Μια νέα μελέτη στην οποία συμμετείχαν σχεδόν 5.500 άτομα καταδεικνύει ότι η μακροχρόνια χρήση βενζοδιαζεπινών μπορεί να συρρικνώσει τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μνήμη και τη ρύθμιση της διάθεσης.
Όσοι λαμβάνουν συχνά φάρμακα που ανήκουν στην κατηγορία των κατασταλτικών του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) και χορηγούνται για το άγχος, την αγοραφοβία, τις διαταραχές πανικού και άλλες νόσους της ψυχικής σφαίρας, ενδέχεται να υποστούν συρρίκνωση σε σημαντικά τμήματα του εγκεφάλου τους.
Μάλιστα, τα ευρήματα της νέας μελέτης έρχονται να ενισχύσουν τις τρέχουσες οδηγίες, σύμφωνα με τις οποίες τα φάρμακα που ανήκουν στην κατηγορία βενζοδιαζεπίνες, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Οι βενζοδιαζεπίνες είναι στην ουσία ηρεμιστικά φάρμακα που συνταγογραφούνται συνήθως για τη θεραπεία πολλών παθήσεων, όπως η αϋπνία, το άγχος και οι διαταραχές επιληπτικών κρίσεων.
Λειτουργούν επιβραδύνοντας τη δραστηριότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, δηλαδή του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού.
Αυτό μπορεί να χαλαρώσει τη διάθεση ενός ατόμου, να ανακουφίσει τους μυϊκούς σπασμούς και επίσης να προκαλέσει στους ανθρώπους υπνηλία.
Αυτά τα φάρμακα, στα οποία περιλαμβάνεται και το Ζάναξ, είναι ιδιαίτερα εθιστικά και προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι η μακροχρόνια χρήση συνοδεύεται από τον κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων μνήμης και κίνησης.
Ως εκ τούτου, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ συνιστά να συνταγογραφούνται οι βενζοδιαζεπίνες στη χαμηλότερη δυνατή δόση και για τον ελάχιστο χρόνο που απαιτείται για την επίτευξη των επιθυμητών κλινικών αποτελεσμάτων, συνήθως περίπου δύο έως τέσσερις εβδομάδες.
Στη χώρα μας τα φάρμακα αυτά συνταγογοραφούνται με διπλή κόκκινη γραμμή, δηλαδή ακόμη και αν τα πληρώσει κάποιος, δεν μπορεί να τα πάρει από το φαρμακείο, καθώς απαιτείται ειδική ιατρική συνταγή.
Συρρίκνωση της περιοχής της μνήμης και της διάθεσης από τα Ζάναξ
Παρά τις ανησυχίες αυτές, τα στοιχεία δείχνουν ότι μεταξύ 6% και 15% των ασθενών στους οποίους συνταγογραφούνται βενζοδιαζεπίνες, χρησιμοποιούν τα φάρμακα για περισσότερο από έξι μήνες.
Στη νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε 1 Ιουλίου στην επιστημονική επιθεώρηση BMC Medicine, οι ερευνητές αποκάλυψαν έναν ακόμη λόγο για να είμαστε ακόμη πιο προσεκτικοί σχετικά με την παρατεταμένη χρήση αυτής της κατηγορίας φαρμάκων: η χρήση τους μπορεί να επιταχύνει τη φυσική, σχετιζόμενη με την ηλικία, συρρίκνωση δύο περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη ρύθμιση της μνήμης και της διάθεσης, οι οποίες ονομάζονται ιππόκαμπος και αμυγδαλή.
Οι ερευνητές εξέτασαν τους ιατρικούς φακέλους 5.443 ενηλίκων από την Ολλανδία, οι οποίοι αρχικά δεν είχαν γνωσιακές διαταραχές.
Οι επιστήμονες εξέτασαν τους ιατρικούς φακέλους για να προσδιορίσουν αν και πόσες βενζοδιαζεπίνες είχαν λάβει καθημερινά μεταξύ 1991 και 2008.
Κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι έλαβαν τη συνταγογραφούμενη ημερήσια δόση τους 37 φορές μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τη συρρίκνωση τμημάτων του εγκεφάλου, τα άτομα που έπαιρναν βενζοδιαζεπίνες δεν είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν άνοια από εκείνους που δεν είχαν πάρει ποτέ βενζοδιαζεπίνες, ανεξάρτητα από το πόση ποσότητα έπαιρναν και για πόσο καιρό, διαπίστωσε η επιστημονική ομάδα.
Παρότι η νέα μελέτη δεν διαπίστωσε ότι τα φάρμακα αυτά αυξάνουν τον κίνδυνο άνοιας, αποκάλυψε φυσικές αλλαγές στον εγκέφαλο που συνδέονται με τα φάρμακα.
Οι ερευνητές εξέτασαν τις εγκεφαλικές σαρώσεις που είχαν ληφθεί τουλάχιστον μία φορά από περίπου 4.800 από τους 5.443 συμμετέχοντες.
Αυτές οι σαρώσεις έδειξαν αλλαγές στον όγκο διαφόρων δομών του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου.
Με βάση αυτές τις σαρώσεις, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χρήση βενζοδιαζεπινών συνδέεται με μια επιταχυνόμενη μείωση του όγκου του ιππόκαμπου και της αμυγδαλής.
Με άλλα λόγια, οι δομές αυτές συρρικνώθηκαν ταχύτερα στην ομάδα που έπαιρνε βενζοδιαζεπίνες, σε σύγκριση με την ομάδα που δεν είχε κάνει χρήση των φαρμάκων.
Εκτός από αυτές τις αλλαγές στον συνολικό όγκο του εγκεφάλου, η ομάδα ανακάλυψε διαφορές στη λευκή ουσία, τον εγκεφαλικό ιστό που περιέχει τις διόδους που μεταδίδουν τα σήματα μεταξύ των νευρώνων.
Οι συμμετέχοντες που έλαβαν βενζοδιαζεπίνες ειδικά για θέματα ύπνου, γνωστά ως ηρεμιστικά-υπνωτικά, παρουσίασαν ταχύτερη μείωση του όγκου της λευκής ουσίας από εκείνους που έλαβαν βενζοδιαζεπίνες για το άγχος, τα λεγόμενα αγχολυτικά.
«Τα αποτελέσματά μας ενισχύουν τις κατευθυντήριες οδηγίες που αναφέρουν ότι δεν πρέπει να παίρνετε βενζοδιαζεπίνες για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα», δήλωσε στο Live Science η Ilse vom Hofe, συνσυγγραφέας της μελέτης και υποψήφια διδάκτωρ στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Erasmus στην Ολλανδία.
«Επίσης, νομίζω ότι παρακινεί τους κλινικούς γιατρούς να εξετάσουν άλλες θεραπείες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι, αντί απλώς να κάνουν χορηγούν βενζοδιαζεπίνες».
Πάντως, η επιστημονική ομάδα αναγνώρισε αρκετούς περιορισμούς που είχε η νέα μελέτη.
Για παράδειγμα, εξέτασαν μόνο άτομα που είχαν καλή γνωσιακή λειτουργία, οπότε δεν είναι σαφές αν οι βενζοδιαζεπίνες μπορεί να έχουν περισσότερο ή λιγότερο βαθιές επιπτώσεις σε άτομα με γνωσιακές διαταραχές.
Όπως και να έχουν, όμως, τα ευρήματα υποστηρίζουν την ανάγκη για περισσότερη έρευνα που θα εξετάσεις καλύτερα τις επιπτώσεις της μακροχρόνιας χρήσης βενζοδιαζεπινών στην υγεία του εγκεφάλου, κατέληξε η ομάδα
