Βανδαλισμός στην Εθνική Πινακοθήκη: Τα συμβολικά έργα που σκανδάλισαν τον βουλευτή της Νίκης – Ποιος είναι ο βραβευμένος δημιουργός τους

Το 1799, στην Ισπανία, μια σειρά χαρακτικών του Γκόγια  σταμάτησαν να διατίθενται λίγο μετά την κυκλοφορία τους, εξαιτίας των πιέσεων που άσκησαν εκκλησιαστικοί κύκλοι της εποχής, επειδή σατίριζαν – καυτηρίαζαν τα ανθρώπινα πάθη και τα ήθη της κοινωνίας της εποχής, την εξουσία της Ιεράς Εξέτασης και του κλήρου. Τραγική ειρωνεία: σήμερα, εν έτει 2025, μια έκθεση η οποία διοργανώθηκε με αφορμή την παρουσίαση στην Εθνική Πινακοθήκη αυτών των ίδιων χαρακτικών του κορυφαίου ζωγράφου και χαράκτη, βανδαλίστηκε μπροστά στα έκπληκτα μάτια επισκεπτών από ολόκληρ τον κόσμο, από έναν δημοκρατικά εκλεγμένο εκπρόσωπο της ελληνικής πολιτείας!

«Τα έργα μου είναι μια ψυχαναλυτική προσέγγιση προσωπικών καταστάσεων, εντέλει κοινές σε όλους μας. Σε άλλους πιο πολύ και σε άλλους πιο λίγο, ακόμη όμως και σε αυτούς που δεν αρέσουν αυτά που κάνω. Πρόκειται για μια ανέλκυση ή αλλιώς άντληση ειλικρινών συναισθημάτων. Τώρα όσον αφορά σε θέματα αισθητικής, αυτά είναι υποκειμενικές υποθέσεις του καθενός» είχε δηλώσει σε παλαιότερη συνέντευξή του ο εικαστικός Χριστόφορος Κατσαδιώτης.

Τότε, όμως, δεν μπορούσε σε καμία περίπτωση να φανταστεί ότι ένας πολέμιος της τέχνης του και μάλιστα εκπρόσωπος του ελληνικού κοινοβουλίου, εν προκειμένω ο βουλευτής της Νίκης, Νίκος Παπαδόπουλος, θα εισέβαλε, ως ταύρος εν υαλοπωλείο, σε ένα από τα εμβληματικότερα δημόσια πολιτιστικά ιδρύματα της χώρας,  προκειμένου να καταστρέψει βάναυσα ορισμένες δημιουργίες του οι οποίες, σύμφωνα με την άποψή του, θίγουν την ορθόδοξη χριστιανική πίστη.

Αναμφισβήτητα, το σκηνικό που εξελίχθηκε τις μεσημεριανές ώρες της Δευτέρας στην αίθουσα όπου φιλοξενείται η έκθεση με τίτλο «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου», ένα θεματικό αφιέρωμα στην ελληνική τέχνη που διοργανώθηκε με αφορμή τη μεγάλη έκθεση χαρακτικών του Γκόγια, με την υπογραφή της διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης Συραγώς Τσιάρα, ήταν απρόσμενο, σοκαριστικό και παρέπεμπε σε σκοτεινές εποχές του παρελθόντος, τότε που η τέχνη βρισκόταν υπό διωγμό.

Αφορμή γι’ αυτό το βίαιο ξέσπασμα στάθηκαν συγκεκριμένα έργα του διακεκριμένου χαράκτη Χριστόφορου Κατσαδιώτη τα οποία συνδέονταν με παράδοξα, παραμορφωμένα ενίοτε θρησκευτικά μοτίβα τα οποία «συνομιλούν» με τον ανατρεπτικό εικαστικό κόσμο του σπουδαίου Ισπανού ζωγράφου και χαράκτη Φρανθίσκο Γκόγια, που ήταν άλλωστε και ο βασικός στόχος της παράλληλης αυτής έκθεσης η οποία είχε ελεύθερη είσοδο για το κοινό: «Οικειοποιούμενοι το παράταιρο, το ξένο και το αποτρόπαιο, οι καλλιτέχνες επαναπροσδιορίζουν τα όρια του ανθρώπινου και αμφισβητούν τις αυστηρές διχοτομικές διακρίσεις μεταξύ φυσικού και τεχνητού, ακυρώνοντας στην πράξη τις παραδοσιακές ταξινομήσεις που οριοθετούν με αυστηρότητα τα είδη. Πραγματεύονται τη σχέση του εύμορφου με το δύσμορφο, του ανθρωπόμορφου με το ζωόμορφο, τη φύση και τον τεχνολογικό πολιτισμό, για να διερμηνεύσουν ψυχικές καταστάσεις και κοινωνικές διεργασίες αποκλεισμού και περιθωριοποίησης, αλλά και να προτείνουν, άλλοτε με χιούμορ, άλλοτε με καυστική ειρωνεία και άλλοτε με βαθιά υπαρξιακή αγωνία, την ανατρεπτική αποδόμηση των στερεότυπων με τα οποία έχουμε γαλουχηθεί» αναφέρεται χαρακτηριστικά στην περιγραφή της έκθεσης.

Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης είναι Έλληνας χαράκτης και μοιράζει τη ζωή και τη καλλιτεχνική δημιουργία του ανάμεσα στο Παρίσι και την Αθήνα. Αριστούχος απόφοιτος του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών, της Σχολής Καλών τεχνών, του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, με παράλληλες σπουδές της Πολωνίας και υποψήφιος Καθηγητής στον Τομέα Χαρακτικής της Α.Σ.Κ.Τ. έχει λάβει πολλές τιμητικές διακρίσεις, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό μεταξύ των οποίων το Βραβείο του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, το 2012 με Βραβείο της 1ης Μπιενάλε Ελλήνων Σπουδαστών Χαρακτών Ex-Libris στην Κρήτη και το 2017 με Βραβείο από το 12ο Διεθνές Φεστιβάλ Animation στην Αθήνα. “12th Athens Animfest” (“Carousel”-Animation χαρακτικής). Χαρακτικά του έργα έχουν χρησιμοποιηθεί σε βιβλία των μεγάλων εγχώριων εκδοτικών οίκων αλλά από γαλλικά θέατρα για την προβολή των παραστάσεών τους. Κατά την διάρκεια της καλλιτεχνικής διαδρομής του έχει πραγματοποιήσει 12 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα, την Πολωνία και τη Γαλλία ενώ έχει συμμετάσχει σε πλήθος ομαδικών εκθέσεων που διοργανώθηκαν στην Ευρώπη, την Ασία και την Αμερική. Ειδικεύεται στην οξυγραφία, μια τεχνική γραφής με οξέα πάνω σε μεταλλική πλάκα η οποία τυπώνεται στο χαρτί με τη χρήση πρέσας και ακολουθεί μια ιδιαίτερη τακτική αναγέννησης των έργων του η οποία προκύπτει μέσα από την καταστροφή και την ανασύνθεσή τους – μεταποίοηση με ένθετα κομμάτια άλλων, δικών του χαρακτικών με τη μέθοδο του ραψίματος.

Το γεγονός ότι στα έργα του παρελαύνουν γνώριμες και ανοίκειες εικόνες προερχόμενες από την θεατρική παράδοση της Ευρώπης, τη θρησκευτική μυθολογία, την ζωγραφική παράδοση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, τα παιδικά παραμύθια, τους ξυλοπόδαρους του θεάτρου δρόμου, την Commedia dell’arte και την τρέχουσα πολιτικοκοινωνική κατάσταση ήταν αυτό που οδήγησε στην επιλογή να συμπεριληφθεί ανάμεσα στους δέκα συνολικά καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην παράλληλη έκθεση «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου» της Εθνικής Πινακοθήκης: «Τα πάντα είναι πηγή έμπνευσης. Το θέατρο είναι γύρω μου ανά πάσα στιγμή…και εμείς οι πρωταγωνιστές της ζωής μας. Πρωταγωνιστούμε όλοι μας live, χωρίς πρόβα, “παίζουμε” τον σπουδαιότερο ρόλο μας, μιας και έξω, εμείς είμαστε οι αληθινοί “σταρ”! Έτσι και οι πρωταγωνιστές μου, έχουν μάθει τον ρόλο τους άψογα, μάλιστα παίζουν και στο “Θέατρο της χαρακτικής”!» έχει δηλώσει με νόημα ο ίδιος.

Οι αντιδράσεις από ιερωμένους και θρησκευτικές ομάδες
Η σημερινή, βίαιη εισβολή του Νίκου Παπαδόπουλου στην Εθνική Πινακοθήκη με στόχο να αποκαθηλώσει συγκεκριμένα έργα τέχνης ήταν το αποκορύφωμα μιας σειράς μεμονωμένων αντιδράσεων που προκλήθηκαν τις προηγούμενες ημέρες σχετικά με την συγκεκριμένη έκθεση.

Ο ίδιος ο βουλευτής της Νίκης, είχε στείλει επιστολή διαμαρτυρίας στην Εθνική Πινακοθήκη ενώ είχε καταθέσει, προ ημερών, ερώτηση στη Βουλή, απευθυνόμενος στην υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, στην οποία ανέφερε μεταξύ άλλων: «Σε περιοδική έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου που θα διαρκέσει από 22.1.2025 έως 30.09.2025, έχει επιλεγεί και παρουσιάζεται μεταξύ των άλλων και ένα έργο Έλληνα καλλιτέχνη το οποίο προδήλως θίγει την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη, προσβάλλοντας ευθέως τα ιερά πρόσωπα της Παναγίας και του Χριστού, τα οποία απεικονίζονται παραμορφωμένα Την ώρα λοιπόν που ακόμη και άθεοι άνθρωποι, μπροστά σε αξεπέραστες ανθρώπινες δυσκολίες εκλιπαρούν τη βοήθεια της Μητέρας Παναγιάς μας, στην έκθεση αυτή παρουσιάζεται παραμορφωμένο ”εικόνισμα η Παναγία με τον Χριστό αγκαλιά (άτιτλο)” ενώ σε άλλο έργο του ίδιου καλλιτέχνη ο Άγιος Γεώργιος εμφανίζεται ως ”O Χασάπης της Λεωφόρου”».

Η προφανής για ένα δημοκρατικό κράτος επίσημη απάντηση που έλαβε ήταν πως «το υπουργείο Πολιτισμού, δρώντας πάντοτε με γνώμονα την προστασία της εν γένει πολιτιστικής και καλλιτεχνικής κληρονομιάς της χώρας, ουδέποτε προβαίνει σε ενέργειες λογοκρισίας.»

Εναντίον της έκθεσης όμως εκφράστηκε δημοσίως και ο  Μητροπολίτης Κερκύρας Νεκτάριος λέγοντας: «Περιήλθε εις γνώσιν μου διά του Διαδικτύου ότι τούτο το διάστημα, με την ανοχή του Υπουργείου Πολιτισμού, φιλοξενείται στην Εθνική Πινακοθήκη μία έκθεση αισχρού περιεχομένου, στην οποία γελοιοποιούνται οι εικόνες του Θεού, ο Άγιος Γεώργιος, η Σταύρωση του Κυρίου επί του Γολγοθά, ο Άγιος Χριστοφόρος, η Παναγία μας. Και όχι μόνο αυτό, αλλά υπάρχει και ένας πίνακας που, κατ’ αυτούς οι οποίοι πιστεύουν σ’ αυτού του είδους πολιτισμό, σε έναν σκουπιδοτενεκέ είναι φορτωμένοι ο επίσκοπος και ο ιερός κλήρος. Αυτή είναι αντίληψη που επικρατεί στο κράτος μας και στο Υπουργείο Πολιτισμού; Αυτή είναι γι’ αυτούς η εικόνα του Θεού, η οποία υβρίζεται, αποκαθηλώνεται, καταγγέλλεται όχι μόνο στα πρόσωπα των Αγίων αλλά και των ανθρώπων; Αυτό προσέφερε ο ιερός κλήρος στην πατρίδα μας; Η πίστις η ορθόδοξος η οποία κράτησε σε συνοχή αυτόν τον λαό ο οποίος δέχτηκε πολυποίκιλες επιθέσει; Θλίβεται η ψυχή μου και η καρδία. Γι’ αυτό και απευθύνομαι σε σας, εξοχώτατοι άρχοντες, που εκπροσωπείτε την πολιτεία και παρακαλώ να μεταβιβάσετε το μήνυμα αυτό και την θλίψη της καρδίας του ταπεινού επισκόπου. Δεν θα δεχτούμε την γελοιοποίηση αυτή, διότι η πατρίδα μας έζησε και θεμελιώθηκε σ’ αυτήν την αμώμητο και ακαινοτόμητο πίστη. Δεν μπορεί κανείς να ξεχωρίσει τον Έλληνα τον γνήσιο από τον ορθόδοξο χριστιανό. Ας το λάβουν αυτό υπόψιν τους όλοι όσοι επιθυμούν την κατεδάφιση της εικόνας του Θεού και της εικόνος του ανθρώπου που μας προσέδωσε ο Θεός».

Παράλληλα, η Συντονιστική Επιτροπή Πιστών Ι.Μ.Περιστερίου κυκλοφορούσε τα τελευταία 24ωρα στο διαδίκτυο μια επιστολή και συγκέντρωνε υπογραφές για την απομάκρυνση των «βλάσφημων», όπως τα χαρακτήριζε έργων από την Εθνική Πινακοθήκη.

Οι αντιδρώντες θρησκευόμενοι, ωστόσο, θα έπρεπε να γνωρίζουν πως ο Άγιος Χριστόφορος παριστάνεται σε αρκετές αγιογραφίες ως κυνοκέφαλος (με κεφάλι σκύλου) καθώς, σύμφωνα με την παράδοση, ανήκε στη μυθική φυλή των Κυνοκεφάλων, βαρβάρων χωρίς ανθρώπινη λαλιά. Και οι απεικονίσεις αυτές δεν προσβάλλουν διόλου την αγιότητά του.