Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Γράφει Βασίλης Τσακίρογλου
Σε ρόλο απροσδόκητης συμπρωταγωνίστριας, η βασιλομήτωρ της Ισπανίας «δόνια Σοφία» -ή, μάλλον, η θλιμμένη, συντετριμμένη μορφή της- σχεδόν έκλεψε την παράσταση στην πανηγυρική τελετή ενηλικίωσης της εγγονής της. Αλλά ακόμη και σε αυτό το γεγονός υπάρχει μια επιπλέον παραδοξότητα: η πριγκίπισσα της Αστούριας Λεονόρ συμπλήρωσε τα 18 χρόνια της και κλήθηκε να ορκιστεί πίστη και αφοσίωση στο Σύνταγμα της Ισπανίας στις 31 Οκτωβρίου. Μόλις δύο ημέρες αργότερα, στις 2 Νοεμβρίου, γιόρταζε (τρόπος του λέγειν) τα δικά της γενέθλια η βασίλισσα Σοφία.
Οι συμβολικές προεκτάσεις αυτής της -έστω και παρ’ ολίγον- σύμπτωσης των γενεθλίων γιαγιάς και εγγονής παρείχαν άφθονη τροφή στα ΜΜΕ – και όχι μόνο στα ισπανικά. Τα ανακτορικά ρεπορτάζ εξήραν από τη μία την ιδιαιτερότητα της πριγκίπισσας Λεονόρ, ως προσωπικότητας που προορίζεται να αναγεννήσει εκ βάθρων τον θεσμό της μοναρχίας. Διότι, κόντρα στις παραδόσεις του ισπανικού Οίκου των Βουρβόνων, ως διάδοχος του θρόνου που επί του παρόντος κατέχει ο πατέρας της, Φελίπε ΣΤ’, η Λεονόρ έχει λάβει κοσμοπολίτικη ανατροφή. Φοίτησε εσωτερική σε ένα παλιό βρετανικό σχολείο στην Ουαλία, ως εκ τούτου μιλά άπταιστα αγγλικά και μαθαίνει κινέζικα. Εχει, επίσης, περάσει από εκπαίδευση στις ισπανικές Ενοπλες Δυνάμεις και, γενικώς, είναι μια νεαρή γυναίκα που ζει στο σήμερα, έχοντας πλήρη συνείδηση του προορισμού της ως επόμενης βασίλισσας της Ισπανίας. Φυσικά, τον κρίσιμο ρόλο στην ανατροφή, τη νοοτροπία που αναπτύσσει η Λεονόρ, αλλά κυρίως στην προστασία της από την υπερέκθεση στα media, έχει διαδραματίσει η μητέρα της, η «πληβεία» βασίλισσα Λετίθια.
Ωστόσο, σε αντίθεση με τη Λεονόρ, η οποία αναδεικνύεται σε ενσάρκωση του μέλλοντος για την ισπανική εκδοχή της μοναρχίας, εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον προσελκύει η βασιλομήτωρ Σοφία, η λεγόμενη και «επίτιμη βασίλισσα της Ισπανίας». Τις τελευταίες ημέρες και εν μέσω κορύφωσης της «Leonormania», οι προβολείς επικέντρωσαν για ακόμη μία φορά στην 85χρονη Σοφία. Η ηττημένη, ατιμασμένη, παραγκωνισμένη και παγίως αμίλητη φιγούρα της φάνηκε ακόμη πιο εύθραυστη όταν εθεάθη να κλαίει ενώ απένειμε τιμητικό μετάλλιο σε έναν κορυφαίο Ισπανό επιστήμονα και παλιό φίλο της.
Το «αίνιγμα Σοφία» επανήλθε στο προσκήνιο, προσέλκυσε το ενδιαφέρον του κοινού για ακόμη μία φορά και στις ερμηνείες που προτάθηκαν γύρω από την αδυναμία της Σοφίας να συγκρατήσει τα συναισθήματά της, ορισμένοι έφτασαν να επικαλούνται, ευκαιρίας δοθείσης, τη σχέση ακόμη και με τη δική της μητέρα, τη βασίλισσα (των Ελλήνων, κατά την περίοδο 1947-1964) Φρειδερίκη. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτή την προσέγγιση, η συντριβή της Σοφίας και η οφθαλμοφανής υπαρξιακή κρίση θα μπορούσαν μεν να οφείλονται στον αποκλεισμό της από την τελετή ορκωμοσίας της Λεονόρ ενώπιον της ισπανικής Βουλής των Αντιπροσώπων, αλλά μόνο ως αφορμή.
Και αυτό διότι η πραγματική αιτία για τη βαθιά μελαγχολία της Σοφίας έγκειται στην επώδυνη συνειδητοποίηση ότι, στον δικό της γάμο με τον άστατο και ηθικά αμφιλεγόμενο Χουάν Κάρλος, η ίδια απέτυχε να μιμηθεί τη Φρειδερίκη. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, το μεγαλύτερο όνειρο που είχε στη ζωή της η Σοφία ήταν να ζήσει τον απόλυτο και αιώνιο έρωτα με τον σύντροφο του βίου της. Δηλαδή να αναπαραγάγει, ιδανικά με φωτοτυπική ακρίβεια, τον δεσμό της Φρειδερίκης με τον Παύλο. Κάτι που, όσο και αν η Σοφία πόθησε και επεδίωξε, δεν επετεύχθη ποτέ στην πράξη, κυρίως λόγω της αδυναμίας του Χουάν Κάρλος να συμπιέσει την ερωτική δραστηριότητά του εντός των ορίων της μονογαμίας.
Τα δάκρυα της Σοφίας
Η απουσία της Σοφίας, όπως και του Χουάν Κάρλος, από την τελετή ορκωμοσίας της Λεονόρ ήταν αποτέλεσμα της πάγιας απόφασης του βασιλιά Φελίπε να ταυτίσει την έννοια της «βασιλικής οικογένειας» αποκλειστικά και μόνο στον ίδιο, τη Λετίθια, τη Λεονόρ και τη μικρότερη κόρη του, την ινφάντα Σοφία. Τα πολλαπλά σκάνδαλα που βαραίνουν τον Χουάν Κάρλος, η μετοικεσία του στο Αμπού Ντάμπι και ο κυκλώνας της αρνητικής δημοσιότητας γύρω από τον βίο και την πολιτεία, σε προσωπικό και οικονομικό επίπεδο, του τέως βασιλέα, δεν άφησαν στο γιο του παρά μία και μόνη επιλογή: προκειμένου να προφυλάξει τον θεσμό του θρόνου από περαιτέρω ζημιά, ο Φελίπε αποποιήθηκε κάθε δεσμό με τον πατέρα του.
Από αυτή την άποψη, οι συνήθειες της Σοφίας διαφέρουν αντιδιαμετρικά: έμπειροι συντάκτες περί τα του βασιλικού οίκου της Ισπανίας θεωρούν ότι η Σοφία διαχρονικά απέφευγε να απευθύνεται στον ισπανικό λαό όχι εξαιτίας κάποιας ανασφάλειας για το πόσο καλά χειρίζεται την ισπανική γλώσσα (η Σοφία ήδη, προτού παντρευτεί τον Χουάν Κάρλος το 1962, μιλούσε άπταιστα ελληνικά, αγγλικά και γερμανικά). Οι αγοραφοβικές τάσεις της Σοφίας οφείλονται στο τρακ το οποίο την κυριεύει όποτε τίθεται απέναντι σε κοινό, μια κατάσταση τόσο σοβαρή που να θυμίζει κρίση πανικού. Εξ ου και στην πρόσφατη εκδήλωση όπου λύγισε και έκλαψε μπροστά σε παρισταμένους και κάμερες, ο ανεξέλεγκτος συναισθηματισμός της Σοφίας αποδόθηκε στο χρόνιο τρακ της. Ενα χαρακτηριστικό που ίσως κληρονόμησε από τον Παύλο και σίγουρα όχι από τη Φρειδερίκη.
Πεθερά, εγγονή και νύφη
Οπως προέβλεπε το τελετουργικό της 31ης Οκτωβρίου, η πριγκίπισσα των Αστουριών και διάδοχος του θρόνου Λεονόρ, αμέσως μετά την ορκωμοσία της στη Βουλή, μετέβη στο βασιλικό ανάκτορο όπου και εκφώνησε την πανηγυρική ομιλία της. Μεταξύ άλλων εθιμοτυπικών, ανακάλεσε όσα της είχε πει προ πενταετίας ο Φελίπε, καθώς περνούσε στον λαιμό της το περιδέραιο και καρφίτσωνε στο αριστερό πέτο της την περόνη του Χρυσού Δέρατος (Χρυσή Προβιά), την ανώτατη διάκριση που μπορεί να απονείμει ο εκάστοτε βασιλιάς της Ισπανίας.
Η ονομασία μπορεί να ηχεί κωμική, αλλά η συμβολική βαρύτητα του συγκεκριμένου σετ κοσμημάτων είναι ανεκτίμητη. Και, καθώς αποδεχόταν την εξαιρετική αυτή τιμή τον Ιανουάριο του 2018, η τότε 13χρονη Λεονόρ είχε ακούσει τον πατέρα της να λέει: «Οδηγός σου θα είναι πάντοτε το Σύνταγμα, θα το τηρείς και θα το σέβεσαι. Θα υπηρετείς την Ισπανία με ταπεινότητα και συνείδηση της θεσμικής θέσης σου». Συμπληρώνοντας, δε, ό,τι της είχε πει, εν είδει εντολής ο γονέας της, η Λεονόρ διαβεβαίωσε τον ισπανικό λαό με την τελευταία ομιλία της ότι «αυτά τα λόγια είναι που θα κρατήσω μέσα μου για πάντα. Με αυτό το πνεύμα και την αίσθηση καθήκοντος θα πορεύομαι, ορίζοντας τις ενέργειές μου σε όλες τις πτυχές του βίου μου. Λαμβάνοντας πάντα υπόψη μου τα γενικότερα συμφέροντα του έθνους μας. Θα φροντίζω ώστε η συμπεριφορά μου να τυγχάνει της αναγνώρισης και της εκτίμησης των πολιτών. Και θα εκπληρώνω τις υποχρεώσεις μου με απόλυτη αφοσίωση και άνευ όρων προσήλωση, προσπαθώντας πάντοτε να αναπτύσσομαι ως άτομο, με την αγάπη και την υποστήριξη της οικογένειάς μου».
Καταλήγοντας, η Λεονόρ, με τον απαραίτητο μελοδραματισμό, όπως προβλέπεται σε τέτοιου είδους ανακτορικές τελετές, δεσμεύτηκε ότι «από σήμερα οφείλω τον εαυτό μου σε όλους τους Ισπανούς. Σας ζητώ να με εμπιστευτείτε, όπως κι εγώ έχω επενδύσει όλη μου την εμπιστοσύνη στο κοινό μας μέλλον, το μέλλον της Ισπανίας. Σας ευχαριστώ από τα βάθη της ψυχής μου». Η αναφορά της Λεονόρ στην οικογένειά της (έστω και καθ’ υπαγόρευσιν από τους αρμόδιους λογογράφους των εθιμοτυπικών ομιλιών) μοιάζει οξύμωρη. Ενώ στους εν ζωή γηραιότερους προγόνους της Λεονόρ και θεωρητικώς τους πλέον σεβάσμιους, είχε απαγορευτεί να παραστούν στην επίσημη αναγόρευση της εγγονής τους σε διάδοχο της ισπανικής βασιλείας.
Και ειδικά η Σοφία θα πρέπει να πληγώθηκε βαθιά από αυτή την ακούσια ειρωνεία, μια και σε εκείνην επετράπη να καμαρώσει τη Λέονορ μόνο στο ιδιωτικό πάρτυ γενεθλίων της. Το γεγονός αυτό την έθεσε σε κοινή μοίρα με τον Χουάν Κάρλος, ο οποίος, παρότι συνομήλικος της Σοφίας αλλά με σοβαρά κινητικά προβλήματα, πέταξε από το Αμπού Ντάμπι στη Μαδρίτη, διέμεινε εκεί για μερικές ώρες μόνο και επέστρεψε στην ημι-αυτοεξορία του, αφού συνεχάρη την εγγονή του.
Βέβαια η έννοια της οικογένειας επί βασιλείας του ζεύγους Φελίπε – Λετίθια έχει αποκτήσει οικουμενική φήμη, πρωτίστως λόγω της περιέργειας την οποία εξάπτει η έριδα της εστεμμένης με τη βασιλομήτορα. Σε πρώτη ανάγνωση ο καθένας τείνει να υποθέτει ότι πρόκειται για την κλασική -προαιώνια σχεδόν- σύγκρουση νύφης και πεθεράς για τα μάτια του γαμπρού. Στην πράξη όμως και ειδικά στα ενδότερα του ισπανικού βασιλικού οίκου, τα πράγματα είναι πολύ πιο σύνθετα. Διότι δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι ο διασπαστικός παράγοντας είναι η Λετίθια μολονότι θεωρείται σίγουρο ότι ο χαρακτήρας της δύσκολα θα ταίριαζε με τις προσδοκίες της Σοφίας.
Ο δυναμισμός και ο πραγματισμός της Λετίθια, ο αυστηρός επαγγελματισμός της (δηλαδή τα προσόντα στα οποία βασίστηκε για να διακριθεί στον εξαιρετικά ανταγωνιστικό στίβο της δημοσιογραφίας προτού σαγηνεύσει και σαγηνευτεί η ίδια από τον Φελίπε) έγιναν τα ακαταμάχητα όπλα με τα οποία επιβλήθηκε σαν κυρίαρχη. Τελειομανής σε βαθμό υποχονδρίασης, η Λετίθια ευθύς εξαρχής κατέστησε απολύτως σαφές στην πεθερά της ότι σκόπευε να ασκήσει τα μητρικά καθήκοντά της όπως ακριβώς εκείνη επιθυμούσε. Χωρίς τον παραμικρό συμβιβασμό. Αυτό σήμαινε, π.χ., ότι η γιαγιά Σοφία δεν είχε το ελεύθερο να επισκέπτεται τις εγγονές της βάσει του δικού της προγράμματος. Κι όταν η Λετίθια αποφάσισε ότι οι επισκέψεις της Σοφίας συνέπιπταν με το μπάνιο των κοριτσιών, απλώς διεμήνυσε στην πεθερά της ότι στο εξής θα έβρισκε την πόρτα κλειστή.
Εκτός αυτού, η εμμονική με την τήρηση των ωραρίων Λετίθια έβρισκε ανυπόφορη την ασυνέπεια και τις μόνιμες καθυστερήσεις στα όποια ραντεβού της με τη Σοφία. Ενδεχομένως όμως, η πιο έντονη διάσταση της Λετίθια με τη Σοφία εντοπίζεται στη συνολική στάση ζωής της τέως βασίλισσας. Δηλαδή στην τάση της να υπομένει με αξιοπρέπεια -πλην παθητικά- τη διαρκή απαξίωσή της από τα κάθε είδους παραστρατήματα του Χουάν Κάρλος εν ονόματι του κύρους του θρόνου. Για τη Λετίθια, στην «περιγραφή επαγγελματικών καθηκόντων» της ως βασίλισσας, όπως και για τις κόρες της, περιλαμβάνονται πολλά – όχι όμως η ταπείνωση.
