ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΚΟΚΚΑ
Υπάρχουν μερικοί προορισμοί στην Ελλάδα που δημιουργούν στον επισκέπτη ποιητική διάθεση. Αυτό συνέβη και σε εμάς σε πρόσφατη εκδρομή στη Μονεμβασιά. Για να φτάσουμε σε αυτή τη μεσαιωνική καστροπολιτεία, χρειαζόμασταν το κατάλληλο αυτοκίνητο με το οποίο θα μετακινούμασταν στο δύσκολο οδικό δίκτυο της Λακωνίας. Η λύση δόθηκε με την ενοικίαση αυτοκίνητου από την Avis.
Στο avis.gr βρήκαμε το όχημα που αναζητούσαμε. Άνετο για μία παρέα 4 ατόμων, αρκετά στιβαρό για οδήγηση τόσο σε αυτοκινητόδρομο όσο και σε επαρχιακό δρόμο, οικονομικό στην κατανάλωση σε μια εποχή που οι τιμές των καυσίμων έχουν πάρει ξανά την ανιούσα. Και έτσι αφού παραλάβαμε το αυτοκίνητο από το πλησιέστερο σταθμό Avis, περίπου μετά από 4 ώρες αντικρίζαμε τον επιβλητικό βράχο. Μπροστά στη γεωλογική έμπνευση της φύσης αισθάνεσαι μόνο δέος. Η Μονεμβασιά είναι ένα σημείο σπάνιο στο χάρτη, ήρεμο, μυστηριώδες, με μια ομορφιά απίθανη, σαν οφθαλμαπάτη.
Περίπου ενάμιση χιλιόμετρο απέχει η Δυτική Πύλη του Κάστρου της Μονεμβασιά από την όμορφη παιδική χαρά στο τέλος του νέου οικισμού, ακριβώς στο ξεκίνημα της γέφυρας η οποία ενώνει αλλά και χωρίζει το «Γιβραλτάρ της Ανατολής» από την ηπειρωτική Λακωνία. Μπροστά από το πολύχρωμο και βαρυφορτωμένο με πραμάτεια περίπτερο στην αρχή της γέφυρας, συνωστίζονται για λίγο πελάτες οι οποίοι αφήνουν τα αυτοκίνητά τους με τους φωτεινούς συναγερμούς στην άκρη του δρόμου, ψωνίζοντας ψιλικά και ανταλλάσσοντας αβρότητες με φίλους και γνωστούς οι οποίοι κάνουν ακριβώς το ίδιο. Αποφασίζουμε να περπατήσουμε, αφήνοντας το αυτοκίνητο στο πάρκινγκ μπροστά στο νέο λιμάνι. Το εργοτάξιο για τη διαπλάτυνσή του, προδίδει τη θαλάσσια ανάπτυξη που διαφαίνεται να παίζει ένα σημαντικό ρόλο στο μέλλον της περιοχής.
Είναι Άνοιξη, με ένα ελαφρύ βοριαδάκι να ταρακουνά την επιφάνεια των πεντακάθαρων νερών και να αυξάνει την ορατότητα στον ορίζοντα σε απίθανες αποστάσεις. Το μέγεθος του βράχου της Μονεμβασιάς αλλάζει μορφή και σχήμα ανάλογα στη θέση του παρατηρητή/περιπατητή αλλά και την ώρα της ημέρας και τη θέση του ήλιου στον ουρανό. Ένα έργο τέχνης της φύσης, μια απίθανη «κατασκευή» με ειδικό βάρος στη ζωή και την ιστορία του τόπου από τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Το φως του πρωινού διαπερνά τα σκούρα γυαλιά κάνοντας όλες τις μορφές να μοιάζουν με σκιές. Η ατμόσφαιρα είναι τόσο καθαρή που επιτρέπει τη θέα στα δεξιά μέχρι τη «μύτη» του Αγίου Γεωργίου κάτω από το χωριό Φαρακλό. Στα αριστερά υψώνονται τα περίπου 200 μέτρα του πέτρινου όγκου, δημιουργώντας μια μικρή οφθαλμαπάτη του μεγέθους του καθώς περπατά κάποιος τον παραθαλάσσιο δρόμο.
Καθώς η απόσταση με τη Δυτική είσοδο του Κάστρου λιγοστεύει, αυτοκίνητα παρκαρισμένα στη σειρά, μειώνουν την πεζοπορία στους εργαζόμενους αλλά και στους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων του οικισμού. Τους καλοκαιρινούς μήνες, η πρόσβαση με ιδιωτικό όχημα είναι αδύνατη και οι επισκέπτες αλλά και οι ντόπιοι μεταφέρονται με συχνά δρομολόγια λεωφορείου το οποίο κάνει ακριβώς αυτή τη διαδρομή του 1,5 χιλιομέτρου. Ένα πλάτωμα μπροστά από την αψίδα της εισόδου, επιτρέπει την αναστροφή των οχημάτων αλλά και των τουριστικών λεωφορείων, τα οποία αφήνουν με χρονοδιακόπτη τους επισκέπτες να περιπλανηθούν στα σοκάκια του βυζαντινού οικισμού πριν επιστρέψουν να τους παραλάβουν ξανά, λίγες ώρες αργότερα. Εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις εστίασης, ξεφορτώνουν προϊόντα και πρώτες ύλες σε καρότσια με επιμελώς ξεφούσκωτα λάστιχα για την απορρόφηση των κραδασμών των λιθόστρωτων. Εργασία αλλά και γυμναστική εξάσκηση υψηλών απαιτήσεων αφού για τον πλήρη ανεφοδιασμό χρειάζονται αρκετές βόλτες πάνω-κάτω.
Οι λίθοι στα καλντερίμια είναι λείοι, γλιστεροί από το αέναο πέρα – δώθε κατοίκων και επισκεπτών ανά τους αιώνες. Με βήματα προσεκτικά, αμέσως μετά την πρώτη στοά της εισόδου, μια άλλη, μικρότερη στοά ανηφορίζει στο αριστερό χέρι, ακριβώς στην αρχή της κεντρικής οδού, γνωστής ως Μέσης Οδού κατά τη βυζαντινή περίοδο. Η οικία του ποιητή Γιάννη Ρίτσου, το πρώτο σπίτι στο δυτικό τείχος της Κάτω Πόλης, βρίσκεται εδώ. Λουσμένο στο φως, με θέα προς τη θάλασσα σχεδόν από παντού, είναι ένα σημείο αναφοράς, καλαίσθητο και άκρως ποιητικό από κάθε άποψη. Η προτομή του ποιητή στη βεράντα, ατενίζει τον θαλασσινό ορίζοντα με μια έκφραση παντοτινής έμπνευσης.
Ο κεντρικός δρόμος, ο οποίος διασχίζει την Κάτω Πόλη σε όλο της το μήκος από δύση προς ανατολή, συνεχίζει την ιστορική του χρήση, φιλοξενώντας καλόγουστα εμπορικά καταστήματα, μίνι μάρκετ, καφέ-μπαρ και εστιατόρια, μερικά από τα οποία έχουν πρόσβαση σε εκπληκτικού κάλλους βεράντες και αυλές, με θέα τις καλοδιατηρημένες κεραμοσκεπές, τα δαιδαλώδη καλντερίμια και το βαθύ μπλε της θάλασσας μπροστά. Η ώχρα και η τερακότα κυριαρχούν στους χρωματισμούς των κτιρίων, σύμφωνα με τους κανονισμούς δόμησης, αλλά και κάθε λεπτομέρεια, επισκευή, διόρθωση, αναστήλωση, ανακαίνιση, υπόκεινται σε αυστηρούς κανόνες για τη διατήρηση της υπέροχης αυτής κληρονομιάς. Ο τουρισμός έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και εξέλιξη της Μονεμβασιά, με τρόπο ήπιο και καλόγουστο. Το Κάστρο φιλοξενεί ξενώνες, μικρά αυτόνομα σπίτια αλλά και ξενοδοχεία, προορισμούς ρομαντικούς για ταξιδιώτες που σέβονται την ομορφιά αλλά και την ποιότητα των τόπων.
Απέναντι από την πλατεία με το Κανόνι, αρχίζει η ανηφορική και λίγο απαιτητική, φιδωτή πορεία προς την Πάνω Πόλη, η οποία μοιάζει να κρατιέται με κόπο από το βάρος της. Στο μέσο της διαδρομής, ένα μονοπάτι στενό, δραπετεύει του κύριου δρόμου και οδηγεί προς το μικρό σπηλαιώδες εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων. Σημείο κατανυκτικό, ήσυχο, σκιερό από τη δύναμη του ήλιου, κρυφοκοιτά την καστροπολιτεία προφυλαγμένο από την όποια κοσμοσυρροή. Στην Πάνω Πόλη υπάρχουν παντού διάσπαρτα δείγματα από τις οικίες των κατοίκων που ζούσαν εδώ πριν τις εγκαταλείψουν, με χώρους αποθήκευσης αλλά και στέρνες οι οποίες, στην ξηρή αυτή περιοχή, ήταν απαραίτητες για την υδροδότηση. Το πλάτωμα στην κορυφή του βράχου είναι επικλινές και ευκολοδιάβατο. Ανάμεσα στην άγρια χλωρίδα της Λακωνίας, μονοπάτια οδηγούν μέχρι το δυτικό άκρο του βράχου, ψηλά πάνω από τη γέφυρα με μια θέα αποκαλυπτική προς την ηπειρωτική χώρα και το νέο οικισμό της Μονεμβασιάς.
Σε όλες τις πεζοπορικές διαδρομές μέσα στο κάστρο, αφού κανενός είδους όχημα δεν κινείται εδώ, εκκλησίες βυζαντινές δεσπόζουν παντού, πολιτιστικά μνημεία αλλά και τόποι κατάνυξης και πίστης. Από την Αγία Σοφία στην Πάνω Πόλη, με τον υπέροχο φωτεινό τρούλο και τις αψίδες στην είσοδο, τον Άγιο Νικόλαο στα ανατολικά της Κάτω Πόλης, την Παναγία Μυρτιδιώτισσα ή Κρητικιά του Κάστρου μέχρι τον, υπό αναστήλωση (ανακαίνιση) Ιερό Ναό του Ελκομένου Χριστού στην κεντρική πλατεία του οικισμού, η θρησκεία με την ιστορία συναντιούνται παντού μέσα στους αιώνες ύπαρξης της καστροπολιτείας.
Αναζητώντας το Portello, το «μυστικό» πέρασμα προς τη θάλασσα, περίπου κάτω από την πλατεία Χρυσαφίτισσας και τα Κελιά, τα δρομάκια, οι σκάλες και οι καμάρες της Κάτω Πόλης, δημιουργούν την αίσθηση λαβύρινθου, ενός γλυκού αποπροσανατολισμού ανάμεσα στις πέτρινες κατασκευές αιώνων. Λίγο πριν βγούμε στην «παραλία Πορτέλο», ένα βραχώδες πλάτωμα με ήπια πρόσβαση στη θάλασσα για λουόμενους, μιλάμε με τα αδέρφια Βασίλη και Κώστα Bîrsanu, τεχνίτες στο χτίσιμο και την πέτρα οι οποίοι, με περισσή ικανότητα, εδώ και 20 χρόνια, χτίζουν, ανακατασκευάζουν και διορθώνουν κτίσματα και οικίες ξεχασμένες στο χρόνο και θαλασσοφαγωμένες, δίνοντάς τους νέα ζωή. Σ
Λίγο πριν την έξοδο από το Κάστρο, ο ζωγράφος Μανώλης Γρηγορέας μας ξεναγεί στη λιτή και γεμάτη αναφορές ζωγραφική του στο κομψό διόροφο χώρο του, γεμάτο εικόνες, τελίτσες και όμορφες γραμμές, αφήνοντας με τις μορφές του όμορφες εικαστικές αναμνήσεις της Μονεμβασιάς.
Περπατώντας σε πολύ πιο χαλαρό ρυθμό, μετά από μια ολόκληρη μονεμβασίτικη ημέρα στα καλντερίμια, με κατεύθυνση τη γέφυρα, μέσα σε ένα γλυκό ροζ τοπίο μετά το ηλιοβασίλεμα, σκέφτομάστε την ετυμολογία της Μόνης Έμβασης, της μοναδικής εισόδου στο βράχο δηλαδή από την ηπειρωτική χώρα, παρατηρώντας για δεύτερη φορά σε μια ημέρα το Χρήστο Σπυριδάκο με τα άλογά του στη ρίζα του βράχου να κάθεται καταγής, ακούγοντας τον παφλασμό του Μυρτώου Πελάγους στα κοφτερά βράχια. Η Μονεμβασιά είναι ένα από τα μέρη που μας υπενθυμίζουν πόσο όμορφη είναι η Ελλάδα. Και η ενοικίαση αυτοκινήτου από την Avis είναι ένας πρακτικός και πολύ άνετος τρόπος να την εξερευνήσουμε.
