Μια έκρηξη στη Θεσσαλονίκη πριν από 63 χρόνια αποτέλεσε την αφορμή για τα λεγόμενα Σεπτεμβριανά, έναν πρωτοφανή διωγμό των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, που προκάλεσε τεράστιες καταστροφές στις κατοικίες και τις περιουσίες τους. Η νύχτα της 6ης προς την 7 Σεπτεμβρίου 1955 ήταν για τον ελληνισμό η «Νύχτα των Κρυστάλλων».
Την αποφράδα εκείνη ημέρα η ακµαία ελληνική κοινότητα της Πόλης υπέστη συντριπτικά πλήγματα. Καταστράφηκαν 1.004 σπίτια, 4.348 καταστήµατα, 27 φαρµακεία, 26 σχολεία, 11 κλινικές, 21 εργοστάσια, 73 εκκλησίες, ενώ 30 έλληνες υπήκοοι σκοτώθηκαν και εκατοντάδες κακοποιήθηκαν.
Και όταν αργότερα ήρθε η ώρα των αποζηµιώσεων, η τουρκική κυβέρνηση δεν κατέβαλε παρά ένα ελάχιστο ποσό (της τάξης του 1% λένε οι ενδιαφερόµενοι) για τις ζηµιές που είχαν προκληθεί. Όσο για τους πρωταίτιους των Σεπτεμβριανών, η υπόθεση κατ’ ουσίαν κουκουλώθηκε. Ο Μεντερές και ο υπουργός Εξωτερικών Ζορλού απαγχονίστηκαν, αλλά ο Μπαγιάρ δεν δικάστηκε για τη συµµετοχή του στη διοργάνωση του πογκρόµ, ενώ ο φοιτητής Οκτάι Εγκίν, που µετέφερε τη βόµβα στη Θεσσαλονίκη, αθωώθηκε και διορίστηκε αργότερα νοµάρχης στην Καππαδοκία.
Χρόνια αργότερα, το 1991, ο απόστρατος τούρκος στρατηγός Σαμπρί Γιρμιμπέσογλου παραδέχτηκε δημόσια ότι τα γεγονότα της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου υπήρξαν μια επιχείρηση ανορθοδόξου πολέμου, που στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία. Την εποχή εκείνη, το 1955, όπως δήλωσε ο ίδιος, δεν υπήρχε η Διεύθυνση Ειδικού Πολέμου (ιδρύθηκε το 1971 και ανέλαβε επικεφαλής της), υπήρχε όμως το Συμβούλιο Αξιολόγησης Στρατιωτικής Κινητοποίησης.
Το πογκρόμ με αριθμούς
Οι ζημίες που υπέστη η ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης ήταν ανυπολόγιστες. Μέσα σε λίγες ώρες σαράντα πέντε ελληνικές κοινότητες καταστράφηκαν και λεηλατήθηκαν.
Τα γεγονότα της 6ης προς την 7η Σεπτεμβρίου του 1955 προκάλεσαν:
- Το θάνατο 16 Ελλήνων και τον τραυματισμό 32
- Το θάνατο ενός Αρμενίου
- Το βιασμό 12 Ελληνίδων
- Το βιασμό αδιευκρίνιστου αριθμού ανδρών (εξαναγκάστηκαν να υποστούν περιτομή)
Την καταστροφή:
- 4.348 εμπορικών καταστημάτων
- 110 ξενοδοχείων
- 27 φαρμακείων
- 23 σχολείων
- 21 εργοστασίων
- 73 εκκλησιών
- 1.000 περίπου κατοικιών, όλων ελληνικής ιδιοκτησίας
Το οικονομικό κόστος των ζημιών ανήλθε σε 150 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, ενώ η ελληνική κυβέρνηση τις υπολόγισε σε 500.000.000 δολάρια.
Η οικονομική αιμορραγία και ο φόβος ανάγκασαν χιλιάδες έλληνες ομογενείς να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα.
Μετά το πογκρόμ πολλοί Έλληνες εκδιώχθηκαν από τις δουλειές τους: 2.000 τσαγκάρηδες, 2.000 επιπλοποιοί, 2.700 εργαζόμενοι σε εστιατόρια, 500 εργάτες σε σοκολατοποιίες, 400 τυπογράφοι, 400 εργάτες σε εργοστάσια ελαστικών, 350 εργαζόμενοι σε υφαντουργεία, 150 εργαζόμενοι σε χυτήρια.
Δείτε το βίντεο που ετοίμασε η Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης για τα Σεπτεμβριανά:
