβριο του 2020 σε διαδήλωση αρνητών της πανδημίας). Η συντριπτική πλειοψηφία των hoaxes που καταρρίψαμε το 2021 αφορούσε τα εμβόλια κατά του κορονοϊού».
Οσο εύκολη και γρήγορη είναι η δημιουργία και η διασπορά ψευδών ειδήσεων, άλλο τόσο κοπιαστική και χρονοβόρα είναι η διαδικασία της κατάρριψής τους. Και επειδή ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη, η 11μελής ομάδα από τα «Ellinika Hoaxes» σημειώνει πως «όσο περισσότεροι καταπολεμούμε το φαινόμενο, τόσο το καλύτερο», συμπληρώνοντας:
«Το έργο του fact checking είναι εξ ορισμού απαιτητικό και δύσκολο. Ενώ ένας ψευδής ισχυρισμός διατυπώνεται εύκολα, με πρόχειρα στοιχεία / φαινομενικές «αποδείξεις» ή ακόμη και με ωμά ψεύδη, η κατάρριψή του απαιτεί λεπτομερή ανάλυση του ισχυρισμού, προσεκτική εξέταση των υπαρχουσών πηγών έγκυρης πληροφόρησης και εντοπισμό, σε αυτές, των στοιχείων εκείνων που τον αφορούν και τον καταρρίπτουν.
Η διαδικασία αυτή απαιτεί χρόνο, μελέτη, αντιπαραβολή και εξέταση κάθε δυνατού ίχνους. Τo κυριότερo εμπόδιo αφορά την άρνηση παροχής στοιχείων από φορείς, τα οποία μας είναι αναγκαία για να καταρρίψουμε έναν ισχυρισμό. Εχουν υπάρξει και προσπάθειες, διαφόρων δυσαρεστημένων από τις καταρρίψεις μας, να μας σταματήσουν με αστικές αγωγές με απίθανες αξιώσεις, οι οποίες όμως απορρίφθηκαν δικαστικά και δεν μας πτόησαν ούτε μία στιγμή».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΑ ΝΕΑ
