«Ό,τι μαθαίνω είναι ενδιαφέρον», λέει ο 80χρονος… μαθητής Βασίλης Παναγιωταρόπουλος. «Το να βρίσκομαι εδώ ανοίγει το μυαλό».
Κάθε μέρα στις 07:45, το κουδούνι είναι έτοιμο να χτυπήσει και ο συνταξιούχος Βασίλης Παναγιωταρόπουλος έχει απλώσει τακτοποιημένα τη μολυβοθήκη και τα βιβλία του σε ένα μικροσκοπικό ξύλινο θρανίο.
Με το σκούρο κοστούμι του και τα γυαλισμένα του παπούτσια, ο Παναγιωταρόπουλος όχι μόνο κάνει μια κομψή φιγούρα σε μια αίθουσα της οποίας ο πίσω τοίχος είναι ζωγραφισμένος με σπρέι γκράφιτι, αλλά είναι ο γηραιότερος μαθητής που παρακολουθεί το δεύτερο νυχτερινό σχολείο του κέντρου της Αθήνας.
Τουλάχιστον οι μισοί από τους συμφοιτητές του έχουν την ηλικία των εγγονιών του, ενώ έχουν περάσει σχεδόν 70 χρόνια από την τελευταία φορά που πήγε σχολείο.
«Έφυγα σε ηλικία 12 ετών για να βοηθήσω τον πατέρα μου στα χωράφια», λέει αναπολώντας τα παιδικά του χρόνια σε ένα χωριό της Πελοποννήσου. «Αλλά στο μυαλό και στην ψυχή μου είχα πάντα τη λαχτάρα να επιστρέψω. Είναι μια επιθυμία που δεν έφυγε ποτέ».
Όταν έκλεισε τα 80, ο πρώην ιδιοκτήτης ταβέρνας είπε στη σύζυγό του, Μαρία, συνταξιούχο ράφτρα, ότι θα έκανε πράξη αυτή την επιθυμία. Μετά από σχεδόν πέντε δεκαετίες εργασίας ως σεφ και λειτουργίας της επιχείρησής του («μια σκληρή δουλειά, μια σκληρή ζωή») στην ελληνική πρωτεύουσα, πέρασε πέρυσι τις σιδερένιες πύλες του δεύτερου νυχτερινού σχολείου.
Σήμερα είναι εγγεγραμμένος σε μια τάξη που συνήθως παρακολουθεί ένας 15χρονος, μια σκέψη που κάνει το πρόσωπό του να χαμογελάσει. «Αχ, να ξαναγίνω 15 ετών», λέει. «Πάντα είχα αυτό το όνειρο να γεμίσω με γνώσεις, αλλά ποτέ δεν πίστευα ότι θα ερχόταν η μέρα που θα το ζούσα πραγματικά».
Η απόφαση του Παναγιωταρόπουλου που άλλαξε τη ζωή του έγινε viral όταν ως σημαιοφόρος ηγήθηκε σχολικής παρέλασης για την 28η Οκτωβρίου.
«Του δόθηκε η τιμή να μεταφέρει τη σημαία επειδή ήταν ο καλύτερος μαθητής της τάξης», λέει η Ευαγγελία Πατεράκη, η διευθύντρια του σχολείου. «Είναι εξαιρετικά επιμελής και προσφέρει τόσα πολλά στους άλλους μαθητές. Είναι πολύ συγκινητικό να βλέπεις ανθρώπους που δεν είχαν την ίδια ευκαιρία, που έπρεπε να δουλέψουν, να επιστρέφουν στο σχολείο.
Είναι επίσης ένα μάθημα. Πήγα και σπούδασα στο εξωτερικό, τα παιδιά μου πήγαν στο πανεπιστήμιο και βρήκαν καλές δουλειές. Θεωρείς αυτά τα πράγματα δεδομένα μέχρι να συναντήσεις εκείνους που δεν είχαν τέτοιες δυνατότητες».
«Σε κοινωνίες όπως η δική μας όπου το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, στέλνει ένα μήνυμα στους ανθρώπους της ίδιας ηλικίας ότι στη ζωή δεν είναι ποτέ αργά», λέει ο δρ Παύλος Μπαλτάς, δημογράφος στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών. «Αλλά βοηθά επίσης τους νεότερους σε ηλικία να αντιμετωπίσουν τον ηλικιακό ρατσισμό».
Ηρθε η ώρα, λέει, να επαναπροσδιορίσουμε τους «τεχνητούς δείκτες» που οριοθετούν τη διαδικασία της γήρανσης. «Ο ορισμός του 65ου έτους ως αφετηρία του γήρατος είναι πολύ τεχνητός και θα πρέπει να τον επανεξετάσουμε», λέει. «Εξάλλου, το 65 είναι το νέο 75ο έτος σε μια εποχή που όλοι ζούμε περισσότερο».
Η Ελλάδα καταγράφει κατά μέσο όρο 70.000 γεννήσεις το χρόνο, αλλά ο ετήσιος ρυθμός θανάτων, που εκτιμάται σε 140.000, είναι διπλάσιος.
Τα μειωμένα ποσοστά γονιμότητας είναι τέτοια που, όπως και στην Ιταλία, τα σχολεία σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας έχουν αναγκαστεί να κλείσουν λόγω έλλειψης μαθητών.
Ο Παναγιωταρόπουλος, πατέρας δύο κοριτσιών που πήγαν και οι δύο στο πανεπιστήμιο, λέει ότι «ανυπομονεί» να γίνει απόφοιτος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τον Ιούνιο.
«Τα αγαπημένα μου μαθήματα είναι η αρχαία ελληνική γλώσσα και τα μαθηματικά», λέει. «Υπάρχουν πράγματα, γεγονότα που έχουν μπερδευτεί λίγο στο μυαλό μου. Για παράδειγμα, δεν ήμουν σίγουρος, πριν, πότε ξεκίνησε ή τελείωσε η βυζαντινή αυτοκρατορία. Είναι τόσο υπέροχο να έχω απαντήσεις».
«Η αλήθεια είναι ότι ήμουν πάντα περίεργος και πάντα μου άρεσε να διαβάζω», λέει. «Και η κουλτούρα των καφέ δεν ήταν για μένα. Αλλά αν θέλετε να γράψετε ότι τα όνειρα δεν τελειώνουν, ότι ακόμα και στην ηλικία μου μπορούν να γίνουν πραγματικότητα, δεν έχω πρόβλημα».
