ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ο τουρισμός είναι το μεγάλο κεφάλαιο της Κεφαλονιάς – η δύναμη που κινεί μεγάλο μέρος της οικονομίας. Αλλά δεν μπορεί να επιβιώσει μόνος του. Μια υγιής τοπική οικονομία χρειάζεται και πρωτογενή τομέα, γεωργία, κτηνοτροφία, μικρή μεταποίηση – χρειάζεται ρίζες. Αν δεν αναπτυχθούν ταυτόχρονα και οι παραγωγικές μας δυνάμεις, τότε το νησί θα μείνει εξαρτημένο από έναν ευάλωτο, εποχικό και ασταθή τομέα.
Ξεκινάμε με την καταγραφή της σημερινής εικόνας. Συνεχίζουμε με τα ερωτήματα για τα έσοδα. Και ολοκληρώνουμε με το πιο κρίσιμο: τι προϊόν παράγουμε τελικά και πόσο ανταγωνιστικό είναι;
Γιατί η Κεφαλονιά δεν χρειάζεται περισσότερο τουρισμό.
Χρειάζεται καλύτερο τουρισμό. Και χρειάζεται και άλλα στηρίγματα για να σταθεί όρθια.
Αν αυτή η σειρά άρθρων καταφέρει να εμπνεύσει μια πιο ουσιαστική σκέψη — στους ανθρώπους που ζουν από τον τουρισμό, σε εκείνους που εργάζονται γι’ αυτόν και σε όσους χαράζουν την πορεία του — τότε η αποστολή μας “Για την Κεφαλονιά που ονειρευόμαστε”, θα έχει αρχίσει να εκπληρώνεται.
Η Αόρατη Αρχιτεκτονική της Ανισορροπίας: Πώς η Κεφαλονιά βρέθηκε με 6.000 βραχυχρόνιες μισθώσεις και σχεδόν χωρίς νέα ξενοδοχεία
Σε κάθε ώριμο τουριστικό προορισμό, η ισορροπία στις μορφές φιλοξενίας αποτελεί θεμέλιο στοιχείο ανθεκτικότητας και προσαρμοστικότητας. Όταν αυτή η ισορροπία χάνεται, οι συνέπειες μπορεί να μην είναι άμεσες, αλλά είναι βέβαιες. Η Κεφαλονιά, σήμερα, αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση τουριστικής ανάπτυξης χωρίς κεντρικό σχεδιασμό, όπου η αγορά διαμόρφωσε το προϊόν υπό πίεση ζήτησης, χωρίς κατεύθυνση, χωρίς στρατηγική και χωρίς υποδομή προσαρμογής.
📌 Από την γεωμορφολογία στις θεσμικές αγκυλώσεις: Γιατί δεν χτίστηκαν ξενοδοχεία
Η Κεφαλονιά, σε αντίθεση με άλλα νησιά του Ιονίου, δεν διαθέτει εκτεταμένες παραθαλάσσιες εκτάσεις κατάλληλες για οργανωμένες τουριστικές επενδύσεις μεσαίας κλίμακας. Η ορεινή της φύση — ουσιαστικά ένα νησί-ορεινή ραχοκοκαλιά — περιορίζει τη δυνατότητα δόμησης, με αποτέλεσμα οι λίγες επίπεδες περιοχές να επιβαρύνονται με πίεση, αβεβαιότητα και ανταγωνισμό χρήσεων.
Στην παραπάνω φυσική δυσκολία, προστίθενται τρία διαρθρωτικά εμπόδια:
-
Η δασική νομοθεσία: Οι δασικοί χάρτες χαρακτηρίζουν μεγάλες εκτάσεις ως μη αξιοποιήσιμες, ακόμα και όταν δεν συντρέχουν πραγματικοί λόγοι προστασίας. Η διαδικασία αποχαρακτηρισμού παραμένει χρονοβόρα, ασαφής και ανασφαλής επενδυτικά.
-
Η αρχαιολογική προστασία: Πολλές περιοχές τελούν υπό καθεστώς απαγορεύσεων από το Υπουργείο Πολιτισμού, με κριτήρια που δεν επικαιροποιούνται συστηματικά και δεν βασίζονται πάντα σε τεκμηριωμένα δεδομένα κινδύνου ή αξίας.
-
Η πολυδιάσπαση της ιδιοκτησίας: Οι εκτάσεις που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν ξενοδοχεία μικρής δυναμικότητας (30–50 δωματίων) συχνά ανήκουν σε πολλούς συνιδιοκτήτες, καθιστώντας την υλοποίηση πολύπλοκη και επιρρεπή σε δικαστικές εμπλοκές.
Το αποτέλεσμα είναι ότι οι επενδύσεις αποθαρρύνθηκαν, τόσο από ντόπιους όσο και από ξένους επιχειρηματίες, και η προσφορά οργανωμένων ξενοδοχειακών μονάδων παρέμεινε στάσιμη επί δεκαετίες.
📉 Όταν η αγορά δίνει τις δικές της απαντήσεις: Airbnb, βίλες και αποσπασματικές λύσεις
Καθώς το τουριστικό ρεύμα προς την Κεφαλονιά ενισχυόταν μετά το 2005, και ειδικά τη δεκαετία του 2010–2020, η απουσία νέων ξενοδοχείων δημιούργησε κενό προσφοράς. Αυτό το κενό καλύφθηκε όχι από οργανωμένες επενδύσεις, αλλά από ιδιώτες που μετέτρεψαν ακίνητα σε καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης — μια δραστηριότητα που απαιτεί ελάχιστη γραφειοκρατία, περιορισμένο κεφάλαιο και μηδενική ρυθμιστική καθοδήγηση.
Το 2024, το τουριστικό τοπίο του νησιού περιλαμβάνει:
-
6.135 Airbnb με 26.334 κλίνες
-
639 βίλες και τουριστικές κατοικίες με 5.753 κλίνες
-
Σε αντίθεση με μόλις 107 ξενοδοχεία με 11.981 κλίνες
Η διαφορά δεν είναι ποσοτική — είναι ποιοτική, λειτουργική και στρατηγική. Διότι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις δεν υπόκεινται σε κανένα ενιαίο πρότυπο ποιότητας, δεν δημιουργούν πολλαπλασιαστικά οφέλη στην τοπική οικονομία και δεν παράγουν σταθερή απασχόληση.
⚠️ Ιστορικά λάθη που επαναλαμβάνονται: Ο αγροτουρισμός ως πολιτική εκτροπή της δεκαετίας του ’90
Η σημερινή κατάσταση δεν είναι η πρώτη φορά που η Κεφαλονιά, και γενικότερα η Ελλάδα, εγκατέλειψε τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό υπέρ της ευκαιριακής μετάβασης.
Στη δεκαετία του ’90, σε μια κρίσιμη καμπή για την αναδιάρθρωση του πρωτογενούς τομέα, η Πολιτεία υιοθέτησε την πολιτική του “αγροτουρισμού”. Η αρχική πρόθεση, να συνδεθεί η αγροτική παραγωγή με τον τουρισμό, μετατράπηκε σε καθοδηγούμενη εγκατάλειψη της γεωργίας: οι αγρότες ενθαρρύνθηκαν να γίνουν ξενοδόχοι χωρίς καμία κατάρτιση, χωρίς σχέδιο αγοράς και χωρίς στήριξη στο σκέλος της παραγωγής.
Τα αποτελέσματα είναι γνωστά:
-
Πλήθος καταλυμάτων-φαντάσματα
-
Αποτυχημένες επενδύσεις που κατέληξαν σε κατασχέσεις
-
Μόνιμη απώλεια γεωργικής δραστηριότητας και γνώσης
Το τίμημα εκείνης της πολιτικής το πληρώνει ακόμη η ελληνική επαρχία.
🧨 Η σύγκριση είναι ανατριχιαστική: βρισκόμαστε ξανά στο ίδιο σταυροδρόμι
Σήμερα, ο παραλληλισμός είναι αναπόφευκτος. Όπως οι αγρότες μετατράπηκαν σε ξενοδόχους χωρίς καθοδήγηση, έτσι και τώρα χιλιάδες πολίτες μετατρέπουν ιδιοκτησίες σε Airbnb χωρίς κανέναν στρατηγικό ή χωροταξικό έλεγχο.
Όπως τότε δεν έγινε καμία ουσιαστική αποτίμηση των επιπτώσεων στον πρωτογενή τομέα, έτσι και τώρα κανείς δεν εξετάζει τι θα γίνει αν μειωθεί η ζήτηση, αν αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο ή αν οι πλατφόρμες αποφασίσουν να μεταβάλουν τους κανόνες του παιχνιδιού.
Ποιος εγγυάται ότι τα 6.000 αυτά ακίνητα δεν θα βρεθούν ξαφνικά στα αζήτητα ή σε ξένα χέρια;
Ποιος διασφαλίζει ότι η σημερινή τουριστική ευημερία δεν βασίζεται σε ένα lopsided μοντέλο που θα αποσταθεροποιήσει την τοπική οικονομία μόλις υπάρξει εξωγενής μεταβλητή;
🔚 Συμπέρασμα: Η ανισορροπία δεν είναι επιλογή — είναι ευθύνη
Η Κεφαλονιά δεν υστερεί σε φυσική ομορφιά, ιστορική ταυτότητα ή τουριστική ζήτηση. Υστερεί σε στρατηγική κατανομή υποδομών, σε θεσμική καθοδήγηση και σε ερευνητική τεκμηρίωση των αναγκών της.
Δεν αρκεί να υποδεχόμαστε τουρίστες. Πρέπει να χτίσουμε προϊόν με διάρκεια, με ισορροπία, με πολυμορφία. Χρειάζεται:
-
Πολιτικό θάρρος για σχεδιασμό με φέρουσα ικανότητα
-
Διοικητικό εργαλείο (Destination Management)
-
Αναθεώρηση των όρων πρόσβασης και επένδυσης στην τουριστική γη
Μόνο έτσι η Κεφαλονιά θα διατηρήσει τον χαρακτήρα της, θα εξασφαλίσει στέγη στους νέους της και θα αποφύγει τη νέα “τουριστική φούσκα” που αυτή τη φορά δεν θα μπορεί να απορροφηθεί.
Η Συντακτική Ομάδα του Kefalonia Press Και Ειδικοί Συνεργάτες