Ο επίσημος δείκτης για την έναρξη της Ανθρωπόκαινου εποχής θα μπορούσε να είναι μια μικρή καναδική λίμνη στης οποίας τα ιζήματα ανιχνεύονται σημάδια πυρηνικών δοκιμών και άλλων μορφών περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Αυτή είναι μια πρόταση που έγινε από ερευνητές που έχουν περάσει 14 χρόνια συζητώντας πότε και πώς η ανθρωπότητα άρχισε να μεταμορφώνει τον πλανήτη .
Εάν εγκριθεί η πρόταση, ένας πυρήνας ιζήματος από τη λίμνη Crawford – που βρίσκεται σε μια προστατευόμενη περιοχή κοντά στο Τορόντο – θα γίνει η «χρυσή ακίδα» που σηματοδοτεί την αρχή της Ανθρωπόκαινου, της γεωλογικής εποχής στην οποία η ανθρωπότητα έχει επηρεάσει βαθιά τη Γη (ως «χρυσή ακίδα» ορίζεται το μέρος όπου οι απότομες και παγκόσμιες αλλαγές που σηματοδοτούν την έναρξη μιας νέας εποχής καταγράφονται καλύτερα στα γεωλογικά στρώματα).
Χρόνο με το χρόνο, τα σωματίδια κατακάθονται στη λίμνη και παρασύρονται στον πυθμένα της, σχηματίζοντας στρώματα ιζήματος που αποτυπώνουν τις περιβαλλοντικές συνθήκες όπως οι δακτύλιοι των δέντρων. Μεταξύ των ενσωματωμένων ρύπων είναι κηλίδες ιπτάμενης τέφρας (υπολείμματα από την καύση ορυκτών καυσίμων) και ίχνη ραδιενεργού πλουτωνίου από δοκιμές βόμβας υδρογόνου.
«Έχουμε τους βασικούς δείκτες της Ανθρωπόκαινου τέλεια ευθυγραμμισμένους με τη λίμνη Crawford», λέει στην επιθεώρηση Nature η Francine McCarthy, μικροπαλαιοντολόγος στο Πανεπιστήμιο Brock στο St Catharines του Καναδά, η οποία είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας Ανθρωπόκαινου που μελετά τη λίμνη. Η συγκεκριμένη ομάδα πρότεινε την υποψηφιότητα της λίμνης ως επίσημου δείκτη σε συνέδριο στρωματογραφίας στη Λιλ της Γαλλίας και αναμένει την έγκριση από τρείς γεωλογικούς οργανισμούς.
Αμφισβητούμενη «χρυσή ακίδα»
Δεν είναι όλοι οι επιστήμονες της Γης ενθουσιασμένοι με την ιδέα σηματοδότησης της Ανθρωπόκαινου, λέγοντας ότι η έναρξη αυτής της εποχής σε έναν πρόσφατο χρόνο και τόπο παραβλέπει το ότι οι άνθρωποι αλλάζουν τον πλανήτη εδώ και πολύ καιρό. «Οι ευρωπαίοι επιστήμονες φαίνεται να είναι αρκετά γοητευμένοι που αυτή η χρονική περίοδος ξεκινά πολύ πρόσφατα», λέει η Zoe Todd, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο Simon Fraser στο Burnaby του Καναδά. «Για τους αυτόχθονες και άλλους εκτοπισμένους λαούς και πληθυσμούς που αντιμετώπισαν μαζικές μορφές βίας τα τελευταία 600 χρόνια, αυτή η παγκόσμια αλλαγή έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα».
Η εργασία για τον προσδιορισμό της ηλικίας των ανθρώπινων επιπτώσεων χρειάστηκε «τεράστια προσπάθεια, για να λυθεί ένα πρόβλημα που δεν νομίζω ότι υπάρχει», προσθέτει η Jacquelyn Gill, παλαιοοικολόγος στο Πανεπιστήμιο του Maine στο Orono. «Όλοι ξέρουμε ήδη τι εννοούμε όταν λέμε Ανθρωπόκαινο».
Αλλά οι υποστηρικτές λένε ότι η επισημοποίηση μιας νέας εποχής έχει ισχυρή συμβολική αξία. Η «χρυσή ακίδα» της Ανθρωπόκαινου δεν έχει σκοπό να αναγνωρίσει την έναρξη της ανθρώπινης δραστηριότητας στη Γη, αλλά την απάντηση του πλανήτη στη συντριπτική αλλαγή, λέει ο Colin Waters, γεωλόγος στο Πανεπιστήμιο του Leicester, στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο οποίος προεδρεύει της ομάδας εργασίας.
Ανθρώπινα δακτυλικά αποτυπώματα
Ένας ανθρωποκαινικός δείκτης θα ενώνει παρόμοιες τοποθεσίες προσδιορίζοντας άλλα γεωλογικά χρονικά όρια. Ένα σημείο στο στρώμα πάγου της Γροιλανδίας, για παράδειγμα, υποδηλώνει την αρχή της τρέχουσας εποχής της Ολόκαινου, πριν από 11.700 χρόνια. Το 2019, η Ομάδα Εργασίας Anthropocene άρχισε να συζητά μια σύντομη λίστα τοποθεσιών για μια νέα εποχή, που κυμαίνονταν από μια ορεινή τύρφη στην Πολωνία έως έναν κοραλλιογενή ύφαλο στον Κόλπο του Μεξικού. Όλες οι προτεινόμενες τοποθεσίες φέρουν τα δακτυλικά αποτυπώματα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Νωρίτερα φέτος, η ομάδα μείωσε τη λίστα σε δύο τοποθεσίες, στη λίμνη Crawford και στη λίμνη Sihailongwan στη βορειοανατολική Κίνα. Τον Απρίλιο, η λίμνη Crawford εγκρίθηκε από το 60% της ομάδας εργασίας για τον τίτλο της υποψήφιας «χρυσής ακίδας».
Και οι δύο λίμνες περιέχουν ετήσια στρωματοποιημένα ιζήματα που καταγράφουν τις περιβαλλοντικές αλλαγές με την πάροδο του χρόνου. Αλλά σε αντίθεση με τη λίμνη Crawford, η οποία αντανακλά την επιρροή του κοντινού Τορόντο, η Sihailongwan είναι σχετικά ανεπηρέαστη από τοπικές επιδράσεις και επομένως περιέχει ένα ευρύτερο αρχείο αλλαγής, λέει ο Yongmin Han, γεωχημικός στο Ινστιτούτο Γήινου Περιβάλλοντος της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών στο Xi’an. «Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί απορρίφθηκε ένας πιο αντιπροσωπευτικός υποψήφιος για τον ορισμό της Ανθρωπόκαινου», λέει.
Η λίμνη Crawford που σχηματίζεται σε μια ασβεστολιθική καταβόθρα, έχει βάθος 24 μέτρα αλλά μόνο 2,4 εκτάρια σε έκταση. Το υψηλό σχήμα της σημαίνει ότι τα νερά του βυθού δεν αναμειγνύονται με τα επιφανειακά, κάτι που θα μπέρδευε τις καταγραφές των ιζημάτων. Κάθε καλοκαίρι, η λίμνη θερμαίνεται και το ανθρακικό ασβέστιο κατακρημνίζεται στον πυθμένα για να σχηματίσει ένα διακριτικό λευκό στρώμα που χρησιμεύει ως οπτικός δείκτης για το πέρασμα των ετών.
Προηγούμενες μελέτες για τα ιζήματα της λίμνης αποκάλυψαν δύο μεγάλες περιόδους αλλαγής: η μία διήρκεσε από τον 13ο έως τον 15ο αιώνα, όταν ζούσαν στην περιοχή αυτόχθονες πληθυσμοί που μιλούσαν την Ιρόκουα γλώσσα και μια άλλη που ξεκίνησε τον 19ο αιώνα σηματοδοτώντας την άφιξη των Ευρωπαίων αποίκων. Ο μεγαλύτερος αριθμός αλλαγών εμφανίζεται σε στρώματα από τα μέσα του 20ου αιώνα, σε μια περίοδο που ονομάστηκε η μεγάλη επιτάχυνση των επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Αυτά τα στρώματα τεκμηριώνουν την άνοδο του ραδιενεργού πλουτωνίου από πυρηνικές δοκιμές. Η ομάδα εργασίας επέλεξε αυτή την άνοδο ως δείκτη για την έναρξη της Ανθρωπόκαινου. Οι πυρήνες ιζημάτων που ελήφθησαν στη Crawford το 2019 και το 2022 έδειξαν ότι τα ίχνη πλουτωνίου αυξήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1950, αλλά ο McCarthy και οι συνεργάτες του συνέλεξαν έναν επιπλέον πυρήνα φέτος για να πραγματοποιήσουν μια πιο λεπτομερή ανάλυση. Ανάλογα με τα ευρήματά τους, το έτος που προτείνεται για τη «χρυσή ακίδα» θα μπορούσε να είναι το 1950 – όταν επιταχύνθηκαν αρκετές περιβαλλοντικές αλλαγές – ή το 1952, όταν τα επίπεδα πλουτωνίου αυξήθηκαν απότομα. «Η διαφορά είναι 2 χιλιοστά, αλλά φιλοσοφικά έχει σημασία», λέει ο McCarthy. Εάν επιλεγεί το 1950, ο πυρήνας για τη χρυσή ακίδα θα είναι αυτός που συγκεντρώθηκε το 2019, ο οποίος βρίσκεται στο Καναδικό Μουσείο Φύσης στην Οτάβα. Αν επιλεγεί το 1952, θα είναι ο φετινός πυρήνας.
Όχι άλλοι πυρήνες
Ο McCarthy δεν σκοπεύει να συλλέξει ξανά πυρήνες ιζημάτων στη λίμνη Crawford. Η λίμνη είναι ευαίσθητη σύμφωνα με ομάδες ιθαγενών που ζουν ή έχουν ζήσει στην περιοχή και η λήψη δειγμάτων την παραβιάζει.
Τους επόμενους μήνες, η ομάδα εργασίας θα υποβάλει τρεις ιδέες στην Υποεπιτροπή για την Τεταρτογενή Στρωματογραφία. Πρώτον, η λίμνη Crawford να χρησιμεύσει ως η χρυσή ακίδα για την έναρξη της Ανθρωπόκαινου, δεύτερον, η Ανθρωπόκαινος θα πρέπει να γίνει η γεωλογική εποχή που θα τερματίζει την Ολόκαινο και τέλος, μερικές από τις οκτώ τοποθεσίες που δεν κέρδισαν τον τίτλο της «χρυσής ακίδας» θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως συμπληρωματικές τοποθεσίες για να βοηθήσουν στον καθορισμό της Ανθρωπόκαινου σε γεωλογικά περιβάλλοντα.
Εάν η πρόταση επιβιώσει από τον επόμενο γύρο ψηφοφοριών, θα πάει στη Διεθνή Επιτροπή Στρωματογραφίας και τελικά στη Διεθνή Ένωση Γεωλογικών Επιστημών. Οποιοδήποτε μέρος της πρότασης θα μπορούσε να αποτύχει σε οποιονδήποτε γύρο.
