Η θαλάσσια χελώνα (Caretta caretta) αποτελεί ένα απειλούμενο είδος που απαιτεί συνεχή παρακολούθηση και στοχευμένες δράσεις προστασίας για τη διασφάλιση της επιβίωσής της. Η παρούσα αναφορά παρέχει μια ολοκληρωμένη ανάλυση της αναπαραγωγικής δραστηριότητας της χελώνας καρέτα κατά την αναπαραγωγική περίοδο του 2023, με έμφαση στις φωλιές, στις αποτυχημένες προσπάθειες φωλαιοποίησης, καθώς και στους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη διαδικασία αναπαραγωγής. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από τον τοπικό περιβαλλοντικό Σύλλογο Κατελειού στον Όρμο Κατελειός-Μούντα (παραλίες Καμίνια-Ποταμάκια), στην Κεφαλονιά, περιοχή ενταγμένη στο δίκτυο Natura2000. Τα βασικά ευρήματα αναδεικνύουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο συγκεκριμένος πληθυσμός, λόγω ανθρωπογενών πιέσεων και φυσικών περιβαλλοντικών αλλαγών, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για στοχευμένες στρατηγικές διατήρησης.
Σύνολο Αναπαραγωγικών Εξόδων
Το 2023 καταγράφηκαν συνολικά 354 έξοδοι της θαλάσσιας χελώνας (Caretta caretta). Από αυτές, οι 225 ήταν επιβεβαιωμένες φωλιές, ενώ οι 128 ήταν μη επιτυχείς προσπάθειες ωοτοκίας, εκ των οποίων 92 αποτέλεσαν αποτυχημένες απόπειρες φωλαιοποίησης και 36 ήταν αναγνωριστικές έξοδοι εντός της γραμμής πλημμυρίδας του αιγιαλού. Ο υψηλός αριθμός αποτυχημένων προσπαθειών αναδεικνύει σημαντικές προκλήσεις στη διαδικασία αναπαραγωγής, οι οποίες συνδέονται με περιβαλλοντικούς παράγοντες και ανθρωπογενείς παρεμβάσεις.
Αριθμός Επισημασμένων Χελωνών
Από τις 17 επισημασμένες θαλάσσιες χελώνες (Caretta caretta), η πλειοψηφία πραγματοποίησε μόνο μία (1) φωλιά, με εξαίρεση δύο άτομα (K446 και K448), τα οποία πραγματοποίησαν από δύο φωλιές(συν.).
Κατανομή Αναπαραγωγικής Δραστηριότητας (Καμίνια, Ποταμάκια)
Η αναπαραγωγική δραστηριότητα της θαλάσσιας χελώνας (Caretta caretta) κατανέμεται ως εξής:
Ποταμάκια: Το 48.9% της συνολικής αναπαραγωγικής δραστηριότητας (110 φωλιές).
Καμίνια: Το 51.1% της συνολικής αναπαραγωγικής δραστηριότητας (115 φωλιές).
Η παραλία των Καμινίων παρουσίασε ελαφρώς μεγαλύτερο αριθμό φωλιών, γεγονός που υποδηλώνει προτίμηση της περιοχής από τις χελώνες. Η προτίμηση αυτή αποδίδεται στις ευνοϊκότερες περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως η κοκκομετρία της άμμου, το μικροκλίμα και η μορφολογία της ακτής.
Αποτυχημένες Έξοδοι
α) Αποτυχημένες Προσπάθειες Ωοτοκίας (εντός παραλιακής ζώνης):
Ποταμάκια: 18.5% (17 συνολικά).
Καμίνια: 81.5% (75 συνολικά).
β) Αναγνωριστικές Έξοδοι (εντός γραμμής πλημμυρίδας αιγιαλού):
Ποταμάκια: 27.8% (10 συνολικά).
Καμίνια: 72.2% (26 συνολικά).
Η παραλία των Καμινίων παρουσίασε σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό αποτυχημένων εξόδων, γεγονός που υποδεικνύει αυξημένες περιβαλλοντικές πιέσεις και ανθρώπινες παρεμβάσεις που επηρεάζουν τη διαδικασία αναπαραγωγής. Συγκεκριμένα, στην περιοχή παρατηρείται η ύπαρξη αγροτικού δρόμου μήκους 900 μ, ο οποίος εκτείνεται παράλληλα και πάνω από την παραλιακή ζώνη, καθώς και δύο (2) θέσεις με ομπρελοκαθίσματα, που έχουν παραχωρηθεί απευθείας από την Κτηματική Υπηρεσία Κεφαλονιάς.
Συνολική Κατανομή Μη Αναπαραγωγικής Δραστηριότητας
Ποταμάκια: 21.1% της συνολικής μη αναπαραγωγικής δραστηριότητας.
Καμίνια: 78.9% της συνολικής μη αναπαραγωγικής δραστηριότητας.
Η υψηλή μη αναπαραγωγική δραστηριότητα που καταγράφεται στα Καμίνια υποδεικνύει ότι οι χελώνες αντιμετωπίζουν περισσότερες παρεμβολές στην παραλία που προτιμούν περισσότερο. Αυτό το γεγονός ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τις διαδικασίες αναπαραγωγής τους στο μέλλον, με πιθανές επιπτώσεις στη συνολική αναπαραγωγική επιτυχία του πληθυσμού.
Περιβαλλοντικά Προβλήματα στις Ζώνες Ωοτοκίας της Θαλάσσιας Χελώνας (Caretta caretta)
Η περιοχή του Όρμου Κατελειός-Μούντα αποτελεί μία από τις σημαντικότερες ζώνες ωοτοκίας για τη θαλάσσια χελώνα (Caretta caretta) στη Μεσόγειο. Ωστόσο, διάφορα περιβαλλοντικά προβλήματα επηρεάζουν αρνητικά τη διαδικασία αναπαραγωγής του είδους, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο τη βιωσιμότητα των φωλιών όσο και τη γενικότερη επιτυχία του πληθυσμού.
1. Φωτισμός
Η αυξημένη παρουσία τεχνητού φωτισμού, ιδιαίτερα από ξενοδοχειακές μονάδες, ταβέρνες και άλλες τουριστικές δραστηριότητες, έχει σημαντικές επιπτώσεις στην αναπαραγωγική συμπεριφορά των χελωνών. Ο φωτισμός στις παραλίες μπορεί να αποπροσανατολίσει τα θηλυκά κατά τη διαδικασία της φωλαιοποίησης και να μειώσει τις πιθανότητες επιτυχούς ωοτοκίας. Παράλληλα, επηρεάζει και τα νεογνά, τα οποία βασίζονται στη φυσική λάμψη του ορίζοντα για να προσανατολιστούν προς τη θάλασσα.
2. Έλλειψη Ενημέρωσης
Η απουσία πινακίδων ενημέρωσης στις παραλίες ωοτοκίας από τις αρμόδιες αρχές αποτελεί ένα από τα βασικά προβλήματα. Η έλλειψη πληροφόρησης οδηγεί σε άγνοια από την πλευρά των επισκεπτών και των κατοίκων, με αποτέλεσμα την ακούσια, αλλά συχνά καταστροφική, παρέμβαση στις φωλιές και στις διαδικασίες αναπαραγωγής.
3. Καταστροφή Φωλιών
Ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η χρήση βαρέων μηχανημάτων, η τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλώστρων, ή ακόμη και η απλή καταπάτηση της παραλίας, μπορούν να οδηγήσουν στην καταστροφή φωλιών.
4. Διάβρωση της Ακτής
Η αυξημένη διάβρωση που παρατηρείται σε συγκεκριμένες περιοχές του Όρμου Κατελειός-Μούντα επηρεάζει αρνητικά τη βιωσιμότητα των φωλιών. Η μείωση του διαθέσιμου χώρου ωοτοκίας, σε συνδυασμό με την αλλαγή της μορφολογίας της ακτής, περιορίζει την ικανότητα των χελωνών να βρουν κατάλληλες τοποθεσίες για φωλεοποίηση.
5. Αύξηση Θηρευτών
Η αύξηση του πληθυσμού θηρευτών, όπως οι αλεπούδες και τα κουνάβια, αποτελεί έναν ακόμη σημαντικό παράγοντα πίεσης για τις φωλιές. Οι θηρευτές συχνά σκάβουν τις φωλιές κατά τη διάρκεια της περιόδου επώασης, καταστρέφοντας τα αυγά και μειώνοντας την αναπαραγωγική επιτυχία των χελωνών.
6. Ενοχλήσεις από Επισκέπτες
Η παρουσία επισκεπτών στις παραλίες κατά τις βραδινές ώρες διαταράσσει τις χελώνες κατά τη διαδικασία της ωοτοκίας. Η ανθρώπινη παρουσία, η χρήση φακών ή άλλων πηγών φωτός και η γενικότερη κινητικότητα στην παραλία μπορούν να αποτρέψουν τις χελώνες από το να ολοκληρώσουν τη φωλαιοποίηση.
7. Ανάγκη Εφαρμογής Μέτρων Προστασίας
Τα παραπάνω προβλήματα αναδεικνύουν την ανάγκη άμεσης εφαρμογής μέτρων προστασίας από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Η διατήρηση του πληθυσμού της θαλάσσιας χελώνας (Caretta caretta) στην περιοχή απαιτεί την υιοθέτηση αυστηρών κανονισμών για τη διαχείριση των παραλιών ωοτοκίας, την άμεση τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων, την απομάκρυνση τεχνητού φωτισμού και τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό της διάβρωσης.
Ο Ρόλος του Τοπικού Περιβαλλοντικού Συλλόγου Κατελειού
Ο τοπικός Περιβαλλοντικός Σύλλογος Κατελειού διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην προστασία της θαλάσσιας χελώνας και του οικοσυστήματός της. H μακροχρόνια (25 ετών) καταγραφή από τον Σύλλογο της αναπαραγωγικής δραστηριότητας, οι άμεσες και ενεργές παρεμβάσεις του για την προστασία της περιοχής, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, συμβάλλει σημαντικά στη διατήρηση του είδους.
Γενικότερα η προστασία της θαλάσσιας χελώνας στον Όρμο Κατελειός-Μούντα απαιτεί περισσότερο την συνδυασμένη δράση των τοπικών αρχών, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και της τοπικής κοινωνίας. Η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και η εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων προστασίας είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση του είδους και του ευρύτερου οικοσυστήματος στο οποίο ζει.
Η Μακροχρόνια Καταγραφή Αναπαραγωγικής Δραστηριότητας της Θαλάσσιας Χελώνας (Caretta caretta)
Η παρακολούθηση της αναπαραγωγικής δραστηριότητας της θαλάσσιας χελώνας (Caretta caretta) στον Όρμο Κατελειός-Μούντα ξεκίνησε το 1984. Από το 1984 έως το 1998, η καταγραφή πραγματοποιήθηκε από αγγλικές ερευνητικές ομάδες, οι οποίες έθεσαν τα θεμέλια για τη συστηματική παρακολούθηση του πληθυσμού. Από το 1999 και μέχρι σήμερα, η καταγραφή συνεχίζεται από τον Τοπικό Περιβαλλοντικό Σύλλογο Κατελειού, ο οποίος συνεργάζεται με επιστημονικούς φορείς και τοπικές αρχές. H συνεχής παρακολούθηση, που διαρκεί πλέον για 41 συναπτά έτη, αποτελεί μια από τις πιο μακροχρόνιες καταγραφές αναπαραγωγικής δραστηριότητας της θαλάσσιας χελώνας (Caretta caretta) στη Μεσόγειο. Η μακροχρόνια αυτή προσπάθεια έχει προσφέρει πολύτιμα δεδομένα για τη μελέτη της αναπαραγωγικής συμπεριφοράς του είδους, των περιβαλλοντικών πιέσεων που αντιμετωπίζει, καθώς και των μακροπρόθεσμων τάσεων του πληθυσμού.
Η ανοιχτή βάση δεδομένων του Συλλόγου Kατελειού
(www.kateliosgroup.org) καθιστά τη συγκεκριμένη καταγραφή ένα σημείο αναφοράς για τη διατήρηση της καρέτα στη Μεσόγειο, συμβάλλοντας στην κατανόηση των απειλών, την αξιολόγηση μέτρων προστασίας και τη χάραξη στρατηγικών διατήρησης σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
