Οι ταχύτητες των ανέμων στη Σκωτία και στη Βόρεια Θάλασσα έπεσαν απότομα στα μέσα Δεκεμβρίου. Τόσο, που οι ανεμογεννήτριες στην περιοχή -οι περισσότερες του Ηνωμένου Βασιλείου- σχεδόν σταμάτησαν να γυρνούν.
Το σκηνικό ήταν αντίστοιχο στη Δυτική Ευρώπη, που βρισκόταν αντιμέτωπη την τελευταία από μια σειρά «αιολικών ξηρασιών». Οι ειδικοί διχάζονται ως προς το εάν πρόκειται για ακόμη μια ανησυχητική πτυχή της κλιματικής αλλαγής. Εκφράζουν πάντως φόβους ότι στο μέλλον το φαινόμενο αυτό θα γίνεται όλο και πιο συχνό.
Το σίγουρο είναι ότι η συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη, μεσούσης της ενεργειακής κρίσης που σαρώνει την Ευρώπη.
Οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο στη Βρετανία «ανέβασαν ταχύτητα» για να καλύψουν το κενό.
Από το 28% που ήταν κατά μέσο όρο πέρυσι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από αιολική, το συγκεκριμένο διάστημα έπεσε μόλις στο 3,4%, έναντι 61% που κάλυψαν οι σταθμοί φυσικού αερίου.
Η προηγούμενη φορά που είχε καταγραφεί κάτι ανάλογο στην Ευρώπη ήταν το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2021.
Ήταν από τις «λιγότερο θυελλώδεις περιόδους στο Ηνωμένο Βασίλειο τα τελευταία 60 χρόνια», παρατηρεί ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Τζιμ Ρομπινς σε ανάλυσή του στον αμερικανικό ιστότοπο Yale Environment 360 της Περιβαλλοντικής Σχολής του Πανεπιστημίου Γέιλ.
Οι επιπτώσεις στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ήταν «δραματικές», επισημαίνει. Η Βρετανία αναγκάστηκε να βάλει ξανά «μπροστά» δύο εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα, την ώρα που ο στόχος είναι ακριβώς ο αντίθετος.
Η απεξάρτηση δηλαδή από τους ρύπους των ορυκτών καυσίμων, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας.
Όταν ο άνεμος δεν είναι… ούριος
Σε αυτό το πλαίσιο, οι οικονομίες βασίζονται όλο και περισσότερο από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την ηλεκτροπαραγωγή.
Συνολικά η ΕΕ καλύπτει πια κατά μέσο όρο το 15% των αναγκών από την αιολική ενέργεια. Στις ΗΠΑ, το ποσοστό κυμαίνεται περίπου στο 10%. Για όλους, η αύξηση της αιολικής ισχύος είναι μέρος της στρατηγικής κατά της κλιματικής αλλαγής.
Ως εκ τούτου, οι λεγόμενες «αιολικές ξηρασίες» δεν είναι καλό νέο. Η έκταση και τα αίτια των αλλαγών στις ταχύτητες των ανέμων παραμένουν αντικείμενο συζήτησης.
Ορισμένοι ειδικοί θεωρούν ότι μπορεί να αποτελεί μέρος μιας μακροπρόθεσμης τάσης που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή. Ως πιθανή αιτία αναφέρουν το ότι η Αρκτική θερμαίνεται με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι οι περιοχές στον ισημερινό, με αποτέλεσμα να υπάρχει μικρότερη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ θερμών και ψυχρών περιοχών.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη στο Nature, η Αρκτική θερμαίνεται τέσσερις φορές ταχύτερα από τον υπόλοιπο κόσμο από το 1979 – πολύ πιο γρήγορα από ό,τι είχε προβλεφθεί.
Αυτή η αύξηση της θερμοκρασίας θα μπορούσε να προμηνύει μια ακόμη πιο απότομη μείωση των ανέμων.
Ένας άλλος ή πρόσθετος παράγοντας που πιθανώς συμβάλλει στην άπνοια είναι η αύξηση του αριθμού και του μεγέθους των αστικών κτιρίων, που δρουν ως τροχοπέδη στους ανέμους.
«Από το 1978 έως το 2010, ερευνητές κατέγραψαν μια παγκόσμια εξασθένηση των ανέμων, με πτώση των ταχυτήτων κατά 2,3% ανά δεκαετία», αναφέρει ο Ρόμπινς.
Καταδεικνύοντας μια μεταβλητότητα του φαινομένου, έρευνα του 2019 διαπίστωσε ότι «μετά το 2010, η παγκόσμια μέση ταχύτητα του ανέμου είχε στην πραγματικότητα αυξηθεί από 7 σε 7,4 μίλια ανά ώρα».
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) πάντως προβλέπει ότι οι ταχύτητες των ανέμων θα μειωθούν τις επόμενες δεκαετίες. Υπολογίζεται ότι η μέση ετήσια ταχύτητα του ανέμου θα μπορούσε να μειωθεί κατά 10% έως το 2100.
Προσέχουμε, για να έχουμε
Σε αυτό το σενάριο, εκτιμάται ότι η παραγωγή ενέργειας από τα αιολικά πάρκα θα μειωθεί κατά 30%.
Κατά την Ανάντζα Αχούτζα, συντάκτρια επιστημονικών θεμάτων στους Financial Times, προβλέψεις σαν και αυτές ηχούν «καμπανάκι». Για να εξασφαλίσουμε στο μέλλον τον ενεργειακό εφοδιασμό μας και ταυτόχρονα να πετύχουμε τους κλιματικούς στόχους, είναι ζωτικής σημασίας «η διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της αιολικής, της ηλιακής, της γεωθερμικής και της πυρηνικής ενέργειας», αναφέρει.
Αυτό, εξηγεί, περιλαμβάνει καλύτερες επιλογές αποθήκευσης ενέργειας, εφαρμογή μακροπρόθεσμων μετεωρολογικών προβλέψεων στον ενεργειακό τομέα και την κατασκευή υποδομών, όπως ηλεκτρικές διασυνδέσεις.
«Το φάσμα της αιολικής ξηρασίας, που θα κάνει επίσης τους καύσωνες πιο δυσβάσταχτους», επισημαίνει, «δείχνει ότι καμία ήπειρος δεν μπορεί να απομονωθεί πλήρως από τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής».
