Οι μάσκαρες στο Αργοστόλι από το 1889

Οι ρίζες της Αποκριάς χάνονται στη Διονυσιακή λατρεία της αρχαίας Ελλάδας αλλά το Καρναβάλι στα Ιόνια Νησιά και κατά συνέπεια  στην Κεφαλονιά, αναβιώνει την εποχή των Βενετών κι  έχει γράψει ιστορία με τις Καρναβαλικές εκδηλώσεις του, που πρωτοεμφανίζονται  στα χωριά, στην συνέχεια στο Αργοστόλι  και μετά στο υπόλοιπο νησί.

γράφει η Μαρία Μαρκάτου-Αλυσανδράτου

 

Στα τέλη του 19ου αιώνα κυριαρχεί το δυτικού τύπου καρναβάλι σε πανελλήνιο επίπεδο.  Κάθε ομάδα παρουσιάζει ένα συγκεκριμένο θέμα με σενάριο και σκηνοθεσία που μετατρέπεται σε θεατρικό δρώμενο επί της Κεντρικής Παλτείας και των γύρω δρόμων.

Χαρακτηριστικό στοιχείο τους οι λεγόμενες Μπαρμπούτες, οι  μάσκες που εκείνη την εποχή αποτελούσαν στοιχείο αμφίεσης των γυναικών ολοχρονικά αλλά την περίοδο του Καρναβαλιού βοηθούσαν άντρες και γυναίκες να διασκεδάσουν χωρίς αναστολές.

Πολλά ήταν τα μαγαζιά που τις πουλούσαν και προσέφεραν μεγάλη ποικιλία  και τιμές για κάθε τσέπη. Για ένα  όμως  ολοκληρωμένο μασκάρεμα, απαραίτητες ήταν κι οι αποκριάτικες στολές με πιο δημοφιλείς το Ντόμινο,τον Πιερότο, την  Κολομπίνα και τον  Αρλεκίνο, που την αποκτούσαν γυναίκες και άνδρες, είτε αγοράζοντας είτε νοικιάζοντας την.

Κάποιοι όμως, παρά τις καθιερωμένες Καρναβαλίστικες στολές, ντύνονταν με το δικό τους τρόπο κι ιδιαίτερα οι άντρες προτιμούσαν να ντύνονται σεμνότυφες δεσποινίδες, προκαλώντας με τις κινήσεις τους άφθονο γέλιο και πειράγματα ενώ κάποιοι άλλοι έριχναν επάνω τους απλά ένα άσπρο σεντόνι.

Στα χωριά   ιδιαίτερα, οι άνθρωποι έστηναν θεατρικά δρώμενα με ιστορικό συνήθως περιεχόμενο και σκάρωναν  μικρής διάρκειας σκετς με επίκαιρα θέματα,  αυτοσχεδιάζοντας και ανταπαντώντας είτε με διάλογο είτε με  αθυρόστομες ρίμνες.

Τα χωριά που πρωταγωνιστούσαν εκείνη την εποχή ήταν της Παλικής, της  Θηνιάς, της  Πυλάρου, των Φαρακλο-Δειλινάτων, της Λειβαθούς και των Βαλσαμο-Φραγκάτων, όπου το κέφι κι η ευθυμία ήταν αστείρευτα. Όπως μας πληροφορεί ο ιστοριοδίφης Ηλίας Τσιτσέλης,οι χωρικοί τις Κυριακές των Απόκρεων μαζεύονταν στον αυλόγυρο των εκκλησιών ή των σχολείων και μασκαρεμένοι,  με χρυσά κι αργυρά κοσμήματα εκ των οποίων  τα περισσότερα ήταν δανεικά, χόρευαν και διασκέδαζαν με τσάμικο, συρτό κι άλλους χορούς του νησιού.

Μασκαρεμένοι στα Πετρικάτα Θηνιάς το 1925

Οι παρέες έκαναν την προετοιμασία τους, πριν ακόμη αρχίσει το Τριώδιο, για το τι θα μασκαρευτούν, που θα χορέψουν και  τι θα παραστήσουν για να πάρουν το βραβείο, που εν τω μεταξύ χορηγούσε ο δήμος αφού είχε μπει στο παιχνίδι της Αποκριάς. Στόχος όλων το ξεφάντωμα κι  η επίδειξη, η διασκέδαση και το γλέντι στα κέντρα με την μπριόζα μουσική και στα σοκάκια με τα πειράγματα και τα γέλια.

Όλοι όμως τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε ομαδικό,  ξεκινούσαν τις προετοιμασίες νωρίς αφιέρωναν πολύ χρόνο, κόπο και χρήμα μέχρι να φτάσει η μέρα, όπου άρχοντες και λαός  μασκαρεμένοι ή  πάνω σε άρμα, θα κατέβαιναν στην πλατεία, για να καταπλήξουν τα πλήθη.

Τα χρόνια εκείνα δεν υπήρχε σπίτι που να μην δεχτεί την επίσκεψη μασκαραμένων, οι οποίοι πείραζαν με αστεία τον οικοδεσπότη, έριχναν κανά χορό συνοδεία του φωνόγραφου και με την ψιλή βεργούλα που κρατούσαν,  βίτσιζαν πότε πότε τα χέρια όσων ψαχούλευαν για να δουν αν από κάτω από τη στολή κρύβεται άντρας ή γυναίκα.

Όπως δεν υπήρχε σπίτι επιφανών Αργοστολιωτών που να μην έκανε αποκριάτικη γιορτή με καλεσμένους φίλους και μικρά παιδιά.

Αποκριάτικη γιορτή σε αρχοντόσπιτο στο Αργοστόλι

Το 1889 ιδρύεται στο Αργοστόλι επίσημα το πρώτο «Κομητάτο των Απόκρεω», ένα μόλις χρόνο μετά από την ίδρυση του Κομητάτου των Αθηνών σε μια προσπάθεια διοργάνωσης Καρναβαλιού με βραβεία κι άρματα. Επρόκειτο ουσιαστικά για  τις γιορτές που διοργάνωνε η επιτροπή της Αποκριάς με αποκορύφωμα την κεντρική εκδήλωση, που ήταν η παρέλαση των αρμάτων, η σάτιρα, τα αγωνίσματα και άλλες παραστάσεις που διεκδικούσαν τα βραβεία. Η δημιουργία του Κομητάτου βρήκε συμπαραστάτη και το Δήμο, ο οποίος επιχορήγησε τότε με τριακόσιες δραχμές, παίρνοντας και την έγκριση της αστυνομίας για τις εκδηλώσεις αλλά η ιδέα δεν βρήκε ανταπόκριση επειδή δεν υπήρξε λαϊκή συμμετοχή.

Την ίδια εποχή όπως προαναφέρθηκε, αποκριάτικα δρώμενα πραγματοποιούνταν και σε διάφορα χωριά του νησιού από τα οποία υπάρχει πληθώρα φωτογραφικού υλικού.  Στη Σάμη του 1889 για παράδειγμα, υπάρχει η πληροφορία ότι πραγματοποιήθηκε παράσταση του Ερωτόκριτου στην πλατεία του χωριού από τους  κατοίκους του χωριού Πουλάτων.

Οι πρώτες επιτυχημένες Καρναβαλικές εκδηλώσεις γίνονται εξακριβωμένα  τον Φεβρουάριο του 1900 και τότε  το Αργοστόλι αλλά κι όλη η Κεφαλλονιά θα ζήσει ένα πρωτόγνωρο θέαμα, από το πρώτο Κομητάτο της Αποκριάς με βραβεία, άρματα, αγωνίσματα και  μεγάλη λαϊκή συμμετοχή, αφού είχε τεράστια επιτυχία.

Δήμαρχος τότε ο Σπύρος Λουκάτος(1895-1903) και πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου ο Πλάτωνας Βέγιας ενώ την  επιτροπή του πρώτου Κομητάτου αποτελούν ο γιατρός Ριχάρδος Λιβαθινόπουλος, ο γυναικολόγος Αντώνης Δελαπόρτας και ο δικηγόρος και μετέπειτα δήμαρχος Αργοστολιού Κωνσταντίνος Γεράκης. Το όλο εγχείρημα στέφθηκε από μεγάλη επιτυχία και ξεπέρασε κάθε μέτρο, εισάγοντας στην τοπική  κοινωνία έναν νέο τρόπο διασκέδασης, την εποχή μάλιστα που  δεν  φημίζεται για τον αυθορμητισμό της.

Η επιτροπή του πρώτου Κομητάτου το 1900, παρακολουθεί τις Καρναβαλικές εκδηλώσεις στην πλατεία

Οι γιορτές καλύψανε και τις τρείς Κυριακές. Και στις τρείς υπήρχανε βραβεία. Την πρώτη Κυριακή που γίνηκε και η είσοδος του Καρναβάλου, με αφετηρία τον Άγιο Νικόλα, βραβεύτηκε η καλύτερη μασκαρεμένη χορωδία με 25 δραχμές. Άλλες 25 δρχ. πήρανε οι μασκαρεμένοι κανταδόροι. Επίσης 25 δρχ. το καλύτερο χορευτικό συγκρότημα και τρία βραβεία από 20, 15 και 10 δρχ. στους καλύτερους και κωμικότερους καβαλάρηδες.(Απόσπασμα από το βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου, ”Το Αργοστόλι διασκεδάζει” σελίδα 71)

Στις Αποκριές του 1900, στήθηκε για πρώτη φορά και το παιχνίδι με την ξύλινη κολώνα,  που ήταν αλειμμένη  ξύγκι κι αργότερα  με γράσο. Όποιος κατόρθωνε να σκαρφαλώσει και να πρωτοφιλήσει την κορυφή έπαιρνε το πρώτο βραβείο και 25 δραχμές ενώ ο δεύτερος ένα αρνί. Την πρώτη Κυριακή κανένας δεν κατόρθωσε να σκαρφαλώσει και να φιλήσει την κορυφή, γιατί το ξύγκι ήταν πάρα πολύ και γλιστρούσε, με αποτέλεσμα η επιτροπή  να επαναλάβει το αγώνισμα την επόμενη Κυριακή.

Την δεύτερη Κυριακή ο κόσμος ήταν πάρα πολύς, η πλατεία ασφυκτικά γεμάτη και  το αποτέλεσμα του Κομητάτου εκπληκτικό.

Τα βραβεία της δεύτερης Κυριακής ήσαν τρία για τους καλύτερους μασκαράδες. Το πρώτο 175 δρχ. Το δεύτερο 100 δρχ. Και το τρίτο 75 δρχ. Επίσης προστέθηκε ακόμα ένα παιχνίδι. Αγώνας δρόμου με τα πόδια δεμένα μέσα σε σακί. Ο νικητής δραχμές 25.(Απόσπασμα από το βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου, ”Το Αργοστόλι διασκεδάζει” σελίδα 71)

Την τρίτη και τελευταία Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 1900, τα βραβεία ήταν τέσσερα για τα άρματα. Το πρώτο 150 δραχμές, το δεύτερο 100, το τρίτο 75  και το τέταρτο 50 δραχμές.

Μα η ιστορική της αξία δεν ζυγιάζει ούτε την κοσμοθάλασσα που πλημμύρισε την πλατεία (των Δικαστηρίων όπως λεγότανε τότε), ούτε στην ομαδική κάθοδο των χωριών και του Ληξουριού που ήρθαν να γιορτάσουν στο Αργοστόλι, ούτε τις επιτυχημένες αμφιέσεις και εμφανίσεις ούτε ακόμη στο αμίμητο νούμερο που επαρουσίασε με την «αρεσκιά» ο Μολφέτας και η παρέα του και κέρδισαν το πρώτο βραβείο…
Αυτή την Μεγάλη εκείνη Μέρα, την ιστορική και αξέχαστη, το Αρχοντολόϊ τινάχτηκε έξω από τις πόρτες του και βγήκε μαζί με το Λαό και γλεντήσανε χέρι με χέρι!(Απόσπασμα από το βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου, ”Το Αργοστόλι διασκεδάζει” σελίδα 72)

Τρεις συνεχόμενες χρονιές το Αργοστόλι έζησε αξέχαστες Αποκριές.Το 1901, τη χρονιά που η Κεφαλονιά πείνασε από τον περονόσπορο που  προκάλεσε πρωτοφανή καταστροφή στη γεωργική παραγωγή του νησιού, οι εκδηλώσεις δεν σταμάτησαν. Το 1902 ο Καρνάβαλος ήρθε από την θάλασσα και τότε βραβεύτηκαν ακόμα κι οι καλύτερες βάρκες που τον υποδέχθηκαν. Ταυτόχρονα στήθηκε εξέδρα στην πλατεία για όσους ήθελαν να βλέπουν καλύτερα.

Μικροί μασκαράδες  της εποχής

Τον Σεπτέμβρη του 1903 Δήμαρχος στο Αργοστόλι  (Δήμο Κρανίων, βγήκε ο Σπύρος Κοσμετάτος. Αυτός ο άρχοντας, με την διπλή έννοια, της αρχής και της γενιάς, είχε πολλά προσόντα ήταν διοργανωτικός  και πολύξερος. Έτσι οι εκδηλώσεις της Αποκριάς λάβανε  στις μέρες του μορφή και διάσταση κοσμοπολίτικη. Πρόεδρος του Κομητάτου ήταν ο Νικόλαος Τρίκαρδος, ικανότατος άνθρωπος που ήξερε πώς να συγκεντρώνει χρήματα, αλλά και πώς να τα διαθέτει.(Απόσπασμα από το βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου, ”Το Αργοστόλι διασκεδάζει” σελίδα 75)

Το Αργοστόλι πλέον, είχε καταστεί το επίκεντρο των Καρναβαλικών εκδηλώσεων της Κεφαλονιάς και νέα παιχνίδια επινοήθηκαν, όπως οι Γαϊδουροκαβαλαρίες, οι Τόμπολες και το Τριγωνικό Πρίσμα. Το 1904 άλειψαν με λίπος ένα γουρουνόπουλο, το άφησαν μέσα στον κόσμο να τρέχει κι όποιος κατάφερνε να το πιάσει  είχε και το ανάλογο κέρδος. Τα βραβεία έγιναν πολύ περισσότερα και τα ποσά που δίνονταν πολύ μεγαλύτερα.

Από την εφημερίδα Ζιζάνιο, αρ.φ.565/23 Ιανουαρίου 1910

Στα 1908, την τελευταία Κυριακή της Τυρινής, δοθήκανε οχτώ βραβεία σε παραστάσεις Αρμάτων. Το πρώτο 500 δραχμές και το τελευταίο 25. Δύο βραβεία από 150 και 100 δραχμές σε γλεντοκόπους πάνω σε άμαξες…… Όλες οι άμαξες του Αργοστολιού από μέρες ήταν αγκαζαρισμένες. Και ήδη από τις δύο προηγούμενες Κυριακές είχε εξαντληθεί το κομφετί ! Η επιτροπή αναγκάζεται και τηλεγραφεί στην Αθήνα να φορτωθούν αμέσως 200 οκάδες από το απαραίτητο αυτό υλικό, την ημέρα της γιορτής σκορπίστηκε, μεταδίδοντας την χαρά και το κέφι και έπηξε τους δρόμους.(Απόσπασμα από το βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου, ”Το Αργοστόλι διασκεδάζει” σελίδα 75)

Σε εκείνο το  Καρναβάλι του 1908, αναγνωρίστηκε μασκαραμένος ο ίδιος ο δήμαρχος Κοσμετάτος(1903-1914)  κι η παρέα του, να διασκεδάζουν και να πρωτοστατούν στο ξεφάντωμα.

Νεαρά μασκαρεμένα μέλη της  οικογένειας του υποπρόξενου Tζων Σώντερς (John Saunders),έξω από την οικία τους, πρώην Πλάτωνος Βέγια στον Μέτελα,  ετοιμάζονται για το Καρναβάλι του 1910

Μπροστά από όλους ο Καρνάβαλος, που τότε δεν ήταν πρόσωπο βουβό αλλά τα έψελνε σε άρχοντες και αρχές, στην συνέχεια η Φιλαρμονική και πίσω της τα άρματα κι οι πεζοπόροι. Κατά καιρούς τον Καρνάβαλο υποδυόνταν σημαίνοντα πρόσωπα της τοπικής κοινωνίας όπως ο σατιρικός ποιητής Γιώργος Μολφέτας κι αργότερα ο ποιητής και δημοσιογράφος  Παναγής Βεργωτής, συνεργάτης στην εφημερίδα  Τελώνιον.

Στην  στολισμένη πλατεία, η μουσική παίζει, ο κόσμος στριμώχνεται και χορεύει, ρίχνει κομφετί, κάνει αστεία και τραγουδάει γιατί η δίψα ιδιαίτερα των λαϊκών στρωμάτων  για γλέντι είναι μεγάλη αφού όλον τον υπόλοιπο χρόνο εξουθενώνονται στην δουλειά για να τα βγάλουν πέρα.

Καρναβαλικές εκδηλώσεις επί της Ριζοσπαστών με προορισμό την πλατεία το 1928 και με το βραβευμένο αεροπλάνο, που κατασκεύασαν οι Σπύρος και Διονύσης Ιακωβάτος και παρουσίασε η παρέα του Σπύρου Βαβάση(φωτογραφία Ερωτόκριτου Καλογεράτου)

Το 1931, δήμαρχος Αργοστολίου είναι ο Κωνσταντίνος Γεράκης(1929-1941), που επιχορηγεί την  Επιτροπή Κομητάτου, με 15.000 δραχμές αλλά ο καιρός και τις τρείς Κυριακές τα χάλασε και οι εκδηλώσεις ματαιώθηκαν αφού ο χιονιάς κι ο αέρας σήκωνε πέτρες στο Αργοστόλι.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1933, ο δήμαρχος προσπαθεί να ξανασυστήσει τις εκδηλώσεις αλλά η γιορτή ήταν πολύ φτωχή και σε διάθεση και σε εμφανίσεις, χωρίς μεγάλη  συμμετοχή του κόσμου.

Την ίδια περίπου εποχή στα χωριά  όπως  η Θηνιά,  Φαρακλάτα, Δειλινάτα, Βαλσαμο-Φραγκάτα και  στη Λειβαθώ, οργανώνονταν “μασκαρίες” μέσα σε ένα πνεύμα κοινωνικό, καλλιτεχνικό, σατιρικό και πειθαρχημένο.

Μάσκαρα στα Καρδακάτα Θηνιάς το 1930

Το 1934, το Καρναβάλι έπεσε μέσα στις Δημοτικές εκλογές με τις γνωστές πολιτικές εντάσεις που άφησαν εποχή ανάμεσα στον  Διονύσιο Κοσμετάτο και τον Κωνσταντίνο Γεράκη, που παρέμεινε τελικά   δήμαρχος μέχρι το 1941.

Ο Καρνάβαλος δεν χαριζόταν σε κανέναν και σατίριζε τους πάντες και τα πάντα, τους άρχοντες, το λαό, την πολιτική και γενικά τα δρώμενα στο Αργοστόλι αλλά και στο νησί ολόκληρο.

Από το 1936, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου του Ιωάννη Μεταξά επιβάλλει λογοκρισία κι αφαιρεί το ουσιαστικό στοιχείο των καρναβαλικών εκδηλώσεων. Ο Βασιλιάς Καρνάβαλος φιμώθηκε, απαγορεύεται η αθυροστομία του, απαγορεύονται οι μάσκες και ο λαός που περίμενε την ασυλία της γιορτής για να πει την δική του αλήθεια και να καταγγείλει το άδικο, βρίσκεται στο περιθώριο.

Από εδώ και μπροστά το Καρναβάλι δέχεται τα πλήγματά του!…Απαγορεύεται η μάσκα, το στήριγμά του δηλαδή!… Και ο Αριστοφάνης Καρνάβαλος είναι υποχρεωμένος να ρυθμίζει το λεχτικό του και να χαλιναγωγεί την αθυροστομία του! Και έτσι αυτοκαθαιρείται!.(Απόσπασμα από το βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου, ”Το Αργοστόλι διασκεδάζει” σελίδα 80)

Φωτογραφία που εμπεριέχεται στο βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου, ”Το Αργοστόλι διασκεδάζει”

Κι έτσι το 1939, παρ’ όλο που ο δήμος χορήγησε 15.000 δραχμές και έγινε και μεγάλη προσπάθεια για να πετύχουν οι Αποκριάτικες εκδηλώσεις, το αποτέλεσμα δεν είχε καμιά σχέση, με τα προηγούμενα.

Μάσκαρα στα Μουσάτα το 1939(αρχείο Σταματούλας Καλλιβωκά)

Έπειτα, από και πέρα, διανύουμε την πενταετία του άγχους. Στο τέρμα της στάθηκε και ο πόλεμος. Τέρμα και εκείνος τόσων ενθυμημάτων και αφετηρία νέων αντιλήψεων. Έτσι για τους κατοπινούς, τους μεταπολεμικούς το καρναβάλι γίνηκε Ιστορία.(Απόσπασμα από το βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου, ”Το Αργοστόλι διασκεδάζει” σελίδα 80)

Αποκριάτικο θεατρικό δρώμενο στον Μέτελα το 1940, από φωτογραφία που εμπεριέχεται στο βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου, ”Το Αργοστόλι διασκεδάζει”

Παρ’όλα αυτά ο κόσμος είχε ανάγκη να ξεφύγει, να διασκεδάσει και να νοιώσει ότι η ζωή συνεχίζεται για αυτό αμέσως μετά τον πόλεμο και μέχρι τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953, το Καρναβάλι δίνει και πάλι το παρών στην Πλατεία στο Αργοστόλι.

Καρναβαλικές εκδηλώσεις το 1944, από το αρχείο του Σπύρου Αντωνάτου, που βρίσκεται στο βιβλίο του ”Αργοστόλι η χαμένη πόλη”, σελίδα 462

Με το που σουρούπωνε όμως,  τελείωνε η φιέστα, τα άρματα σταματούσαν μπροστά στην επιτροπή κι έπαιρναν τα βραβεία τους. Ο Καρνάβαλος όμως  με τη συνοδεία του τραβούσε για την πλατεία του Μέτελα, όπου του έβαζαν φωτιά και γεμάτος καθώς ήταν από πριν με κροτίδες και βεγγαλικά, ακόμα και την ώρα του θανάτου του, προσέφερε στους θεατές ένα φαντασμαγορικό θέαμα.

Οι γιορτές τυπικά τέλειωναν, ο κόσμος τραβούσε για το σπίτι του ή το Δημοτικό Καφενείο επί της πλατείας για να χαρεί τον τελευταίο χορό της Αποκριάς.

Το Δημοτικό Καφενείο στα δεξιά 

Η επόμενη ημέρα, αυτή της Καθαράς Δευτέρας, ήταν αφιερωμένη στη νηστεία κι ο κόσμος  την γιόρταζε τα πρώτα χρόνια   στο Δράπανο, αφού η  περιοχή ήταν ειδυλλιακή  στην οποία υπήρχε και διαμορφωμένη πλατεία. Για τα Κούλουμα του 1849 έχουμε αναφορά από τον Νικόλαο Τζουγανάτο  που στο βιβλίο του ”Μελετήματα Ιστορίας και Λαογραφίας  της Κεφαλονιάς”, μας περιγράφει την γιορτή που έγινε τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου,την εποχή κατά την οποίαν  ο λαός βρισκόταν σε επαναστατικό οργασμό, προσδοκώντας την Ένωση με την μητέρα Ελλάδα.

Από νωρίς είχαν μαζευτεί στο Δράπανο Αργοστολιώτες αλλά και χωρικοί από τα γύρω χωριά όταν έκαναν την εμφάνιση τους οι Φαρακλάδες με μια τεράστια Ελληνική σημαία να κυματίζει μπροστά.Το πλήθος ξέσπασε σε ζητωκραυγές, κάποιοι φώναζαν Ζήτω η Ελλάδα κλαίγοντας και πετώντας στον αέρα σκούφους και καπέλα,μετατρέποντας έτσι τα Κούλουμα σε Εθνική γιορτή.Οι  Άγγλοι στρατιώτες σαστισμένοι στάθηκαν προσοχή αποδίδοντας τιμές στην σημαία, σε αντίθεση με την Χωροφυλακή που άρπαξε την σημαία από τους Φαρακλάδες και τους έκλεισε στα μπουντρούμια.

Αργότερα, οι εκδηλώσεις μεταφέρθηκαν για λίγο  στον Κούταβο  κοντά στην γέφυρα  και από το τέλος του 19ου αιώνα και μετά στην Λάσση. Εκεί οι Αργοστολιώτες ξεχύνονταν για τα Κούλουμα με σαρακοστιανά φαγητά  που τα συνόδευαν με την φλαούνα(λαγάνα) και   το πέταγμα του φύσουνα δηλαδή του χαρταετού.

Κούλουμα την Καθαρά Δευτέρα στην Λάσση, 1906

Τρώγοντας λαχταριστούς θαλασσινούς μεζέδες και με το ακομπανιαμέντο της κιθάρας, του βιολιού ή  του ακορντεόν,  ο κόσμος λικνιζόταν χορεύοντας βαλς, φοξ αγκλαί,  ταγκό, καντρίλιες, γαϊτανάκι, βλαχοπούλες, διβαράτικο, μέρμηγκα και  κουτσό, μπάλο.

Παρέα  στα Κούλουμα της Λάσσης το 1928 ξεκουράζεται από το γλέντι κάτω από υπεραιωνόβια ελιά της περιοχής

Μετά τους σεισμούς, η παραδοσιακή μορφή του Καρναβαλιού αλλάζει αφού επήλθαν πληθυσμιακές απώλειες που αναπληρώθηκαν από εσωτερική μετανάστευση κι επικράτησε η ιδιώτευση κι η απομόνωση των ανθρώπων σύμφωνα με τον  νέο αστικό τρόπο ζωής.

Με την πάροδο των χρόνων, οι Απόκριες  έπαψαν να αποτελούν ψυχική ανάγκη για χαρά και γλέντι και μετά από δεκαετίες απαξιώθηκαν στην συνείδηση του κόσμου ενώ το Καρναβάλι πέρασε στην ιστορία σαν λαογραφικό στοιχείο.

Φωτογραφία από την έκθεση φωτογραφίας κι αποκριάτικων στολών από Μάσκαρες και Καρναβάλια της Κεφαλονιάς, που διοργάνωσε  το τμήμα Πολιτισμού του Δήμου Αργοστολίου το 2022 στο Αργοστόλι

Η πρώτη προσπάθεια επανασύστασης των Καρναβαλικών εκδηλώσεων αναφέρεται το 1958 αλλά η κατάσταση περιγράφεται ως οικτρή. Ακολουθεί μια πιο οργανωμένη αναβίωση του στις αρχές της δεακετίας του 1960, όπου στον καθηγητή ιατρικής Γεράσιμο Πεντόγαλο ανατίθεται η προεδρεία της οργανωτικής επιτροπής πρώτα στο Ληξούρι και μετά στο Αργοστόλι.

Στο φύλλο της εφημερίδας ”Τα Νέα Κεφαλληνίας και Ιθάκης” στις 25 Φεβρουαρίου 1961  διαβάζουμε για τα σατιρικά άρματα και τις μεταμφιέσεις των συμμετεχόντων συνοδεία της Φιλαρμονικής Σχολής Κεφαλληνίας, που στην συνέχεια παρουσίασε μουσικό πρόγραμμα επί της Πλατείας και το βράδι της ίδιας μέρας εκάηκαν θεαματικά πυροτεχνήματα.

Παρέα Αργοστολιωτών διασκεδάζει τις απόκριες στα νεότερα χρόνια, από το αρχείο του Σπύρου Αντωνάτου, που βρίσκεται στο βιβλίο του ”Αργοστόλι η χαμένη πόλη”, σελίδα 452

Στην ίδια εφημερίδα και στο φύλλο της 15ης Μαρτίου 1965 διαβάζουμε  δημοσίευση σχετικά με το Καρναβάλι εκείνης της χρονιάς.

Απόσπασμα της δημοσίευσης από την εφημερίδα” Τα Νέα Κεφαλληνίας και ιθάκης” που βρίσκεται στα Κεφαλληνιακά Χρονικά, τόμος 12, σελίδα 466

Παρά τις προσπάθειες και την κινητοποίηση πολλών παραγόντων  τα επόμενα χρόνια οι Καρναβαλικές εκδηλώσεις δεν στέφονται με επιτυχία.Η κοινωνία μαστίζεται από την οικονομική κρίση και την μετανάστευση και  πέφτει σε κοινωνική αδράνεια.

Η πιο άξια λόγου αναβίωση του Καρναβαλιού έγινε επί δημαρχίας Μαρίνου Φωκά  Κοσμετάτου(1975-1982) και το 1976 αναφέρονται νέα αγωνίσματα όπως σκυταλοδρομίες, παιδικό ράλι με ποδήλατα, κοκοροδρομίες και γαϊδουροδρομίες ενώ στη Λάσση υπό τους ήχους της Φιλαρμονικής χορεύεται το ”Γαϊτανάκι” κι εορτάζονται πάλι τα Κούλουμα.

Φωτογραφίες από το βιβλίο του π.Δημάρχου Μαρίνου Φωκά-Κοσμετάτου, ”Δυο Δημαρχίες στο Αργοστόλι”

Απόπειρα που στέφθηκε από επιτυχία και τα επόμενα χρόνια, όπου οι ομάδες χορεύουν καντρίλιες υπό την επίβλεψη  χοχροδιδασκάλου, καταβάλλονται προσπάθειες για περισσότερα άρματα και προσκαλείται τηλεοπτικό συνεργείο εξ Αθηνών προκειμένου να καλύψει τις εκδηλώσεις.

Φωτογραφίες από το βιβλίο του π.Δημάρχου Μαρίνου Κοσμετάτου, ”Δυο Δημαρχίες στο Αργοστόλι”

Λίγο όμως μετά, τα μέσα μαζικής ψυχαγωγίας όπως η τηλεόραση, τα συστήματα αναπαραγωγής ήχου κι η πληθώρα εικόνων κι ερεθισμάτων, μειώνουν  την ανάγκη εκτόνωσης μέσω των Καρναβαλικών εκδηλώσεων, για το οποίο έγραψε σχετικά    ο αείμνηστος ιστορικός ερευνητής Αγγελοδιονύσης Δεμπόνος το 1979:

Απόσπασμα από το βιβλίο του Αγγελοδιονύση Δεμπόνου ”Το Αργοστόλι διασκεδάζει” σελίδα 81

Για πολλές δεκαετίες αργότερα έγιναν  φιλότιμες προσπάθειες για αξιοπρεπείς Καρναβαλικές εκδηλώσεις στο Αργοστόλι υπό την επίβλεψη της ΔΕΠΑΨ και την δεκαετία του 1990 καθιερώνεται η οικονομική χορηγία κι η τυποποίηση του θεάματος. Στην Καρναβαλική παρέλαση η πλειοψηφία των ομάδων προέρχεται από τα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ενώ η συμμετοχή των μεγαλυτέρων σε ηλικία, είναι υποτονική έως ανύπαρκτη, με αξαίρεση φυσικά το Ληξούρι.

Καντρίλιες,παραδοσιακή αναβίωση  στο Καρναβάλι του Αργοστολίου

Οι φαντασμαγορικές στολές κλέβουν πλέον το ενδιαφέρον κι η μουσική υποστήριξη προσφέρεται από ξένα ως επί το πλείστον ακούσματα και ήχους κυρίως Λατινοαμερικάνικης προέλευσης ενώ ο κόσμος παρακολουθεί  παθητικά. Δεν υπάρχει η σπιρτάδα, το μπρίο κι η σάτιρα, που ήταν κυρίαρχο στοιχείο του Καρναβαλιού, οπότε όλες οι εκδηλώσεις οδηγούνται σε μια μονότονη επανάληψη και τελικά τυποποιούνται. Βοηθάει σε όλα τα παραπάνω η ιδιοσυγκρασία του Αργοστολιώτη, που από την φύση του δεν είναι εκδηλωτικός και ντρέπεται να διασκεδάσει  συμμετέχοντας σε ένα Καρναβαλικό σχήμα.

Άγνωστο πως θα είναι το Καρναβάλι του μέλλοντος στο Αργοστόλι αλλά για να μπορέσει να επιβιώσει με επιτυχία  πρέπει να ξαναβρεί τον λαϊκό, συλλογικό και σατιρικό του χαρακτήρα, ώστε να προσελκύσει την μαζική και ουσιαστική συμμετοχή του κόσμου, που δεν θα παρακολουθεί απλά ένα θέαμα αλλά θα γίνεται ενεργό μέλος του.

Πηγές:

1. Αγγελοδιονύσης Δεμπόνος, ”Το Αργοστόλι διασκεδάζει”, Αργοστόλι 1979
2.  Δ.Σ. Λουκάτος, ”Οι λαϊκές απόκριες στην Κεφαλονιά”, ”Επτανησιακή Πρωτοχρονιά 1960”, Εκδόσεις Πυρφόρος, Αθήνα 1960
3.  Νίκη Ευθυμιάτου–Κατσούνη, ”Το Καρναβάλι του Αργοστολιού”, Η Κεφαλονίτικη Πρόοδος, έτος Ζ, τεύχ. 75-76, Μάρτιος – Απρίλιος 1978
4. Χ. Άννινος, ”Παράστασις του Ερωτοκρίτου–Έθιμο των απόκρεων”, Εστία εικονογραφημένη, Ιανουάριος-Ιούνιος 1890
5. Νικόλαος Καρπούζης,Μεταβολές και Μετασχηματισμός στο Αστικό Καρναβάλι της πόλης του Αργοστολίου Κεφαλληνίας κατά τον εικοστό αιώνα,Κεφαλληνιακά Χρονικά τόμος 12,Αργοστόλι 2010

6. Τάκης Τόκκας,εργασία του αναφορικά με τα Κούλουμα για το Ionian center & casa-       Museo

7. Γεράσιμος Γαλανός,Οι Λαϊκές Απόκριες στην Κεφαλονιά

8. Μαρίνος Σπ. Φωκάς-Κοσμετάτος, Δυο Δημαρχίες στο Αργοστόλι, Αργοστόλι 1983

9. Νικόλαος  Τζουγανάτος, Μελετήματα Ιστορίας και Λαογραφίας της Κεφαλονιάς, τόμος πρώτος,έκδοση Συλλόγου Λειβαθώ, Αθήνα 1996

10. Σπύρος Αντωνάτος,”Αργοστόλι η Χαμένη Πόλη”, εκδ. ΚΟΡΥΦΗ 2005

11. Συλλεκτική έκδοση ”Η Παλιά Κεφαλονιά ένας ατέλειωτος Αύγουστος”,Έκδοση της  Κοργιαλένειου Βιβλιοθήκης, Tόμος     πρώτος

12. Φωτογραφίες από το Κοργιαλένειο Λαογραφικό Μουσείο