1 Φεβρουαρίου 2023
ΤΟ ΕΚΘΕΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ
Το Έκθεμα του Φεβρουαρίου παρουσιάζεται από την Ευφροσύνη Τζανετάτου, αρχαιολόγο στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κεφαλληνίας και Ιθάκης, το οποίο αναφέρεται στη φορητή εικόνα του Αγίου Αλυπίου (17ος αιώνας), που εκτίθεται στο χώρο του Μουσείου Ληξουρίου, όπου στεγάζεται η Ιακωβάτειος Βιβλιοθήκη. Οι σχετικές πληροφορίες είναι ήδη αναρτημένες στην ιστοσελίδα της Βιβλιοθήκης μας: http://vivl-lixour.kef.sch.gr
ΤΟ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
ΤΗΣ ΙΑΚΩΒΑΤΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ
Φορητή εικόνα του Αγίου Αλυπίου, (17ος αιώνας)
Στη συλλογή εικόνων του Μουσειακού Τμήματος της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης ανήκει η εικόνα του Αγίου Αλυπίου (διαστάσεις: 0,27 x 0,20μ.). Πρόκειται για φορητή εικόνα, που βάσει των τεχνοτροπικών της στοιχείων χρονολογείται στον 17ο αιώνα. Ο Άγιος Αλύπιος ο Κιονίτης, με καταγωγή την Ανδριανούπολη της Παφλαγονίας, έζησε τον 6ο αιώνα μ. Χ. Αφού δαπάνησε τη μεγάλη του περιουσία σε φτωχούς και πάσχοντες, αποσύρθηκε στην έρημο, όπου ασκήτεψε ως στυλίτης.
Στο κέντρο της παράστασης απεικονίζεται μαρμάρινος αράβδωτος κίονας, που απολήγει σε κορινθιακό κιονόκρανο, με πλατιά φύλλα άκανθας. Στην κορυφή του φέρει κιγκλίδωμα διάτρητο μαρμάρινο, που το κάθε διάκενο πληρώνεται με χιαστί ξύλινες ράβδους. Τα δύο άκρα του κιγκλιδώματος κοσμούνται με σφαίρα, όπου πάνω από τη δεξιά υψώνεται σταυρός. Πίσω από το κιγκλίδωμα εικονίζεται ο Άγιος Αλύπιος μετωπικός και ημίσωμος ως την οσφύ. Φορά μοναστικά ενδύματα, πορφυρού χρώματος και έχει τα χέρια υψωμένα στο στήθος με τις παλάμες προς τα έξω. Η κεφαλή του είναι ακάλυπτη. Το πρόσωπο του Αγίου αποδίδεται με έντονες αντιθέσεις μεταξύ σκιάς και μικρών φωτεινών κηλίδων. Φέρει γένειο μακρύ, σφηνοειδές και η κόμη του, χωριζόμενη στο μέσο της κεφαλής, είναι μακριά και πέφτει στους ώμους.
Πίσω από τον κίονα, απεικονίζεται τοπίο σε χρυσό βάθος. Στο πρώτο επίπεδο της σύνθεσης κυματισμοί, χρώματος καστανού με ωχροπράσινες φωτεινές λεπτομέρειες, αποδίδουν την έρημο. Σε δεύτερο επίπεδο απεικονίζεται ορεινό τοπίο, με χαμηλές συνεχόμενες οροσειρές, χρώματος ερυθροκάστανου, με τους λόφους της πίσω σειράς χρώματος πράσινου.
Τη σύνθεση πλαισιώνει τόξο που εδράζεται εκατέρωθεν σε δύο μαρμάρινους κίονες, αράβδωτους, χρώματος ερυθρού. Στηρίζονται σε βάση πράσινου χρώματος και απολήγουν σε κορινθιακά κιονόκρανα, επίσης πράσινα. Το τόξο περιτρέχει ταινία φαιοκάστανη και το τύμπανο, ερυθρού χρώματος, φέρει φυτική διακόσμηση, χρυσής ελισσόμενης βλαστοσπείρας, όπου φύονται φύλλα και σχηματοποιημένα άνθη.
Η εικόνα ακολουθεί τα βυζαντινά τεχνοτροπικά πρότυπα, με ελάχιστες δυτικές επιδράσεις στην απόδοση των λόφων. Είναι ανυπόγραφη, ωστόσο εντοπίζονται τυπολογικές και μορφολογικές ομοιότητες (π.χ. τόξο που πλαισιώνει τη σύνθεση, μορφή του Αγίου Αλυπίου) με αντίστοιχα έργα του αγιογράφου ιερέα Εμμανουήλ Τζάνε Μπουνιαλή, ο οποίος είχε αγιογραφήσει αρκετές φορές τον Άγιο Αλύπιο. Θα μπορούσε λοιπόν και η συγκεκριμένη εικόνα να θεωρηθεί δικό του έργο ή να αποτελεί αντίγραφο έργου του.
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
Ν.Β. Δρανδάκη, Ο Εμμανουήλ Τζάνε Μπουνιαλής, Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, Αθήνα, 1962.
Μ. Χατζηδάκης, Η κρητική ζωγραφική και η ιταλική χαλκογραφία, Κρητ. Χρον. Α΄, 1947, σσ. 27 – 46.
Sergio Bettini, Il pittore Michele Damasceno e l’ inizio del secondo periodo dell’ arte Cretese – Veneziana, Atti del Reale Istituto Veneto di Scienze. Lettere ed Arti, 94, 1934 – 1935. σσ. 331 -380.
Ευφροσύνη Τζανετάτου
Αρχαιολόγος, Msc. Προστασία Μνημείων
ΕΦΑΚΕΦΙ, ΤΒΜΑΜ
