Ο πρόεδρος του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Σύρου ανατρέχει στις ρίζες ενός θεσμού που κατάφερε όχι μόνο να ξεπεράσει τα σύνορα της Ελλάδας αλλά και να υπερβεί τις φιλοδοξίες των δημιουργών του.
Ο Βασίλης Καραμητσάνης είναι δικηγόρος του Αστικού Δικαίου – και απ’ ό,τι λέγεται ένας από τους καλύτερους που μπορεί να εμπιστευτεί κανείς τις υποθέσεις του. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας. Γιατί ο ίδιος είναι και ο συνδημιουργός και πρόεδρος του Aniμasyros, δηλαδή του πρώτου και του πιο επιτυχημένου εν Ελλάδι φεστιβάλ για την τέχνη των κινουμένων σχεδίων, το οποίο φέτος συμπληρώνει 15 χρόνια ζωής, έχοντας πια διεθνείς μετακλήσεις στο ρόστερ του και οικουμενική αίγλη, όπως επιβεβαιώνουν οι 213 ταινίες από 43 από χώρες που περιλαμβάνονται φέτος στο διαγωνιστικό πρόγραμμά του. Η δεύτερη ιδιότητά του Καραμητσάνη ακούγεται μάλλον αναμενόμενη για έναν άνθρωπο που δηλώνει πως το χόμπι του ή, για να το θέσουμε πιο σωστά, το μεράκι του είναι η πολιτιστική διαχείριση, την οποία μάλιστα υπηρέτησε και από τη θέση του προέδρου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής την περίοδο 2018-9. Βέβαια ο πρώτος σπόρος για να καρπίσει αυτό το ενδιαφέρον του ξεκίνησε πολύ πιο απλά και αρκετά πιο βιωματικά απ’ όσο θα υπέθετε κανείς. «Σπούδασα Νομική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ήταν ορόσημο για την πόλη και βέβαια δεν θα μπορούσα να μη συμμετέχω κι εγώ αρχικά ως θεατής, μετά ως εθελοντής και αργότερα ως στέλεχος της διοργάνωσης», αφηγείται.
Αν και προτεραιότητά του -επαγγελματικά τουλάχιστον- ήταν και παραμένει η επιστήμη του, αυτό καθόλου δεν τον εμπόδισε να διαβεί τον Ρουβίκωνα και από την όχθη του σινεφίλ να περάσει σε εκείνη του διοργανωτή κινηματογραφικών γεγονότων. «Από το 2003 έως το 2009 ιδρύσαμε και τρέξαμε μαζί με τη Μαρία Ανεστοπούλου την “Πλατφόρμα Βίντεο”. Ηταν ένα φεστιβάλ προβολής ταινιών σε ταράτσες της Αθήνας. Από εκεί αποκτήσαμε την τεχνογνωσία για να δημιουργήσουμε κάτι ακόμα μεγαλύτερο και πιο φιλόδοξο».
Βέβαια για να γεννηθεί το Aniμasyros θα χρειαζόταν ο ίδιος να περάσει λίγες μέρες αποκλεισμένος, λόγω αντίξοων καιρικών συνθηκών, στη Σύρο και να τη δει όπως ποτέ πριν. «Η Σύρος είναι ένα νησί των Κυκλάδων όχι όμως με τον στερεοτυπικό τρόπο που έχουμε στον νου μας. Συνδυάζει τη νεοκλασική αρχιτεκτονική της Ερμούπολης με έναν μεσαιωνικό οικισμό στην Ανω Σύρο, έχει υπέροχες εξοχές, ανεξερεύνητες ακόμα από τους πολλούς, είναι μια δικοινοτική δογματικά κοινωνία, βρίσκεται μόλις 20 λεπτά με το αεροπλάνο από την Αθήνα και λίγο περισσότερο από τρεις ώρες με το πλοίο από τον Πειραιά και κυρίως έχει το μοναδικό θέατρο “Απόλλων”. Eχει, με άλλα λόγια, όλα τα χαρακτηριστικά για να φιλοξενήσει ένα “μπουτίκ” φεστιβάλ, όπως το είχαμε οραματιστεί, αφιερωμένο αποκλειστικά στο animation». Φυσικά τίποτα δεν θα ήταν ίδιο αν οι τοπικές αρχές δεν είχαν επιδείξει αντανακλαστικά και δεν είχαν αγκαλιάσει την πρωτοβουλία του Καραμητσάνη και της Ανεστοπούλου. Αλλωστε η Σύρος δεν ήταν το μοναδικό νησί στο οποίο είχαν προτείνει τη δημιουργία ενός φεστιβάλ μικρής κλίμακας, αλλά αντιστρόφως ανάλογης πια ακτινοβολίας. «Φυσικά και δεν φανταζόμουν την εξέλιξη και τη γιγάντωση του Aniμasyros. Σκεφτείτε ότι το ξεκινήσαμε όταν ήμουν κάτω από τα 30 και πλέον έχω κλείσει τα 46», λέει χαριτολογώντας.
Πλέον, αν και τα στοιχεία δεν μπορούν να είναι απόλυτα και οι αριθμοί να μετρηθούν μέχρι κεραίας, το Aniμasyros φέρνει στα τέλη κάθε Σεπτέμβρη στη Σύρο περί τους 3.000 επισκέπτες. Νούμερο που μοιάζει ουρανομήκες για ένα φεστιβάλ μικρής κλίμακας και μάλιστα με θεματική τα κινούμενα σχέδια. «Η μικρή κλίμακα που σ’ εμάς μπορεί να φαίνεται δεδομένη ή και περιοριστική καμιά φορά, για τους επισκέπτες από το εξωτερικό είναι μαγική, γιατί ακριβώς είναι εξαιρετικά σπάνια», επισημαίνει ο Καραμητσάνης. Γιατί όμως αποφάσισε να εστιάσει στο animation, ένα παραγκωνισμένο για χρόνια κινηματογραφικό είδος στην Ελλάδα, και δεν ακολούθησε την πεπατημένη, την κλασική συνταγή μιας κινηματογραφικής διοργάνωσης; Η απάντησή του κάνει τη σκέψη του να μοιάζει όχι απλώς λογική αλλά και αυτονόητη. «Υπολογίζεται ότι μόλις το 6% της ετήσιας παγκόσμιας κινηματογραφικής παραγωγής αφορά ταινίες animation. Από την άλλη, όμως, το animation συνεισφέρει στη βιομηχανία του θεάματος το 50% των εσόδων της κάθε χρόνο. Μιλάμε δηλαδή για μια πολύ ισχυρή και πολύ δεμένη, λόγω του μεγέθους της, κοινότητα», εξηγεί.
Η υπόθεση που έκανε ο πρόεδρος του Animasyros επιβεβαιώνεται χρόνο με τον χρόνο και οι αλλοτινοί υπολογισμοί του παράγουν ένα άθροισμα που αυξάνεται γεωμετρικά. Πλέον το φεστιβάλ, που παραδοσιακά λαμβάνει χώρα στα τέλη Σεπτεμβρίου ώστε να μη συμπίπτει με την υψηλή τουριστική περίοδο, έχει γίνει εκ των ων ουκ άνευ κομμάτι της κοινωνίας της Σύρου. Οι κάτοικοι δεν το βλέπουν ως αξιοθέατο ή αξιοπερίεργο ή, ακόμα χειρότερα, ως ξένο σώμα, αλλά ως αναπόσπαστο μέρος της ζωής του νησιού. «Οι πολίτες χρειάστηκαν χρόνο για να καταλάβουν τι κάνουμε. Επρεπε το φεστιβάλ να γίνει με έναν τρόπο mainstream για την τοπική κοινωνία. Αυτό το πετύχαμε όχι μόνο με τις δράσεις τις ημέρες του φεστιβάλ αλλά συμμετέχοντας στις δραστηριότητες του νησιού όλο τον χρόνο». Την καλύτερη επαλήθευση πως η Σύρος αγάπησε ένα φεστιβάλ animation που την εμπεριέχει στο όνομά της ο Καραμητσάνης την έκανε και πάλι με βιωματικό τρόπο. Το 2018 η κακοκαιρία «Ζορμπάς» δεν επέτρεψε στους καλεσμένους και τους επισκέπτες του φεστιβάλ να φτάσουν στο νησί. Αυτό σήμαινε ότι οι μόνοι που μπορούσαν να δώσουν το «παρών» ήταν η ομάδα παραγωγής και οι κάτοικοι του νησιού. «Εχω να σας πω ότι όλες οι προβολές μας ήταν γεμάτες από κόσμο», υπογραμμίζει ο πρόεδρος του Aniμasyros, ο οποίος οφείλει να σημειώσει κανείς πως είναι ένας τύπος ευπροσήγορος, προσηνής και εκπέμπει γνήσια χαρά γι’ αυτό με το οποίο καταπιάνεται, διαλύοντας και τον τελευταίο κόκκο σκόνης που είθισται να σκεπάζει τις θεσμικές θέσεις.
Μήπως όμως τώρα πια που κάθε πόλη και κάθε νησί της Ελλάδας τείνει να διαθέτει το δικό του φεστιβάλ -κινηματογραφικό, μουσικό, θεατρικό κ.ο.κ.-, έχουμε περισσότερες πολιτιστικές διοργανώσεις από αυτές που μπορούμε να «καταναλώσουμε»; Ο Βασίλης Καραμητσάνης είναι κάθετος. «Η τέχνη ποτέ δεν είναι αρκετή. Θέλω μόνο να σας θυμίσω κάτι που εντυπωσίασε και μένα. Πόσο καταπιέστηκαν οι πολίτες στη διάρκεια της καραντίνας και του εγκλεισμού επειδή δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν από κοντά ένα πολιτιστικό γεγονός. Σκεφτείτε, τα υπαίθρια θέατρα είναι ένα πραγματικό δώρο που απολαμβάνουμε στη χώρα μας και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις παραμένουν πάντα ένας τρόπος επικοινωνίας, μια αφορμή για να δεις αλλά και να ιδωθείς με τους άλλους. Μην το ξεχνάτε, ανήκουμε σε έναν από τους πιο κοινωνικούς λαούς του κόσμου». Ποιος μπορεί να διαφωνήσει με τη συλλογιστική του; Κανείς. Οπως κανείς δεν μπορεί να μην έχει στη λίστα των αγαπημένων του ταινιών animation, εκείνη που προκρίνει ο πρόεδρος του Aniμasyros. «Το αγαπημένο μου animation είναι το “Persepolis” της Μαριάν Σατραπί. Είναι μια τραυματική ιστορία που εξηγεί με ανάγλυφο τρόπο το πέρασμα του Ιράν από την εποχή του σάχη στο καθεστώς της ισλαμικής επανάστασης. Πρέπει να σας πω ότι πριν από λίγα χρόνια ταξίδεψα στο Ιράν και σε πολλά σημεία ανακάλεσα αυθόρμητα την αίσθηση που είχα αποκομίσει από το φιλμ», καταλήγει, υπενθυμίζοντας με τον καλύτερο τρόπο τη μαγεία τού σινεμά ή αλλιώς της πιο μαζικής και της πιο συμπεριληπτικής από τις τέχνες. Αλλά όπως λέει και ο Καραμητσάνης, «αν η τέχνη δεν είναι συμπεριληπτική, απλά δεν είναι τέχνη» ◆
