Το 2025 αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί η πλήρης καταγραφή και ο συνακόλουθος ακριβής προσδιορισμός της αξίας των περίπου 100.000 πολύτιμων αντικειμένων που έχουν βρεθεί στο Τατόι κατά την διάρκεια των εργασιών διάσωσης και αποκατάστασής του ανακοίνωσε η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη κατά τη σημερινή, δεύτερη ημέρα της διημερίδας με τίτλο «Καταγράφοντας το παρελθόν, σχεδιάζοντας το μέλλον», που διοργανώνει, στην Εθνική Πινακοθήκη, η Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο της Πράξης «Ψηφιοποίηση και δημοσιοποίηση επιλεγμένων συλλογών του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου», με χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ 2014-2021.
Σήμερα παρουσιάστηκε η καταγραφή και τεκμηρίωση των συλλογών του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου: «Τα τελευταία τέσσερα χρόνια βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη το ευρύ, σύνθετο και διεπιστημονικού χαρακτήρα έργο της αποκατάστασης και αξιοποίησης του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου, χρησιμοποιώντας όλες τις δυνατές πηγές χρηματοδότησης, εθνικούς και κοινοτικούς πόρους από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς και ιδιωτικές χορηγίες» τόνισε η Υπουργός Πολισμού για να προσθέσει αμέσως μετά: «Στο πρώην Βασιλικό κτήμα Τατοϊου, καθώς και σε άλλους χώρους του ΥΠΠΟ, φυλάσσονται, σήμερα, περισσότερα από 100.000 αντικείμενα, κάθε είδους: Οικιακός εξοπλισμός, έργα τέχνης, ενδύματα, τάπητες, στρατιωτικά είδη, παράσημα, βιβλία, αρχειακό υλικό, γεωργικά εργαλεία, κ.ά. Χρονολογούνται περίπου από το 1860 έως και το 1967. Προέρχονται από τα κτήρια του Τατοΐου αλλά και τις άλλες κατοικίες της τέως βασιλικής οικογένειας».
Η Λίνα Μενδώνη επισήμανε επίσης πως «η τεράστια ποικιλομορφία των αντικειμένων και η νεότερη χρονική τους προέλευση, έδωσαν την ευκαιρία και το έναυσμα να εμπλουτιστούν ακόμη περισσότερο οι ήδη εκτενέστατοι θησαυροί επιστημονικής και τεχνικής ορολογίας του Εθνικού Αρχείου Μνημείων, που πλέον καλύπτουν μια τεράστια χρονική περίοδο, από την προϊστορία ως τη σύγχρονη εποχή, γεγονός που θεωρώ ότι τους καθιστά μοναδικούς διεθνώς και με τεράστια επιστημονική και ερευνητική αξία. Την ίδια στιγμή, το έργο έδωσε ώθηση στο σχεδιασμό της προσθήκης νέων χαρακτηριστικών και λειτουργιών στα πληροφοριακά συστήματα του Εθνικού Αρχείου Μνημείων, που αναμένεται να διευρύνουν τις δυνατότητές του προς νέες κατευθύνσεις και υπηρεσίες, τόσο στο πεδίο της διαχείρισης, όσο και στο πεδίο της προβολής και ανάδειξης των συλλογών μνημείων. Αναφέρω ενδεικτικά την πιλοτική ενσωμάτωση και εφαρμογή συστημάτων σήμανσης RFID για τον εντοπισμό, τη διαχείριση και την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο της θέσης των αντικειμένων».
Με τον τρόπο αυτό, καθίσταται δυνατή η αποτελεσματική προστασία τους, αλλά και η ανάδειξή τους, προς όφελος του κοινωνικού συνόλου και της ιστορικής μνήμης. Για την πρωτογενή καταγραφή και τεκμηρίωσή τους, η ΔΔΕΑΜ υλοποιεί δύο μεγάλα έργα ,με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ 2014-2020 και το ΤΑΑ. Κάθε αντικείμενο καταγράφεται στο Ολοκληρωμένο Ψηφιακό Σύστημα Κινητών Μνημείων(ΟΠΣ ΚΜ), από εξειδικευμένους καταγραφείς, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα.
Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 44.000 αντικείμενα, με ορίζοντα ολοκλήρωσης των εργασιών το 2025. Κατά τις εργασίες, τα αντικείμενα αποσυσκευάζονται από τα κιβώτια προσεκτικά και όπου απαιτείται παρεμβαίνουν οι συντηρητές. Στη συνέχεια, κάθε αντικείμενο φωτογραφίζεται, καταγράφεται και τεκμηριώνεται από το εξειδικευμένο προσωπικό, στο Ολοκληρωμένο Σύστημα των κινητών μνημείων λαμβάνοντας ένα μοναδικό αριθμό ταυτότητας. Το ψηφιακό αυτό δελτίο καταγραφής περιλαμβάνει σειρά στοιχείων, σύντομη περιγραφή διαστάσεις χρονολόγηση και φωτογραφία του αντικειμένου.
Κατά τη διάρκεια της διημερίδας , στην οποία έδωσαν το παρών ο Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, κ Δημήτρης Παπαστεργίου, η Υπουργός Πολιτισμού της Κύπρου, κ. Λίνα Κασσιανίδου, και ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού , κ. Γεώργιος Διδασκάλου, παρουσιάστηκαν αντικείμενα που έχουν καταγραφεί από το Εθνικό Αρχείο Μνημείων, όπως Έργα ζωγραφικής, γλυπτικής και χαρακτικής του 18ου και 19ου αιώνα από τις συλλογές του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου, μετάλλινα αντικείμενα, πορσελάνες, ασιατικά ενθυμήματα και δώρα, καθώς και ο τρόπος που αυτά τα αντικείμενα φωτίζουν πτυχές της ευρύτερης βασιλικής οικογένειας και λειτουργούν ως οδηγοί για την προσέγγιση σημαντικών γεγονότων του παρελθόντος.
Ολόκληρη η ομιλία της Λίνας Μενδώνη
Αγαπητοί συνάδελφοι, κυρίες και κύριοι,
Βρισκόμαστε σήμερα για δεύτερη ημέρα εδώ στο αμφιθέατρο της Εθνικής Πινακοθήκης, στο πλαίσιο της διημερίδας για το Εθνικό Αρχείο Μνημείων με τίτλο «Καταγράφοντας το παρελθόν, σχεδιάζοντας το μέλλον», που διοργάνωσε η καθ’ ύλη αρμόδια Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού.
Χθες είχαμε τη δυνατότητα να ενημερωθούμε αναλυτικά και εις βάθος για το σύνθετο και απαι-τητικό έργο της συγκρότησης αυτού του καθοριστικής σημασίας για την πολιτιστική κληρονομιά αρχείου, τους τρεις βασικούς πυλώνες του και τα αντίστοιχα ολοκληρωμένα πληροφοριακά συ-στήματα υποστήριξης της λειτουργίας του. Αποκτήσαμε μια πρόγευση των νέων δυνατοτήτων που η παραγωγική χρήση του από τις Υπηρεσίες του Υπουργείου δημιουργεί πλέον για την απο-τελεσματική προστασία και διαχείριση του υλικού πολιτιστικού κεφαλαίου της Χώρας, για τη συμβολή του στον ψηφιακό μετασχηματισμό του Κράτους, στην εξυπηρέτηση των πολιτών, στον τουρισμό και στην κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη, καθώς και για τις προοπτικές γόνιμης και δημιουργικής αξιοποίησής του από την ερευνητική και εκπαιδευτική κοινότητα. Μας δόθηκε ε-πίσης η ευκαιρία να συζητήσουμε για το μέλλον και την προοπτική των αρχείων και των φορέων διαχείρισης και λειτουργίας τους στο ψηφιακό περιβάλλον, καθώς και για τη νέα διττή απαίτηση παράλληλης και ενιαίας διαφύλαξης και διαχείρισης τόσο των φυσικών όσο και των ψηφιακών τεκμηρίων των συλλογών τους.
Κατά τη σημερινή ημέρα οι εργασίες πρόκειται να επικεντρωθούν σε ένα ιδιαίτερα σημαντικό και επίκαιρο παράδειγμα ευρείας εφαρμογής και αξιοποίησης των υποδομών και των δυνατοτήτων του Εθνικού Αρχείου Μνημείων, αυτό της καταγραφής και τεκμηρίωσης των συλλογών του πρώ-ην βασιλικού κτήματος Τατοΐου.
Όπως όλοι γνωρίζουμε, την περίοδο αυτή βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη το ευρύ, σύνθετο και διε-πιστημονικού χαρακτήρα έργο της αποκατάστασης και αξιοποίησης του πρώην βασιλικού κτήμα-τος Τατοΐου με σημαντική χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ένα έργο ανάπλασης στο πλαίσιο ενός συστηματικού, βιώσιμου και ολοκληρωμένου σχεδίου για τη δημιουργία ενός νέου πόλου πολλαπλών δραστηριοτήτων μέσα σε ένα προστατευόμενο φυσικό τοπίο κατά τρόπο που αξιοποιεί την πλήρη πολιτιστική και κοινωνική δυναμική του, προστατεύ-οντας ταυτόχρονα τον ιστορικό του χαρακτήρα, διατηρώντας το περιβάλλον, και εξασφαλίζοντας τη μακροπρόθεσμη οικονομική του βιωσιμότητα.
Οι πιο γνωστές και προβεβλημένες από τις εκτελούμενες εργασίες, είναι εκείνες που αφορούν στην μετατροπή του θερινού Ανακτόρου σε μουσείο, στην αποκατάσταση και νέα χρήση των λοιπών επιμέρους κτηριακών εγκαταστάσεων, στην αναμόρφωση των κήπων και στη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών πρόσβασης και λειτουργικότητας. Στο κτήμα, ωστόσο, καθώς και σε άλλους χώρους του Υπουργείου Πολιτισμού, φυλάσσονται επίσης σήμερα περισσότερα από 100.000 αντικείμενα κάθε είδους σχετιζόμενα με την τέως βασιλική οικογένεια, ανάμεσα στα ο-ποία οικιακός εξοπλισμός, έργα τέχνης, ενδύματα, εργαλεία, βιβλία, φωτογραφικό και άλλο χαρ-τώο αρχειακό υλικό, χρονολογούμενα από το 1860 έως και το 1967.
Ως εκ τούτου, κατέστη απόλυτα αναγκαίο ένα ακόμη παράλληλο και εξίσου σημαντικό έργο με αντικείμενο τη διάσωση, συντήρηση, διαχείριση και ανάδειξη αυτού μεγάλου και ταυτόχρονα ανομοιογενούς πλήθους κινητών αντικειμένων. Απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίησή του ήταν ασφαλώς η συστηματική και αναλυτική πρωτογενής ψηφιακή καταγραφή και τεκμηρίωσή τους εντός του Εθνικού Αρχείου Μνημείων, ώστε η Ελληνική Πολιτεία και οι Έλληνες πολίτες να αποκτήσουν για πρώτη φορά πλήρη και σαφή εικόνα τόσο του ακριβούς αριθμού, όσο και της ταυτότητας των αντικειμένων αυτών.
Το έργο ανέλαβε να φέρει σε πέρας η Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, σε συνεργασία με τις συναρμόδιες Διευθύνσεις Συντήρησης Αρχαίων και Νεότερων Μνημείων, και Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Στο πλαίσιο δύο Πράξεων χρηματοδοτούμενων από το ΕΣΠΑ 2014-2020 και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2025, εξειδικευμένοι επιστήμονες έχουν ήδη προχωρήσει στην κα-ταχώρηση περισσότερων από 44.000 εγγραφών στο σύστημα και συνεχίζουν με ταχείς ρυθμούς, ώστε μετά το πέρας και των εργασιών συντήρησης και ιστορικής μελέτης και αξιολόγησης που εξελίσσονται παράλληλα, τα σημαντικότερα και αξιολογότερα από αυτά να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο της μουσειολογικής μελέτης για τη διαμόρφωση του εκθεσιακού προγράμματος του Α-νακτόρου και των λοιπών χώρων του κτήματος.
Αξίζει να επισημανθεί εδώ, ότι η τεράστια ποικιλομορφία των αντικειμένων και η νεότερη χρονι-κή τους προέλευση έδωσαν την ευκαιρία και το έναυσμα να εμπλουτιστούν ακόμη περισσότερο οι ήδη εκτενέστατοι θησαυροί επιστημονικής και τεχνικής ορολογίας του Εθνικού Αρχείου Μνη-μείων, που πλέον καλύπτουν μια τεράστια περίοδο από την προϊστορία έως τη σύγχρονη εποχή, γεγονός που θεωρώ ότι τους καθιστά μοναδικούς διεθνώς και με τεράστια επιστημονική και ε-ρευνητική αξία. Την ίδια στιγμή, το έργο έδωσε επίσης ώθηση στο σχεδιασμό της προσθήκης νέων χαρακτηριστικών και λειτουργιών στα πληροφοριακά συστήματα του Εθνικού Αρχείου Μνημείων, που αναμένεται να διευρύνουν τις δυνατότητές του προς νέες κατευθύνσεις και υπη-ρεσίες, τόσο στο πεδίο της διαχείρισης, όσο και στο πεδίο της προβολής και ανάδειξης των συλ-λογών μνημείων. Αναφέρω ενδεικτικά την πιλοτική ενσωμάτωση και εφαρμογή συστημάτων σή-μανσης RFID για τον εντοπισμό, τη διαχείριση και την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο της θέσης των αντικειμένων.
Από τα παραπάνω στοιχεία, τα οποία θα εξειδικεύσουν και θα αναλύσουν εν συνεχεία περαιτέ-ρω στις τοποθετήσεις και τις παρουσιάσεις τους οι σημερινοί ομιλητές, αναδεικνύεται πιστεύω με ιδιαίτερα σαφή τρόπο η νέα πραγματικότητα στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς που δημιουργεί πλέον η συγκρότηση και παραγωγική λειτουργία του Εθνικού Αρχείου Μνημεί-ων, καθώς διαθέτοντας σε πραγματικό χρόνο μια ακριβή εικόνα για την κατάσταση ολόκληρου του μνημειακού αποθέματος της Χώρας, τόσο οι επιμέρους αρμόδιοι φορείς διαχείρισης, όσο και η Πολιτεία σε ανώτερο και ανώτατο επίπεδο, αποκτούν τη δυνατότητα να λαμβάνουν απο-φάσεις και να χαράσσουν βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη στρατηγική πάνω σε στέρεες βάσεις.
