Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ελληνικής δισκογραφίας αποτελεί το «Ντιρλαντά». Το τραγούδι που έφτασε μέχρι τα πέρατα της Γης. Ο ρυθμός που προσεγγίζει σε δημοφιλία τον «Χορό του Ζορμπά» και «Τα παιδιά του Πειραιά».
Καταρχήν πρόκειται για ένα καλυμνιακό σφουγγαράδικο τσιμάρισμα, δηλαδή ερμηνεύει ένας και επαναλαμβάνουν οι υπόλοιποι.
Λέγεται ότι το τραγουδούσαν:
α) για να κρατιούνται ξύπνιοι οι δύτες και να αποφεύγεται η ομώνυμη νόσος μετά τις αναδύσεις τους στην επιφάνεια
β) για να δίνουν ρυθμό σε όποιον γύριζε τον τροχό της αντλίας που έδινε αέρα στον δύτη
ή
γ) για να τονώνουν το ηθικό σε αυτόν που ανέβαζε τον δύτη σφουγγαριών
Από τα μεγαλύτερα μυστήρια: Το τραγούδι που έστειλε τον Σαββόπουλο στα δικαστήρια και έγινε γνωστό στα πέρατα του κόσμου
Πιθανώς η απάντηση να μην είναι μόνο μία, αλλά δύο ή τρεις.
Επίσης, ο σκοπός φέρεται να ήρθε στην Κάλυμνο από τη Βόρεια Αφρική, ενώ λέγεται ότι ήταν τοπικός, λαϊκός, θρησκευτικός.
Οι Έλληνες ταξίδευαν παντού μέσω θαλάσσης, επομένως δεν αποκλείεται να τον «πήραν» από εκεί.
Και τώρα αρχίζει το μπέρδεμα…
Ο Παντελής Γκίνης (όπως αναφέρεται στο δισκάκι που περιλαμβάνει το τραγούδι) ή Γκινής (όπως αναφέρεται σε συνέντευξη ενός Καλύμνιου ποιητή, στιχουργού, συγγραφέα και ιχθυοπώλη, του Μανώλη Καρατζά, στην εφημερίδα «Ροδιακή») ισχυρίστηκε πως όταν ήταν νεαρός έβαλε στίχους στον σκοπό.
Ήθελε να περιπαίξει τον καπετάνιο και την κόρη του καϊκιού που δούλευε.
Το σίγουρο ήταν ότι ο ήρωας της ιστορίας είχε διατελέσει καπετάνιος ενός τσούρμου σφουγγαράδων και πως πηγαινοερχόταν γι’ αυτόν τον λόγο στη Βόρεια Αφρική.
Κατά μία εκδοχή διέθετε περίπου πέντε πλοία και απασχολούσε πάνω από 30 άτομα.
Το τραγούδι υπάρχει και σε δεύτερη εκτέλεση στην Κάλυμνο, ακριβώς με τον ίδιο ρυθμό, αλλά αντί για «Ντιρλαντά» λέγεται «Πέντε και τέσσερα εννιά».
Στην προαναφερθείσα συνέντευξη, ο Καρατζάς αναφέρει τα εξής ενδιαφέροντα:
«Πάνω στο καΐκι του, μπροστά στο τσούρμο του που χτυπούσε ρυθμικά παλαμάκια, έγραψε το τραγούδι.
Έχουν πει ότι το τραγουδούσαν οι κολαουζιέρηδες, οι οποίοι έδιναν οξυγόνο στον δύτη που ήταν μέσα στο νερό για να τον κρατούν σε επαγρύπνηση. Αυτό δεν είναι ακριβές. Αυτός που έδωσε πρώτος τη συγκεκριμένη ερμηνεία, δεν ήξερε τη ζωή πάνω στο καΐκι.
Η αλήθεια είναι ότι ο Παντελής Γκινής, ο καπετάνιος, έγραψε το τραγούδι αυτό, ενώ κρατούσε τη λαγουδιέρα (σ.σ. τιμόνι) και οδηγούσε το καΐκι με το ένα χέρι και με το άλλο έγραφε τους στίχους, που ήταν σατιρικοί, πειραχτικοί, για το πλήρωμά του, τους δύτες.
Τα ονόματα που ανέφερε, ήταν υπαρκτά πρόσωπα. ‘Βρε και του Γιώργη δεν του δίνω’, η ‘Μαρία του Μηνά’ ή η ‘Κατερίνα του τσαγκάρη’. Αυτές οι κοπέλες ήταν πιο ανοιχτές στον έρωτα τη δεκαετία του 1960, χωρίς να φοβούνται».
Η ημερομηνία κυκλοφορίας του δίσκου (από την εταιρεία Fidelity με κωδικό 7375) ήταν 24/3/1966 και στις πληροφορίες ανέγραφε «ο Παντελής Γκίνης με το τσούρμο του».
Μαζί βγήκε και το περίφημο «Αγάντα Γιαλέσα», επίσης καλυμνιακό σφουγγαράδικο τσιμάρισμα, το οποίο δεν έγινε εξίσου γνωστό εκτός νησιού.
Ενδεικτικό της άμεσης δημοφιλίας που απέκτησε το «Ντιρλαντά» ήταν το γεγονός ότι ακούγεται στην ταινία «Τρελλός, παλαβός και Βέγγος», παραγωγής του 1967.
Πρόσωπο-κλειδί για όσα συνέβησαν στη συνέχεια ήταν η Δόμνα Σαμίου, η πλέον εμβληματική προσωπικότητα του παραδοσιακού τραγουδιού που απεβίωσε το 2012.
Εκείνη είχε αναλάβει τη μουσική επιμέλεια του «Ντιρλαντά», ενώ παράλληλα ήταν φίλη του Διονύση Σαββόπουλου, ο οποίος, το συμπεριέλαβε στον δίσκο «Το περιβόλι του τρελλού» (ημ. κυκλοφορίας 21/10/1969) και σε ομώνυμο δισκάκι 45 στροφών (ημ. κυκλοφορίας 10/2/1970), αμφότερα από τη Lyra.
Δεν άργησε να ξεσπάσει δικαστική διαμάχη. Ο Γκίνης ή Γκινής επέμενε ότι το τραγούδι ήταν δικό του, ενώ η άλλη πλευρά υποστήριζε ότι ήταν παραδοσιακό. Οι Καλύμνιοι υπερασπίστηκαν τον καπετάνιο τους, τη στιγμή που ο μεγάλος συνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης και ο πυλώνας του λαϊκού πολιτισμού Γιάννης Παπαϊωάννου τάχθηκαν υπέρ του «Νιόνιου».
Μάλιστα, η μαρτυρία του αδικοχαμένου στιχουργού, συνθέτη και ερμηνευτή ήταν σημαντική, διότι είχε υπάρξει ψαράς και είχε ισχυριστεί ότι γνώριζε τον σκοπό από την εποχή που εργαζόταν στο καΐκι του καπετάνιου Ανδρέα Ζέππου.
Στις 27 Οκτωβρίου 1970, ο εισαγγελέας έδωσε τέλος στη διένεξη, αποφαινόμενος ότι το διαφιλονικούμενο τραγούδι είναι δημοτικό, όμως, η απόφαση πρέπει να ήταν συμβιβαστική (πιθανότατα ο Καλύμνιος να καρπώθηκε τους στίχους ή κάποιους στίχους).
Όσες φορές έχει κυκλοφορήσει από τότε, είτε αναφέρεται ως παραδοσιακό είτε αποδίδεται στον θρυλικό καπετάνιο, ενώ η Lyra αναγκάστηκε να αλλάξει την ετικέτα του δίσκου, προσθέτοντας σε παρένθεση τη φράση «Σύνθεσις: Π.Γκίνη ή δημώδες».
Ηχογραφήθηκε πάρα πολλές φορές σε Ελλάδα (Δόμνα Σαμίου, Μαρινέλλα, Νίκος Ξυλούρης, Θανάσης Γκαϊφύλλιας, Βασίλης Παπακωνσταντίνου κ.ά.) και στο εξωτερικό, αρχής γενομένης από την Νταλιντά, η οποία το 1970 το ερμήνευσε σε γαλλικά/ιταλικά με τον τίτλο “Darla dirladada” και το έκανε παγκοσμίως γνωστό.
Πρόσωπο-κλειδί για όσα συνέβησαν στη συνέχεια ήταν η Δόμνα Σαμίου, η πλέον εμβληματική προσωπικότητα του παραδοσιακού τραγουδιού που απεβίωσε το 2012.
Εκείνη είχε αναλάβει τη μουσική επιμέλεια του «Ντιρλαντά», ενώ παράλληλα ήταν φίλη του Διονύση Σαββόπουλου, ο οποίος, το συμπεριέλαβε στον δίσκο «Το περιβόλι του τρελλού» (ημ. κυκλοφορίας 21/10/1969) και σε ομώνυμο δισκάκι 45 στροφών (ημ. κυκλοφορίας 10/2/1970), αμφότερα από τη Lyra.
Δεν άργησε να ξεσπάσει δικαστική διαμάχη. Ο Γκίνης ή Γκινής επέμενε ότι το τραγούδι ήταν δικό του, ενώ η άλλη πλευρά υποστήριζε ότι ήταν παραδοσιακό. Οι Καλύμνιοι υπερασπίστηκαν τον καπετάνιο τους, τη στιγμή που ο μεγάλος συνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης και ο πυλώνας του λαϊκού πολιτισμού Γιάννης Παπαϊωάννου τάχθηκαν υπέρ του «Νιόνιου».
Μάλιστα, η μαρτυρία του αδικοχαμένου στιχουργού, συνθέτη και ερμηνευτή ήταν σημαντική, διότι είχε υπάρξει ψαράς και είχε ισχυριστεί ότι γνώριζε τον σκοπό από την εποχή που εργαζόταν στο καΐκι του καπετάνιου Ανδρέα Ζέππου.
Στις 27 Οκτωβρίου 1970, ο εισαγγελέας έδωσε τέλος στη διένεξη, αποφαινόμενος ότι το διαφιλονικούμενο τραγούδι είναι δημοτικό, όμως, η απόφαση πρέπει να ήταν συμβιβαστική (πιθανότατα ο Καλύμνιος να καρπώθηκε τους στίχους ή κάποιους στίχους).
Όσες φορές έχει κυκλοφορήσει από τότε, είτε αναφέρεται ως παραδοσιακό είτε αποδίδεται στον θρυλικό καπετάνιο, ενώ η Lyra αναγκάστηκε να αλλάξει την ετικέτα του δίσκου, προσθέτοντας σε παρένθεση τη φράση «Σύνθεσις: Π.Γκίνη ή δημώδες».
Ηχογραφήθηκε πάρα πολλές φορές σε Ελλάδα (Δόμνα Σαμίου, Μαρινέλλα, Νίκος Ξυλούρης, Θανάσης Γκαϊφύλλιας, Βασίλης Παπακωνσταντίνου κ.ά.) και στο εξωτερικό, αρχής γενομένης από την Νταλιντά, η οποία το 1970 το ερμήνευσε σε γαλλικά/ιταλικά με τον τίτλο “Darla dirladada” και το έκανε παγκοσμίως γνωστό.
Επίσης, ενδεικτικά, έχει μεταφερθεί στην εβραϊκή, την τουρκική, τη σερβική, την αλβανική και τη φινλανδική γλώσσα. Ένα τραγούδι που έφτασε στα πέρατα της Γης. Ένα τραγούδι χωρίς τέλος, που θα ακούγεται για πολλά-πολλά χρόνια ακόμη. Για όσο υπάρχει ελληνικός πολιτισμός.
