Οχρίδα ή Πρέσπες; Αν και οι περισσότεροι συνηθίζουν να αναρωτιούνται ποια από τις δύο λίμνες αξίζει περισσότερο να επισκεφθούν, στην πραγματικότητα και οι δύο πρέπει να ειδωθούν σαν ένα σύνολο. Και τι εννοούμε λέγοντας σύνολο; Ας το πιάσουμε αρχικά από το πιο απλό. Πόσο διαφορετικές μπορεί να είναι δύο λίμνες που βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία για περισσότερα από ένα εκατομμύριο χρόνια και έχουν πάνω κάτω την ίδια ιστορία;
Η βαλκανική τριάδα των λιμνών ξεκινάει από την Οχρίδα, την αρχαιότερη λίμνη της Ευρώπης και τη λίμνη-σύνορο μεταξύ Βόρειας Μακεδονίας και Αλβανίας. Δημιουργημένη -κατά πάσα πιθανότητα – από το λιώσιμο των πάγων στην αρχαία προϊστορία, η Οχρίδα καλύπτει αρχαία τεκτονικά ρήγματα που μετακινούνται συνεχώς στα έγκατα της Γης, ενώ τα νερά της ανανεώνονται πολύ συχνά μέσα από αμέτρητες υπόγειες πηγές που μέχρι σήμερα οι επιστήμονες δεν έχουν προσδιορίσει από πού ακριβώς προέρχονται. Αυτό μάλιστα είναι και το στοιχείο που κάνει την Οχρίδα να μοιάζει με θάλασσα. Σε πλήρη αντίθεση με τις περισσότερες λίμνες, τα νερά της Οχρίδας δεν βαλτώνουν σχεδόν ποτέ με αποτέλεσμα η λίμνη να μην χάνει ούτε για λίγο την φρεσκάδα της παραμένοντας πάντα ζωντανή και λαμπερή.
Οχρίδα, η αρχαιότερη λίμνη της Ευρώπης και η λίμνη-σύνορο μεταξύ Βόρειας Μακεδονίας και Αλβανίας/Photo: Shutterstock
Λίγο το γαλαζοπράσινο χρώμα των νερών που δεν θυμίζει σε τίποτα τα βαλτώδη σκοτεινά και θολά μιας μιας μέσης λίμνης, αλλά και οι αμμουδερές γραφικές παραλίες, κυρίως στην πλευρά της Βόρειας Μακεδονίας, μπερδεύουν το μυαλό κάνοντάς το να πιστεύει ότι έφθασε σε ένα ακόμα παραθαλάσσιο μέρος κάπου στη Μεσόγειο. Και το ίδιο το τοπίο, όμως, δεν απέχει και πολύ από ένα νησιωτικό προορισμό. Πολύχρωμες βάρκες να επιπλέουν στον ελαφρύ κυματισμό της λίμνης, ακόμα και ψάθινες ομπρέλες στις λιμναίες παραλίες και γραφικά πετρόκτιστα σοκάκια στα δεκάδες λιθόκτιστα χωριά στις όχθες της λίμνης δίνουν μια μεταμοσχευμένη αύρα της κλασικής μεσογειακής ραστώνης στην καρδιά των Βαλκανίων.
Οχρίδα, Βόρεια Μακεδονία/Photo: Shutterstock
Τα νερά της Οχρίδας δεν βαλτώνουν σχεδόν ποτέ/Photo: Shutterstock
Χωρισμένη στα δύο μεταξύ δύο διαφορετικών χωρών, η Οχρίδα προφανώς και δεν πέρασε αστιγμάτιστη από το ταραχώδες παρελθόν της περιοχής. Ρωμαίοι, Σλάβοι, Τούρκοι, Έλληνες, Ρώσοι και χιλιάδες σύγχρονοι τουρίστες έχουν περάσει, έστω και για λίγο, από τις όχθες της λίμνης βάζοντας κάθε φορά μια ακόμα επιπλέον ψηφίδα στο πολύχρωμο μωσαϊκό της περιοχής. Από την πάλαι ποτέ Αρχιεπισκοπή Αχριδών -μια από τις παλαιότερες οργανωμένες εκκλησίες στην Ευρώπη- μέχρι σήμερα, η Οχρίδα δεν έχει πάψει να είναι ένα σταυροδρόμι πολιτισμών, θρησκειών, πολιτισμού και περιβάλλοντος, κάτι που αποτυπώνεται στο status της περιοχής τόσο ως πολιτιστικού όσο και ως περιβαλλοντικού μνημείου της UNESCO.
Αν και, βέβαια, τις χωρίζει ένα άγονο βραχώδες και εν πολλοίς απάτητο οροπέδιο, οι Πρέσπες είναι ακριβώς αντίθετες από την Οχρίδα, εξίσου όμως αρχαίες, αλλά απότομα βαθιές με θολά και σκοτεινά νερά. Λιγότερο ανοιχτές στον έξω κόσμο και δύσκολα έως ελάχιστα πλοηγήσιμες, οι Πρέσπες είναι το σκοτεινό συμπλήρωμα σε μια ανοιχτή λίμνη που βρίσκεται κλεισμένη στο μέσο μιας ορεινής χερσονήσου. Μια εικόνα που πολύ παραστατικά περιγράφει η Νεοζηλανδή Κάπκα Κασαμπόβα που παρέα με ένα τζιπ 4Χ4 κι ένα αντίσκηνο, έκανε το γύρο της Οχρίδας και των Πρεσπών μέσα από ξεχασμένα ορεινά περάσματα και μισοεξαφανισμένα χωριά στις άγνωστες και αφιλόξενες βαλκανικές εσχατιές.
Η περιοχή των Πρεσπών με επίκεντρο τις λίμνες/Photo: Shutterstock
Ερείπια της Βασιλικής του Αγίου Αχιλλείου/Photo: Unsplash
Photo: Unsplash
Αν στην Οχρίδα κυριαρχούν οι βυζαντινές εκκλησίες, με πρώτη του Αγίου Ναούμ, και οι επαύλεις εμπόρων μιας περασμένης μπελ εποκ, στις Πρέσπες βασιλεύει μια αινιγματικά εκκωφαντική ηρεμία. Μια ηρεμία που καθρεφτίζεται στα αινιγματικά νερά της Μεγάλης Πρέσπας και στα μισογκρεμισμένα ερείπια του Αγίου Αχιλλείου. Η ανοιχτωσιά της Οχρίδας εδώ δίνει τη θέση της σε δύο περικυκλωμένες από βουνοκορφές λίμνες με δεκάδες ασκηταριά σφηνωμένα στα βράχια που τις περιβάλλουν. Αν κάποιος πήγαινε στην Οχρίδα, για να γνωρίσει τον κόσμο, στις Πρέσπες φαίνεται πως συνέβαινε το αντίθετο. Όποιος ερχόταν, ήθελε να απομονωθεί, να απομακρυνθεί από την πολυκοσμία και να βιώσει την απόλυτη ηρεμία. Αν στην Οχρίδα αναπτύχθηκαν ακμαίες πόλεις, στις Πρέσπες δεν δημιουργήθηκαν παρά μόνο μικρά πλίνθινα απομονωμένα ψαροχώρια με ελάχιστη επαφή με τον κόσμο πέρα από τα βουνά. Ψαροχώρια που, όσο κι αν δεν έγιναν σαν τις ακμαίες πόλεις της Οχρίδας, εξακολουθούν να αντέχουν στην φθορά της απόστασης και του χρόνου.
