Αντί για στόχους ή αποφάσεις για το νέο έτος, ο επιχειρηματίας και επενδυτής Ron Shaich, επιδίδεται κάθε χρόνο τέτοιες μέρες στο αγαπημένο του τελετουργικό: «Τι μπορώ να κάνω», αναρωτιέται, «το οποίο θα σέβομαι κοιτάζοντας πίσω από το νεκροκρέβατό μου;»
Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, ο επιχειρηματίας και επενδυτής Ron Shaich επιδίδεται στο αγαπημένο του τελετουργικό.
Αφού γιορτάσει τα γενέθλιά του στις 30 Δεκεμβρίου πηγαίνει κάπου ζεστά για διακοπές και αφοσιώνεται στη συγγραφή ενός «προθανάτιου» συμβολαίου που συνάπτει με τον μελλοντικό εαυτό του καθώς εκείνος βρίσκεται λίγο πριν το τέλος. «Τι μπορώ να κάνω τα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια», αναρωτιέται, «που θα σέβομαι κοιτάζοντας πίσω καθώς βρίσκομαι στο νεκροκρέβατό μου;».
Οι περισσότεροι άνθρωποι εγκαταλείπουν τους πρωτοχρονιάτικους στόχους τους τους μετά από μερικές εβδομάδες. Ο 71χρονος Shaich φαντάζεται τον εαυτό του στο νεκροκρέβατό του εδώ και μερικές δεκαετίες. Και δεν το αποκαλεί στόχο ή πλάνο για τη νέα χρονιά. Το αποκαλεί «premortem». «Φαντάζομαι το σώμα μου γέρικο και εύθραυστο, την αναπνοή μου ρηχή, την ενέργεια της ζωής μου σχεδόν σβησμένη», λέει ο ίδιος. «Προσπαθώ να ανακαλέσω τα συναισθήματα που θα ήθελα να έχω εκείνη τη στιγμή -μια αίσθηση γαλήνης, ολοκλήρωσης και, κυρίως, αυτοσεβασμού. Στη συνέχεια αναρωτιέμαι: Τι θα κάνω τώρα για να διασφαλίσω ότι όταν φτάσω στον τελικό προορισμό, θα έχω κάνει αυτό που πρέπει να κάνω;».
Αυτό που αποκόμισε από τις εμπειρίες τους ήταν το τελευταίο μάθημα που θα του δίδασκαν οι γονείς του και το πιο βαθύ από όλα: Μην περιμένετε μέχρι το τέλος για να αποφασίσετε αν είστε ικανοποιημένοι από τη ζωή σας. Κάντε το πριν να είναι πολύ αργά. Κάντε το όσο μπορείτε ακόμα να κάνετε κάτι γι’ αυτό.
Με οποιοδήποτε μέτρο επιχειρηματικής επιτυχίας, ο Shaich έχει ήδη κάνει πάρα πολλά. Στα 25 του ανέλαβε μια σχεδόν χρεοκοπημένη ομάδα τοπικών αρτοποιείων με την ονομασία Au Bon Pain και την έκανε εθνικό brand. Στη συνέχεια, έγινε πρωτοπόρος της «γρήγορης εστίασης» όταν ίδρυσε την Panera Bread, της οποίας ηγήθηκε ως διευθύνων σύμβουλος μέχρι την πώληση της εταιρείας το 2017 για περισσότερα από 7 δισεκατομμύρια δολάρια.
Μετά από χρόνια κριτικής σε αυτό που αποκαλεί «διάχυτο βραχυπρόθεσμο χαρακτήρα στις κεφαλαιαγορές», ο Shaich ίδρυσε την Act III Holdings για να επενδύσει σε εταιρείες που πιστεύει ότι θα αντέξουν μακροπρόθεσμα, όπως η μεσογειακής αλυσίδα Cava, της οποίας είναι ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου και ο μεγαλύτερος μεμονωμένος μέτοχος της.
Η εταιρεία εισήχθη στο χρηματιστήριο το 2023 και είχε τόσο καλές επιδόσεις το 2024 που το μερίδιό του τον έκανε δισεκατομμυριούχο, σύμφωνα με το Bloomberg Billionaires Index.
Και είναι ακριβώς αυτή η μακροπρόθεσμη προοπτική που υπαγορεύει το «premortem» το οποίο συντάσσει κάθε χρόνο. Μια χρονιά υποσχέθηκε στον εαυτό του να μελετήσει τον Ιουδαϊσμό και να μάθει εβραϊκά. Μια άλλη χρονιά, έθεσε ως στόχο να γυμνάζεται έξι ημέρες την εβδομάδα και να πίνει 125 ουγκιές νερό την ημέρα για να μεγιστοποιήσει τη μακροζωία του. Φέτος, προκάλεσε τον εαυτό του να αναπτύξει νέες δεξιότητες. Όπως η ιστιοπλοΐα. Το τρέξιμο 10 χιλιομέτρων. Και επίσης, να μάθει επιτέλους να παίζει σκάκι.
Πρόκειται για ένα τελετουργικό που ξεκίνησε ως μια απόκριση στον θάνατο των γονιών του τη δεκαετία του 1990. Η μητέρα του, όπως λέει, «βρισκόταν σε ειρήνη με τον εαυτό της» όταν πέθανε. Αλλά ο πατέρας του «βασανιζόταν από πικρίες και τύψεις» για τις αποφάσεις που πήρε και τις ευκαιρίες που έχασε. Αυτό που αποκόμισε από τις εμπειρίες τους ήταν το τελευταίο μάθημα που θα του δίδασκαν οι γονείς του και το πιο βαθύ από όλα: Μην περιμένετε μέχρι το τέλος για να αποφασίσετε αν είστε ικανοποιημένοι από τη ζωή σας. Κάντε το πριν να είναι πολύ αργά. Κάντε το όσο μπορείτε ακόμα να κάνετε κάτι γι’ αυτό.
Του ζητήσαμε να ψάξει στα αρχεία του και να βρει κάποιο «premortem» που θα ένιωθε άνετα να μοιραστεί και μας έστειλε αυτό που είχε γράψει το 2012, λίγες μέρες μετά από τα 59α του γενέθλια. «Απομένουν 1.500 έως 7.500 ημέρες», έγραφε στον εαυτό του ξεκινώντας, και μετά από αυτή την υπενθύμιση ότι ο χρόνος είναι το πιο σπάνιο αγαθό μας, ακολουθούν αρκετές σελίδες με διάφορα bullet points που καλύπτουν όλες σχεδόν τις πτυχές της ατομικής, κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας.
Στις επιχειρήσεις, η έννοια του premortem επινοήθηκε από τον γνωστικό ψυχολόγο Gary Klein και ο αείμνηστος ψυχολόγος και νομπελίστας των οικονομικών επιστημών Daniel Kahneman την αποκάλεσε «λαμπρή ιδέα». Ο στόχος είναι να εντοπιστούν όλες οι πιθανές πηγές αποτυχίας σε ένα έργο για να βελτιωθούν οι πιθανότητες επιτυχίας – να φανταστεί κανείς πώς και γιατί τα πράγματα μπορεί να πάνε στραβά, αντί να προσπαθεί να εξηγήσει εκ των υστέρων γιατί πήγαν στραβά. Premortem δηλαδή, αντί για postmortem (νεκροψία). Όπως λέει πάντως ο ίδιος ο Shaich, δεν υπάρχει τίποτα μακάβριο ή έστω και ελάχιστα καταθλιπτικό στο να συλλογίζεσαι το θάνατο. Αντιθέτως, θεωρεί ότι, έστω και μ’ έναν παράξενο τρόπο, ότι πρόκειται για μοναδική πηγή έμπνευσης
