ΑΝΝΑ ΜΕΣΟΛΩΡΑ: Διδάκτωρ του ΕΚΠΑ, ψάλτρια και ερευνήτρια της ψαλτικής παράδοσης της Κεφαλονιάς.

Ηταν μια ευχάριστη έκπληξη όταν μάθαμε ότι η Αννα Μεσολωρά , νέα γυναίκα, σύζυγος, εργαζόμενη και μητέρα δυο παιδιών, είναι διδάκτωρ του τμήματος Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), διπλωματούχος βυζαντινής μουσικής, ψάλτρια και ερευνήτρια της ψαλτικής παράδοσης της Κεφαλονιάς.

Ποια είναι η Άννα Μεσολωρά
Είναι το όμορφο και μελωδικό μήλο που έπεσε κάτω από τη μηλιά! Είναι κόρη του ιερέως Ιωάννη Μεσολωρά, εφημέριου του Ιερού Ναού Αγίου Σπυρίδωνος στο Αργοστόλι.

Πως συνδέθηκες με τη ψαλτική Άννα;
Από μικρή άκουγα τη ψαλτική συνοδεύοντας τον ιερέα πατέρα μου στις Ακολουθίες και στα πανηγύρια που συμμετείχε.

Ήταν μόνο μια παρουσία από αγάπη στον μπαμπά – ιερέα;
Όχι, αγάπησα τη ψαλτική και τη σπούδασα. Στην Κεφαλονιά σπούδασα στη Σχολή της Βυζαντινής Μουσικής που ίδρυσε ο Μακαριστός Μητροπολίτης Κεφαλληνίας Σπυρίδων με δάσκαλο τον πατέρα μου Ιωάννη Μεσολωρά.

Πέρα από το πατρικό πρότυπο και αγάπη, τι σε ενέπνευσε να σπουδάσεις , να ερευνήσεις και να εμβαθύνεις στη Ψαλτική;
Η περιρρέουσα αρμονική μουσική κατάσταση, με τις μπάντες, τις χορωδίες στα πανηγύρια αλλά και στις διάφορες εκδηλώσεις του τόπου, με τους κανταδόρους να περιέρχονται τους δρόμους του Αργοστολίου τις γιορτινές μέρες και με τη συμμετοχή μου στην Κεφαλληνιακή χορωδία που συγκρότησε ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος, με οδήγησαν στο να σπουδάσω τη μουσική.

Στην Κεφαλονιά κατ’ αρχάς στη Μουσική Σχολή Ντο-Ρε-Μι του Σπ. Κοσμάτου και συνεχίζοντας στο Ωδείο των Αθηνών με Πτυχία Αρμονίας και Αντίστιξης και Πιάνου στο Ωδείο του Πειραϊκού Συνδέσμου καθώς και με πτυχίο από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ.

Χριστός γεννάται δοξάσατε! από την Αννα Μεσολωρά- Ψάλτρια:

Από εδώ μέχρι το διδακτορικό που πήρες, είχε μακρύ δρόμο..
Συνέπεια όλων αυτών και μέσα στα πλαίσια μιας προσπάθειας, που είχε αρχίσει με τον πατέρα μου και τον αείμνηστο μουσικολόγο Ν. Μπούκα, μελέτης και προβολής της ψαλτικής παράδοσης της Κεφαλονιάς και οπλισμένη με τα κατάλληλα εφόδια -γνώση της βυζαντινής και ευρωπαϊκής μουσικής και ενεργή παρουσία στο ψαλτήρι- με παρότρυνση του πατέρα μου, ζήτησα από τον καθηγητή μου κο Αχιλλέα Χαλδαιάκη να με δεχτεί ως υποψήφια διδάκτορα του τμήματος με αντικείμενο την ψαλτική παράδοση του τόπου μου. Έτσι λοιπόν γίνομαι δεκτή και ξεκινά ένα ταξίδι τόσο μαγευτικό που ούτε που το φανταζόμουν.

Γιατί επέλεξες αυτό το συγκεκριμένο πεδίο έρευνας για το διδακτορικό σου;
Από αγάπη στην ψαλτική και κυρίως στην ψαλτική του τόπου μου που ήταν παρεξηγημένη καθώς κυκλοφορούσαν διάφορες απόψεις και αντιλήψεις, αποσπασματικά δημοσιεύματα για την Κεφαλληνιακή εκκλησιαστική μουσική από ανθρώπους που δεν ήταν πάντα αρμόδιοι να μιλήσουν, και γι’ αυτό έπρεπε μέσα από μια εμπεριστατωμένη έρευνα, στα πλαίσια διδακτορικής διατριβής, να φανερώσω την πραγματική εικόνα της ψαλτικής παράδοσης του νησιού.

Τι ανακάλυψες; Και ποιες οι πηγές σου;
Οι Κεφαλονίτες έζησαν για 6 σχεδόν αιώνες υπό την κυριαρχία πέντε ξένων, δυτικής προέλευσης, δυνάμεων. Έζησαν σε ουσιώδεις διαφορετικές συνθήκες από την υπόλοιπη Ελλάδα γι’ αυτό και επιβλήθηκε να ειδωθεί όλο το ιστορικό, κοινωνικό, πολιτικό, θρησκευτικό πλαίσιο του νησιού ώστε να ερευνηθούν τυχόν επιδράσεις στην ψαλτική παράδοση της Κεφαλονιάς.

Παράλληλα έγινε καταγραφή όλων των μουσικών χειρογράφων που υπάρχουν στην Κοργιαλένειο βιβλιοθήκη Αργοστολίου – τα χειρόγραφα του Μ. Ραζή- Μαράτου, του Χ. Μοσχόπουλου-, άλλα χειρόγραφα που υπάρχουν στο κέντρο Λαογραφία μας Ακαδημίας Αθηνών, και άλλα στο Ίδρυμα Βυζαντινής Μουσικολογίας και σε βιβλία και φύλλα σε χέρια ιδιωτών.

Προσφύγαμε στο τοπικό ιστορικό αρχείο μας Κεφαλονιάς, επισκοπήσαμε νοταριακές πράξεις, βραβεία και κώδικες εκκλησιών και προσωπικά αρχεία, όπως του κου Γ. Σ. Γαλανού τον οποίο και ευχαριστούμε πολύ- και κυρίως από τα ανεξερεύνητα μέχρι σήμερα Αρχεία της Μητρόπολης Κεφαλληνίας από όπου αντλήσαμε σημαντικότατες πληροφορίες για τη λειτουργική πράξη μας εκκλησίας μας Κεφαλονιάς από τον 19ο αι. μέχρι τις μέρες μας.

Δεῦτε ἴδωμεν πιστοί, ποῦ ἐγεννήθη ὁ Χριστός . Από την Αννα Μεσολωρά , Ψάλτρια

Σε ποια συμπεράσματα κατέληξε η έρευνά σου;
Τα συμπεράσματα εν ολίγοις που τεκμαίρονται είναι ότι η Κεφαλληνιακή ψαλτική διαχωρίζεται από την μουσική των άλλων νησιών, Ζακύνθου και Κερκύρας που συμπορεύτηκαν μαζί για αιώνες, έχει βάση την βυζαντινή οκτωηχία όπου προικισμένοι καλλίφωνοι και με μουσικές εμπειρίες ιερωμένοι με πρώτο τον Αρχιδιάκονο του Μητρ. Σπ. Κοντομιχάλου, Σπυρίδωνα Δαφαράνα, χωρίς να απαρνούνται τη βυζαντινή μουσική παράδοση προσθέτουν το προσωπικό τους ιδιαίτερο μουσικό χάρισμα και την χρωματίζουν ευχάριστα. Και αναπόφευκτα, κάτω από την περιρρέουσα στον κοσμικό χώρο αρμονική ατμόσφαιρα, εμπλουτίστηκε με αρμονικά στοιχεία.

Έτσι έχουμε μέλη κλασικά βυζαντινά όπως Κεκραγάρια, Πολυελέους, Δοξαστικά Εσπερινού και Όρθρου, Ιδιόμελα, Προσόμοια Κανόνες, Καταβασίες, Πασαπνοάρια και Δοξολογίες καθώς και μέλη βυζαντινά που ψάλλονται με κεφαλονίτικο ύφος, άλλα που δέχονται μερική αρμονία στους ήχους που επιδέχονται αρμονία όπως στον πλ. δ΄, και στον γ΄ ήχο και επιλεγμένα μέλη που τονίζονται για να ξεχωρίσουν την ώρα της Ακολουθίας, που ψάλλονται με ιδιαίτερο εκφωνητικό αρμονικό ύφος, κυρίως για χορωδία 3 φωνών.

Στα αρμονικά μέλη η αρμονία δεν καταγράφεται, είναι αυτοσχέδια «κολλητή» στη μελωδία όπου το «κεφαλονίτικο αυτί» κολλά στη μελωδία μια 3η μεγάλη είτε κάτω είτε πάνω από αυτήν συνοδευόμενη με ένα ισοκράτημα πάντα στους ήχους του πλ. δ΄ και του γ΄. Ο ψάλτης ψάλλει το κύριο μέλος και οι αυτόκλητοι αρμονιστές -αυτοί από το εκκλησίασμα που προσκολλώνται ή οι ίδιοι οι επίτροποι- τον συνοδεύουν κάνοντας τις άλλες φωνές.

H Κεφαλονιά τι ρόλο έχει σε όλη αυτή την προσπάθειά σου;
Σαν Κεφαλονίτισσα θεωρώ ότι έκανα το χρέος μου στο να παρουσιάσω, να καταγράψω και να διασώσω αυτή την τόσο πλούσια μουσική μας παράδοση την οποία παραδίδω στους ερευνητές, στους μουσικολόγους και κυρίως στους ψάλτες του τόπου μας ώστε να την συνεχίσουν και να την διαδώσουν και στους νεότερους.

Πότε παρουσίασες τη διατριβή σου;
Στις 24 Νοεμβρίου 2023 στην αίθουσα 917 της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, υποστηρίχθηκε στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών η διατριβή μου για την ψαλτική παράδοση της Κεφαλονιάς.

Επιβλέπων καθηγητής ήταν ο κος Αχιλλέας Χαλδαιάκης, καθηγητής Βυζαντινής Μουσικολογίας και Ψαλτικής Τέχνης, ενώ η επιτροπή κρίσης αποτελούνταν από την καθηγήτρια κα Αναστασία Γεωργάκη, πρόεδρο του Τμήματος Μουσικών Σπουδών, την κα Φλώρα Κρητικού, αναπληρώτρια καθηγήτρια, καθώς και από τους κυρίους Πύρρο Μπαμίχα, καθηγητή, Ιωάννη Παπαθανασίου, αναπληρωτή καθηγητή, Θωμά Αποστολόπουλο, αναπληρωτή καθηγητή και Παναγιώτη Πούλο, επίκουρο καθηγητή, του ιδίου τμήματος. Ορκίστηκα στις 14/12 στην κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ.

Ἡ Παρθένος σήμερον τὸν ὑπερούσιον τίκτει.Από την Αννα Μεσολωρά , Ψάλτρια

Και ….αν επιτρέπεται η βαθμολογία ποια ήταν;
Η διατριβή μου βαθμολογήθηκε με Άριστα, παμψηφεί.

Εργαζόμενη, σύζυγος, μητέρα , κόρη.. Δυσκολεύεσαι πολύ;
Δυσκολίες πάντα υπάρχουν. Αλλά έχω δίπλα μου ανθρώπους που με αγαπούν και με στηρίζουν. Να ευχαριστήσω τον σύζυγό μου, Βασίλη Αρβανίτη, τη μητέρα του, Άννα Ζαπάντη, είναι και αυτή Κεφαλονίτισσα από το Ρατζακλί, και τις κόρες μου όπου όλα αυτά τα χρόνια με υπομονή και καρτερικότητα με υποστήριζαν και με ενθάρρυναν.

Τώρα ψάλλεις σε εκκλησία των Αθηνών;
Ψάλλω σε ένα εκκλησάκι πολύ όμορφό του 11ου αι. πίσω από το γήπεδο του Παναθηναϊκού, Μετόχη της Μονής Πετράκη, στους Άγιους Πάντες.

Tα σχέδιά σου για το μέλλον;
“Ψαλλώ τω Θεώ μου έως υπάρχω”. Θα συνεχίσω την έρευνα για την εκκλησιαστική μουσική γενικότερα των Επτανήσων. Ελπίζω να εκδώσω την πολυσέλιδη διατριβή μου.
Επιθυμία του Καθηγητή μου και άλλων είναι το καλοκαίρι να γίνει μία παρουσίαση της έρευνας στην Κεφαλονιά. Να μεταδώσω στις κόρες μου την αγάπη μου για τη μουσική και για την πατρίδα μου την Κεφαλονιά.

Πότε θα σε ακούσουμε στην Κεφαλονιά;
Συνήθως έρχομαι το Πάσχα και το καλοκαίρι στην Κεφαλονιά και όποτε βρω χρόνο ψάλλω στον Αγ. Σπυρίδωνα που είναι εφημέριος ο πατέρας μου ή στον Άγιο Ιωάννη στο Ρατζακλί όπου παραθερίζουμε το καλοκαίρι.

Θερμά συγχαρητήρια Αννα για όλα αυτά που έχεις καταφέρει..

Είναι τόσο σπάνιο να συναντήσεις γυναίκα Ψάλτρια και μάλιστα Κεφαλονίτισσα. Και εμείς και οι Αναγνώστες μας θα είμαστε δίπλα σου σε ότι αποφασίσεις να κάνεις.. Και κάνεις σπουδαία πράγματα Αννα.

Να σε ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα για τα αποκλειστικά ηχητικά που παραχώρησες στο kefaloniapress με ψαλμωδίες των Χριστουγέννων με την αγγελική φωνή σου.

Και εγώ σας ευχαριστώ.. Θα τα πούμε απο κοντά στην πατρίδα.

Σε περιμένουμε με ανυπομονησία!

Ελένη Δ. Χιόνη