Η πίεση (αρτηριακή υπέρταση) αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου πρόκλησης καρδιαγγειακών νοσημάτων (όπως είναι το έμφραγμα μυοκαρδίου, η καρδιακή ανεπάρκεια, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και το ανεύρυσμα αορτής). Αρκετοί την αναφέρουν ως «σιωπηλό εχθρό», καθώς μπορεί να διαγνωστεί τυχαία, στα πλαίσια μίας άλλης νόσου, όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, ενώ έως εκείνη τη στιγμή ήταν άγνωστη η ύπαρξή της.
Οπως γράφει Αθανάσιος Παπαδογιάννης, Ιατρός – Καρδιολόγος με έδρα τα Σεπόλια – Αθήνα, τις τελευταίες δεκαετίες έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος τόσο στη διάγνωση της αρτηριακής υπέρτασης, όσο και της θεραπείας της. Αρκετές κατηγορίες φαρμάκων είναι πλέον διαθέσιμες για τη ρύθμιση της πίεσης, ενώ γίνεται έρευνα ακόμη και στην επεμβατική αντιμετώπιση με ειδικούς καθετήρες σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.
Παρακάτω θα αναφερθούμε στο οξύ υπερτασικό επεισόδιο και τις δυνατότητες άμεσης και ταχείας μείωσης της αρτηριακής πίεσης.
Τι είναι το οξύ υπερτασικό επεισόδιο
Ως οξύ υπερτασικό επεισόδιο αναφέρεται κάθε απότομη και μεγάλη αύξηση της αρτηριακής πίεσης και περιλαμβάνει τρεις περιπτώσεις.
1) Yπερεπείγον οξύ υπερτασικό επεισόδιο
Με τον όρο υπερεπείγον οξύ υπερτασικό επεισόδιο αναφέρεται η απότομη και μεγάλη αύξηση της αρτηριακής πίεσης (διαστολική ή “μικρή” αρτηριακή πίεση >120 – 130mmHg ή/και συστολική ή “μεγάλη” αρτηριακή πίεση >200 – 220mmHg) που συνοδεύεται από βλάβη στα όργανα – στόχους.
Τα όργανα – στόχοι είναι όργανα τα οποία προσβάλλει άμεσα η αρτηριακή υπέρταση. Πρόκειται για τους οφθαλμούς, τον εγκέφαλο, την καρδιά, την αορτή και τις αρτηρίες και τους νεφρούς.
Στις επείγουσες καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσει η απότομη και ταχεία αύξηση της αρτηριακής πίεσης περιλαμβάνονται το οίδημα οπτικής θηλής, οι αιμορραγίες και τα εξιδρώματα στους οφθαλμούς, η εγκεφαλική αιμορραγία, η υπαραχνοειδής αιμορραγία, το ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, το οξύ πνευμονικό οίδημα, το οξύ στεφανιαίο σύνδρομο, ο διαχωρισμός της αορτής, η οξεία νεφρική ανεπάρκεια. Συνήθως απαιτείται εισαγωγή σε νοσοκομείο.
2) Eπείγον οξύ υπερτασικό επεισόδιο
Ως επείγον οξύ υπερτασικό επεισόδιο αναφέρεται η απότομη και μεγάλη αύξηση της αρτηριακής πίεσης (διαστολική ή “μικρή” αρτηριακή πίεση >120 – 130mmHg ή/και συστολική ή “μεγάλη” αρτηριακή πίεση >200 – 220mmHg) που δεν συνοδεύεται από βλάβη στα όργανα – στόχους. Συνήθως δεν απαιτείται εισαγωγή σε νοσοκομείο.
3) Yπερτασική αιχμή
Με τον όρο υπερτασική αιχμή αναφέρεται η ασυμπτωματική (συνήθως) αύξηση της αρτηριακής πίεσης (συνήθως συστολική αρτηριακή πίεση 180 – 220mmHg ή/και διαστολική αρτηριακή πίεση 100 – 120mmHg) χωρίς οξεία βλάβη των οργάνων – στόχων.
Χρονικό περιθώριο μείωσης της αρτηριακής πίεσης
Προηγουμένως αναφέρθηκαν τρεις υποκατηγορίες του οξέος υπερτασικού επεισοδίου, ανάλογα με τα επίπεδα των τιμών της αρτηριακής πίεσης και την παρουσία βλάβης στα όργανα – στόχους. Είναι εύλογο πως υπάρχει διαφορά στο χρονικό “παράθυρο” που απαιτείται για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Στο υπερεπείγον οξύ υπερτασικό επεισόδιο στόχος είναι η ελάττωση των τιμών της πίεσης εντός ολίγων λεπτών έως μία ώρα. Να τονιστεί πως κριτήριο αποτελεί η παρουσία βλάβης στα όργανα – στόχους και όχι τα επίπεδα των τιμών της πίεσης.
Στο επείγον οξύ υπερτασικό επεισόδιο στόχος είναι η μείωση των τιμών της πίεσης, όχι υποχρεωτικά σε φυσιολογικά επίπεδα, εντός ολίγων ωρών μέχρι 24 ώρες.
Στην υπερτασική αιχμή στόχος είναι η σταδιακή μείωση της πίεσης. Συνιστάται να αποφεύγεται η ταχεία μείωση της πίεσης λόγω του κινδύνου εγκεφαλικής ή μυοκαρδιακής ισχαιμίας (πρόκληση εγκεφαλικού επεισοδίου ή εμφράγματος μυοκαρδίου).
Τρόποι άμεσης και ταχείας μείωσης της αρτηριακής πίεσης
Αφού είδαμε παραπάνω τα τρία είδη υπερτασικών επεισοδίων, πάμε να δούμε σε ποιο πρέπει να μειώσουμε την πίεση αμέσως και σε ποιο, σε περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Στο υπερεπείγον οξύ υπερτασικό επεισόδιο, όπως αναφέρθηκε, στόχος είναι η ταχεία ελάττωση της αρτηριακής πίεσης. Λόγω της ανάγκης νοσηλείας και της ταχείας και αποτελεσματικής αντιμετώπισης, χορηγούνται συνήθως αντιυπερτασικά ενδοφλεβίως, μέσω φλεβοκαθετήρα (νιτρογλυκερίνη, λαβεταλόλη, υδραλαζίνη, εσμολόλη κ.α.).
Η πλειοψηφία των περιπτώσεων αυξημένης αρτηριακής πίεσης ανήκουν στην υποκατηγορία της υπερτασικής αιχμής, όπου δεν υπάρχει οξεία βλάβη οργάνου και δεν υπάρχει συνήθως ανάγκη νοσηλείας. Σε κάθε περίπτωση πραγματοποιείται λήψη ιστορικού, κλινική εξέταση και διενέργεια ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ΗΚΓ).
Εφόσον δεν υπάρχει κάποια επείγουσα κατάσταση, αρχικά καθησυχάζουμε το άτομο και επανεκτιμούμε την πίεση σε 15 – 30 λεπτά. Αν η πίεση παραμένει στα ίδια επίπεδα, μειώνουμε φαρμακευτικά τις τιμές της.
Φάρμακα που ρίχνουν άμεσα την πίεση
Φάρμακα εκλογής για την ταχεία μείωση της αρτηριακής πίεσης είναι η αμλοδιπίνη (amlodipine) των 5mg και η καπτοπρίλη (captoprile) των 25 ή 50mg (κατάποση ή υπογλωσσίως, αφού μασηθεί). Συνήθως χορηγείται ένα χάπι αμλοδιπίνης ή καπτοπρίλης, με σταδιακή πτώση της πίεσης. Σε άτομο με στεφανιαία νόσο μπορεί να χορηγηθεί νιτρώδες υπογλωσσίως.
Σε αγχώδη άτομα είναι δυνατό να χορηγηθεί κάποιο αγχολυτικό. Αν, παρά τη φαρμακευτική αγωγή, παραμείνει η αρτηριακή πίεση σε ανάλογα επίπεδα μετά από επανέλεγχο σε 1 – 2 ώρες, μπορεί να χορηγηθεί φουροσεμίδη (furosemide – διουρητικό) από το στόμα ή ενδοφλεβίως.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, σε άτομο που ήδη λαμβάνει αντιυπερτασικά φάρμακα, δίνεται οδηγία για λήψη επιπλέον δόσης αντιυπερτασικού.
Να αναφερθεί πως πλέον αποφεύγονται οι κάψουλες νιφεδιπίνης (nifedipine) που χορηγούνται παλαιότερα, λόγω του κινδύνου απότομης πτώσης της πίεσης και κινδύνου εγκεφαλικής ή μυοκαρδιακής ισχαιμίας.
Το σκόρδο και το λεμόνι βοηθούν να πέσει γρήγορα η πίεση;
Μέσα μείωσης της πίεσης όπως η λήψη χυμού λεμονιού ή η κατανάλωση σκόρδου, δεν έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά μέσω μελετών. Αντιθέτως, σε περιπτώσεις υπερτασικής αιχμής, τεχνικές χαλάρωσης πιθανώς να είχαν κάποιο όφελος.
Συμπερασματικά
Παραπάνω αναφερθήκαμε μόνο στους τρόπους μείωσης της αρτηριακής πίεσης. Σε κάθε περίπτωση, η αντιμετώπιση, τα χρονικά περιθώρια μείωσης της πίεσης και ο εργαστηριακός έλεγχος που πραγματοποιείται, εξατομικεύονται.
Πρέπει να θυμόμαστε πως σε ήπιες αυξήσεις της πίεσης (συστολική πίεση 160 – 170mmHg) δεν χρειάζεται πανικός, ενώ αποφεύγεται πλέον η χορήγηση υπογλωσσίων για την ταχεία μείωση της πίεσης σε μικρές αυξήσεις της πίεσης, λόγω του κινδύνου πρόκλησης εγκεφαλικού επεισοδίου ή εμφράγματος μυοκαρδίου.
Επίσης, σε κάθε περίπτωση έντονου πονοκεφάλου, θόλωσης όρασης, έντονου πόνου στο στήθος, δυσκαμψία αυχένα, μούδιασμα στα χέρια, σπασμών, δύσπνοιας, συνιστάται εκτίμηση από καρδιολόγο και, πιθανόν, μεταφορά σε νοσοκομείο.
