ΠΑΡΟΙΜΙΑΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΙΣΣΑ ΜΑΝΑ
ΜΑΡΙΑ Α. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ
14-5-2023
Η μάνα ως άκουσμα και λέξη είναι κάτι ιερό. Στη μάνα μας χρωστούμε τη ζωή, την εκπαίδευση, το μεγάλωμα μας, τη μάθηση και γενικά τη βάση της πορείας μας. Όμως, η μάνα με σεβαστό και ιερό χαρακτήρα είναι άνθρωπος και κατά συνέπεια το ποιόν της διαμορφώνεται, ψυχικά, κοινωνικά, οικογενειακά, ανάλογα τις καταστάσεις που έχει ζήσει, ζει συμπεριφέρεται και κινείται ανάλογα στο γεωγραφικό τοπίο που ζει.
Υπάρχουν παροιμίες και ρήσεις, που μιλούν για την μάνα, στέκονται ως άγραφοι νόμοι δικαίου, αλλά και λαϊκής κρίσης και την τοποθετούν μέσα στο κοινωνικό σύνολο, ως αξία, ως πυλώνας της οικογένειας, ως αθόρυβη δημιουργική ενέργεια, που οδηγεί την οικογένεια της για το καλύτερο.
Οι παροιμίες και οι λεκτικές εκφράσεις που υμνούν τη μάνα ποικίλουν από τόπο σε τόπο μέσα στο νησί, αλλά όλες «κινούνται» στο πλαίσιο του σεβασμού και της εκτίμησης της μητέρας μας.
Μάνα δεν είναι μόνο αυτή που κάνει παιδιά, αλλά και αυτή που τα μεγαλώνει, αυτή που έχει τη δύναμη να υιοθετήσει και να αγκαλιάσει απλόχερα, γιατί κύριο συστατικό της λέξης μάνας είναι η αγάπη, η αφοσίωση και η φροντίδα.
Η μάνα και το παιδί, παιδί και μάνα είναι αλληλένδετοι κρίκοι ζωής-ύπαρξης. Δηλαδή, με άλλα λόγια «όταν γεννιέται ένα παιδί, γεννιέται και μία μάνα» γιατί, η μάνα τότε αναλαμβάνει τον ύψιστο μεγάλο ρόλο της. Ξεκινάει μια καινούρια ζωή, όπως και το παιδί της.
«Απ’ όλα τα γλυκότερα, γλυκότερη ν’ η μάννα. (Προν.)»
Τι πιο όμορφο και γλυκό από τον απλό λόγο για τη μάνα, από την παροιμία της περιοχής των Πρόννων του νησιού μας που μας λέει για το ό,τι η μάνα, είναι το γλυκύτερο από τα γλυκύτερα της ζωής.
«Ας με βαστά η μαννούλα μου, κι ας με βαστά όθε θέλει. (Πα)»
Η παροιμία από την περιοχή της Παλλικής μας τονίζει, ότι η μάνα ξέρει με το ένστικτο της, πώς να κρατήσει το παιδί της και πώς να του φερθεί. Διαισθάνεται κάθε προβληματισμό του παιδιού της και σαφώς είναι πάντα εκεί, για να τα συμβουλέψει σωστά.
Ρίχνοντας μια ματιά στις Κεφαλονίτικες παροιμίες, που δεν είναι λίγες και που μας τοποθετούν γύρω από την σημασία της μάνας, πως η έννοια της μάνας είναι τα παιδιά της και είναι τα πάντα.
«Αφόντες η γουρούνα έκαμε γουρουνόπουλα, δεν εματαχόρτασε. (Πα.Λι.)»
Η έννοια λοιπόν της μάνας είναι τα παιδιά της, να είναι πάντα ταϊσμένα και χορτασμένα και δίνει ακόμα και το δικό της φαΐ προκειμένου να είναι αυτά καλά.
«Η μαϊμού το παιδάκι της λέει πως είν’ αγγελούδι. (Πα. Λι.)»
Κάθε μάνα θεωρεί ό,τι το δικό της παιδί είναι το καλύτερο, μας λέει ακόμα μία παροιμία από την Παλλική.
«Κακά πονεί που δεν εγέννησε. (Πύλ. Μα.)»
Μονάχα η μάνα πονάει πραγματικά, κανένας άλλος συγγενής, μας λέει η παροιμία από την Πύλαρο. Και πραγματικά, ο πόνος της μάνας είναι μεγάλος και αβάσταχτος. Κανένας δεν μπορεί να νιώσει τον πόνο που νιώθει μία μάνα για το παιδί της. Άλλωστε, μία μάνα πονάει σωματικά και ψυχικά για το παιδί της από τη στιγμή που το φέρει στον κόσμο.
«Ας με βαστά η μαννούλα μου, κι ας με βαστά όθε θέλει. (Παλ.)»
Η παραπάνω παροιμία από την περιοχή της Παλλικής, μας τονίζει ότι η μάνα ξέρει, με το ένστικτο της, πως να κρατήσει το παιδί της και πως να του φερθεί. Διαισθάνεται κάθε προβληματισμό του και σαφώς είναι πάντα εκεί για να συμβουλέψει σωστά τα παιδιά της.
«Ξέρ’ η κότα πως πατεί τα πουλιά της. (Πυργί)»
Παρόμοιο το νόημα της παροιμίας από το Πυργί, που λέει πως κάθε μάνα ξέρει τα “κουμπιά” του παιδιού της, πως θα τους φερθεί και πως, θα τα τοποθετήσει σωστά στις σκέψεις τους.
«Όσα σκεπάζει ο ουρανός, τόσα σκεπάζει η μάννα, (Πα.κατωγή.)»
Η μάνα είναι για όλα. Είναι για όλες τις εκφράσεις του βίου μας, συναισθηματικές και λογικές, με αγάπη, με κατανόηση, με επικοινωνία, με αγκάλιασμα, με προστασία, γιατί σε όλη της την ζωή αισθάνεται βιωματικά και νοητικά ότι είμαστε προέκταση του σώματος της.
Φυσικά δεν θα πρέπει να αποκλείσουμε ότι υπάρχει και η «φυσική ιδιαιτερότητα» ότι υπάρχει κ η μάνα Μήδεια, η οποία απεμπολεί τα τέκνα της, όταν νιώσει την προδοσία του συντρόφου της και πατέρα των τέκνων της. (ευτυχώς αυτό δεν είναι συνηθισμένο)
«Την προκοπή τση μάννας θαν τη δης στην πάστρα του παιδιού της. (Λιβαθ.)»
Μια άλλη παροιμία από την Λειβαθώ που την χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα μας πολλοί. Όταν μία μάνα είναι προκομένη στο σπίτι της, τη δουλειά της, στο μεγάλωμα των παιδιών της, το αποτέλεσμα φαίνεται στα παιδιά της. Η μάνα είναι το «παράδειγμα προς μίμηση» για τα παιδιά της.
«Χριστέ, μη δώκεις του παιδιού τα βάνει ο νους τση μάννας. (Ομ.)»
Ο νους της μάνας, όταν ανησυχεί για το παιδί της, πάει όλο στο κακό. Η έγνοια της, είναι μεγάλη και δεν θέλει ποτέ να πάθουν κάτι κακό τα παιδιά της. Γι’ αυτό συνέχεια προσεύχεται να είναι καλά.
«Τήραξε γούβια, πάρε πανί, τήραξε μάννα, πάρε παιδί.(Σάμ.)»
Μια ιδιαίτερη παροιμία δίδαγμα από την περιοχή της Σάμης που μας παρομοιάζει τη μάνα με το παιδί. Όπως κοιτάς την άκρη του υφάσματος για να δεις αν είναι καλό το ύφασμα, έτσι κοιτάς τη μάνα, για να δεις τη νύφη που θα πάρεις. Η νύφη θα μοιάζει στο χαρακτήρα και στο κορμί στη μάνα της.
Η λέξη ΜΑΝΑ έχει τεράστια σημασία. Προσωπικά εγώ, εμπειρικά θα έλεγα, ότι δεν θα μπορούσα μέσα σε λίγες λέξεις να περιγράψω την έννοια της μάνας. Σημαίνει τόσα πολλά πράγματα συγχρόνως, τόσο για τα παιδιά της, όσο και για τον πατέρα.
Ο ρόλος της μάνας, είναι τόσο πολύ απαιτητικός και δύσκολος, που δεν είναι σωστό να βάζουμε ταμπέλες σε καλή ή κακή μάνα. Όλες παλεύουν για το καλύτερο, με το δικό τους τρόπο. Δεν είναι εύκολη δουλειά ιδιαίτερα αν είσαι και εργαζόμενη μητέρα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια της μητέρας μου «εκεί που είσαι ήμουνα και εδώ που είμαι θα ‘ρθεις». Μόνο όταν γίνουμε μητέρες, συνειδητοποιούμε το άγχος, την ανησυχία, τον προβληματισμό και την ευθύνη που έχουμε της νέας ανθρώπινης ζωής που έρχεται στο κόσμο.
Ο ουρανός της μάνας καλύπτει, προστατεύει και αγκαλιάζει όλη την οικογένεια. Είναι για όλα τα συναισθήματα, βοηθάει στην εξέλιξη των συναισθημάτων, στις κρυφές και φανερές πράξεις , τις καλές και κακές στιγμές των παιδιών της. Είναι το κύριο συστατικό που ενώνει τα πάντα.
Χρόνια πολλά σε όλες τις μανούλες του κόσμου!
Η ορθογραφία των παροιμιών είναι όπως έχει ο Δημ. Σ. Λουκάτος στο βιβλίο του «ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΙΚΑ ΓΝΩΜΙΚΑ» 1952
