Η ιστορία των πολιτικών δολοφονιών στην Ελλάδα

Η πρόσφατη τρομοκρατική ενέργεια εναντίον του πρώην πρωθυπουργού, Λουκά Παπαδήμου, επανέφερε τη βία ως παθογένεια του πολιτικού μας συστήματος. Και λέμε επανέφερε γιατί δεν ήταν λίγες οι φορές που στο παρελθόν τα όπλα διαμόρφωναν την πολιτική ατζέντα του τόπου. Θύματά τους οι πολιτικοί και η πολιτική…

Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρώτος, μόλις, κυβερνήτης της χώρας δολοφονείται, με αποτέλεσμα η νεότερη Ιστορία του τόπου να γραφτεί διαφορετικά, ενώ πριν ακόμα το νεοσύστατο κρατίδιο αποκτήσει θεσμοθετημένη πολιτική ζωή σύρεται σε έναν εξάμηνο εμφύλιο. Ο Ιωάννης Καποδίστριας αγνοεί τις εναντίον του απειλές από την οικογένεια Μαυρομιχάλη λέγοντας χαρακτηριστικά: «Αυτά είναι κουβέντες. Αν με σκοτώσουν, θα σκοτώσουν μαζί μου και την πατρίδα». Στις 27 Σεπτεμβρίου 1831 ο κυβερνήτης φτάνει στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο, όπου πυροβολείται εξ επαφής και εν συνεχεία μαχαιρώνεται από τα αδέλφια Κωνσταντίνο και Γεώργιο Μαυρομιχάλη. Ο πρώτος σκοτώνεται έπειτα από ανθρωποκυνηγητό, ενώ ο δεύτερος καταφεύγει στη γαλλική πρεσβεία. Η δολοφονία του Καποδίστρια εισάγει στοιχεία νοσηρότητας που «μολύνουν» μέχρι σήμερα την πολιτική ζωή του τόπου: τη βία ως εξωκοινοβουλευτικό «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» και τη συνωμοσιολογία για το ρόλο των ξένων δυνάμεων ως ρυθμιστικού παράγοντα διαμόρφωσης των πολιτικών εξελίξεων.

Εξήντα τέσσερα χρόνια μετά τον Καποδίστρια, ένας άλλος εν ενεργεία πρωθυπουργός πέφτει θύμα εγκληματικής ενέργειας. Είναι 31 Μαΐου 1905 όταν ο μεγάλος αντίπαλος του Χαριλάου Τρικούπη και πέντε φορές πρωθυπουργός της χώρας, Θεόδωρος Δηλιγιάννης, φτάνει με την άμαξά του έξω από το κτίριο της παλαιάς Βουλής, όπου εκεί κάποιος άγνωστος προθυμοποιείται να του ανοίξει την πόρτα. Ο Δηλιγιάννης βγαίνει από την άμαξα και ανταποδίδει την ευγενή χειρονομία βγάζοντας το καπέλο του, όταν εκείνη τη στιγμή κατά τον Τύπο: «Ο άγνωστος τότε, ο μαυριδερός, ο ψηλός, ο κακοντυμένος, ο απαίσιος την μορφήν και την ψυχήν εξήγαγε τη δολοφόνον μάχαιραν και την εβύθισε στην κοιλιακή χώρα του ατυχούς πρωθυπουργού. Εξήγαγε αμέσως τη μάχαιράν του και ετοιμάζετο να καταφέρει και νέον χτύπημα, όταν ο Δηλιγιάννης κλονισθείς έπεσε προς τα οπίσω, εγονάτισε στηριχθείς επί του εδάφους διά της αριστεράς χειρός του».

Ο Δηλιγιάννης υποκύπτει γρήγορα στα τραύματά του, ενώ ο δράστης συλλαμβάνεται αμέσως. Είναι ο 38χρονος Αντώνιος Γερακάρης, χαρτοπαίκτης, ο οποίος με την ενέργειά του θέλει να «τιμωρήσει» το γηραιό πρωθυπουργό για τη σκληρή γραμμή που ακολουθεί στα ψηφισμένα διατάγματα για τη λειτουργία των χαρτοπαικτικών λεσχών που οδηγούν στο κλείσιμό τους. Ο δολοφόνος καταδικάζεται σε θάνατο από το Κακουργιοδικείο Αθηνών και αποκεφαλίζεται στο Παλαμήδι.

Η σημαντικότερη πολιτική δολοφονία του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα θεωρείται εκείνη του Γρηγόρη Λαμπράκη. Βαλκανιονίκης στο στίβο με συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936, κορυφαίος αλτρουιστής γιατρός, με ενεργό συμμετοχή σε κινήματα ειρήνης ανά τον κόσμο, απολαύει σημαντικά ευρύτερης λαϊκής αποδοχής από το θεσμικό του ρόλο ως συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ βουλευτής, κάτι που τον στοχοποιεί στα μάτια παρακρατικών αποσταθεροποιητικών μηχανισμών. Την Τετάρτη 22 Μαΐου ο Γρηγόρης Λαμπράκης έχει μια ακόμα ομιλία στα γραφεία του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος στη Θεσσαλονίκη. Η αίθουσα όπου θα γίνει η ομιλία είναι γεμάτη, αλλά έξω από αυτήν βρίσκεται συγκεντρωμένο ετερώνυμο πλήθος, ενώ υπάρχουν διάχυτες φήμες ότι «κάτι θα συμβεί».

Οταν ο Λαμπράκης εμφανίζεται να διασχίζει πεζός την απόσταση ανάμεσα στο ξενοδοχείο όπου μένει και στο χώρο ομιλίας του, αποδοκιμάζεται φραστικά από το πλήθος, κάποιοι καταφέρνουν να τον χτυπήσουν, ενώ επίθεση δέχεται και ο άλλος βουλευτής της ΕΔΑ, Γιώργος Τσαρουχάς. Μετά το τέλος της ομιλίας του ο βουλευτής ακολουθεί την αντίστροφη πορεία επιστροφής του στο ξενοδοχείο πάλι πεζός, αφού το οργισμένο πλήθος έχει διαλυθεί, όταν από το σκοτάδι του αποκλεισμένου από την Αστυνομία δρόμου εμφανίζεται ένα τρίκυκλο που κατευθύνεται πάνω του. Ο Λαμπράκης το αποφεύγει αλλά πάνω σε αυτό βρίσκεται ένας άνδρας που του καταφέρνει δυνατό χτύπημα στο κεφάλι με σιδερολοστό. Ο βουλευτής σωριάζεται στο έδαφος και σε τέσσερις ημέρες φεύγει από τη ζωή. Οι πολιτικές εξελίξεις που ακολουθούν τη δολοφονία Λαμπράκη είναι καταιγιστικές. Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, μαθαίνοντας το τραγικό γεγονός, θα πει οργισμένος για τους παρακρατικούς μηχανισμούς «Μα ποιος κυβερνά, επιτέλους, αυτή τη χώρα» και τρεις εβδομάδες αργότερα θα παραιτηθεί. Στη δίκη που θα γίνει τρία χρόνια μετά, ως φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας Λαμπράκη θα καταδικαστούν οι Σπύρος Γκοτζαμάνης και Μανώλης Εμμανουηλίδης.

Μπορεί κάθε πολιτική δολοφονία να είναι εκ των πραγμάτων απάνθρωπη και καταδικαστέα, αλλά η τελευταία που είχαμε τον προηγούμενο αιώνα στη χώρα μας, αυτή του Παύλου Μπακογιάννη, είναι και ακατανόητη. Ο τελευταίος είχε έντονη αντιδικτατορική δράση ως δημοσιογράφος της βαυαρικής ραδιοφωνίας και της «Ντόιτσε Βέλε», ενώ αποτελούσε τον ορισμό του μετριοπαθούς πολιτικού όταν αναμίχθηκε με την πολιτική τη δεκαετία του ’80. Την Τρίτη 26 Σεπτεμβρίου ο Παύλος Μπακογιάννης φτάνει, όπως κάθε πρωί, στο γραφείο του στο Κολωνάκι, όταν βρίσκεται μπροστά στις κάννες τις τρομοκρατικής οργάνωσης «17 Νοέμβρη». Κατά την απολογία του Σάββα Ξηρού, που είναι ο «τσιλιαδόρος», ειδοποιεί τους εκτελεστές Δημήτρη Κουφοντίνα και Ηρακλή Κωστάρη ότι ο βουλευτής συνοδεύεται από μια κοπέλα, ώστε να ματαιωθεί η ενέργεια: «Παρ’ όλα αυτά, ο “Λουκάς” και ο “Χάρης” μπήκαν στην είσοδο και εγώ άκουσα δύο πυροβολισμούς και ύστερα άλλους δύο. Από το σημείο φύγαμε βαδίζοντας και, αφού επιβιβαστήκαμε στο αυτοκίνητο που οδηγούσε ο τέταρτος, κινηθήκαμε στον περιφερειακό του Λυκαβηττού και το εγκαταλείψαμε στη Νεάπολη». Ο θάνατος του Παύλου Μπακογιάννη θα διαπιστωθεί στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», ενώ ο ιατροδικαστής θα αναφερθεί σε δύο σφαίρες που δέχτηκε το θύμα στην πλάτη και σε μία πίσω στο πλάι, ενώ είχε ήδη πέσει στο έδαφος…

Τα υπόλοιπα θύματα στην αιματοβαμμένη λίστα

Φυσικά, οι τέσσερις πολιτικές δολοφονίες που διαβάσατε δεν είναι οι μοναδικές στη νεότερη Ιστορία του τόπου. Τη δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου Α’ στις 5 Μαρτίου 1913 στη Θεσσαλονίκη από τον Αλέξανδρο Σχινά την είχαμε παρακολουθήσει σε πρόσφατο σχετικό αφιέρωμα. Στις 31 Ιουλίου 1920 εκτελείται, κοντά στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο «Χίλτον», ένας από τους κορυφαίους πολιτικούς και λογοτέχνες της περιόδου του Εθνικού Διχασμού, Ιων Δραγούμης, από άνδρες της ασφάλειας του Ελευθερίου Βενιζέλου, στον οποίο μόλις μία ημέρα πριν είχε γίνει, αποτυχημένη, απόπειρα δολοφονίας του στο σιδηροδρομικό σταθμό της Λιόν στο Παρίσι…

Στις 15 Νοεμβρίου εκτελούνται εσπευσμένα στην περιοχή Γουδή ως υπαίτιοι της Μικρασιατικής Καταστροφής οι Νικόλαος Στράτος, Γεώργιος Μπαλτατζής, Νικόλαος Θεοτόκης, Γεώργιος Χατζηανέστης, Δημήτριος Γούναρης και Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης. Στις 20 Μαρτίου 1947 δολοφονείται στη Θεσσαλονίκη, έξω από το εστιατόριο «Ελβετικόν», το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, δημοσιογράφος και υπουργός Γεωργίας στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, Γιάννης Ζέβγος.

Τον Μάιο του 1948 έχουμε δύο πολιτικές δολοφονίες. Την Πρωτομαγιά δολοφονείται ο Χρήστος Λαδάς, τότε υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση συνασπισμού των Θεμιστοκλή Σοφούλη – Κωνσταντίνου Τσαλδάρη, από το μέλος της Οργάνωσης Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (ΟΠΛΑ), Ευστράτιο Μουτσογιάννη.

Δύο σχεδόν εβδομάδες μετά, στις 16 Μαΐου, ένας βαρκάρης βρίσκει να επιπλέει στα νερά του Θερμαϊκού το πτώμα του Αμερικανού δημοσιογράφου και απεσταλμένου του ειδησεογραφικού δικτύου CBS στην εμφυλιακή Ελλάδα Τζορτζ Πολκ. Την Κυριακή 30 Μαρτίου 1952 τουφεκίζεται στο Γουδή το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, Νίκος Μπελογιάννης, μαζί με τους συντρόφους του, Δημήτρη Μπάτση, Ηλία Αργυριάδη και Νίκο Καλούμενο.

Σχεδόν ένα μήνα μετά τη Χούντα των Συνταγματαρχών, στις 22 Μαΐου 1967 βρίσκεται σε παραλία της Ρόδου η σορός του δικηγόρου της υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ και υποψήφιου βουλευτή της Ενωσης Κέντρου, Νικηφόρου Μανδηλαρά. Η δικτατορία υποστηρίζει ότι ο θάνατός του προήλθε από πνιγμό όταν έπεσε από το πλοίο με το οποίο προσπαθούσε να διαφύγει από τη χώρα.

Λεπτομέρεια: Ο Μανδηλαράς ήταν πρώην καταδρομέας, δεινός κολυμβητής, βρέθηκε με το κεφάλι του κατακρεουργημένο, με μία τρύπα στο στήθος, ενώ η κηδεία του έγινε βιαστικά χωρίς την παρουσία συγγενών του. Ενα χρόνο μετά, τον Μάιο του 1968, συλλαμβάνεται από όργανα της Ασφάλειας το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, Γιώργος Τσαρουχάς, και ελάχιστες ημέρες ανακοινώνεται ότι απεβίωσε από καρδιακή προσβολή. Οι φωτογραφίες όμως που τραβιούνται στο νεκροτομείο από τη σήμανση δείχνουν σημάδια βασανιστηρίων που οδήγησαν στο βασανιστικό θάνατο.

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής